بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت دانش رویکرد سیستماتیک خلق، دریافت، سازماندهی، دستیابی و استفاده از دانش و آموختهها در سازمان است. بیشتر سازمانها برای افزایش اثربخشی و توان رقابتی خود به سمت دانش و فرایندهای مدیریت دانش روی آوردهاند. رقابت جهانی، کم شدن کاربرد نیروی انسانی و افزایش کاربرد فناوری در انجام امور، کم شدن زمان لازم برای تجربه و کسب دانش، از دست دادن دانش در اثر خروج کارکنان و ... سبب شده تا سازمانها جهت باقی مانده در عرصه جهانی به مدیریت دانش روی آورند. در سازمانهای عصر حاضر بیش از هر چیز به دانش نیاز دارند که از طریق آن بتوانند منابع انسانی گوناگون و متنوع را مدیریت نمایند. امروزه پذیرفته شده است که پیادهسازی موفقیت آمیز مدیریت دانش مستلزم تعامل پویای مدیریت دانش و مدیریت منابع انسانی است و مدیریت منابع انسانی میتواند مکمل مدیریت دانش باشد.
از طرفی فرهنگ سازمانی بر تمام جنبههای سازمانی تاثیر میگذارد و بر اساس اعتقادات و ارزشهای مشترک، به سازمانها قدرت می-بخشد. با توجه به اینکه طبق تحقیقات انجام شده یکی از موانع عمده استقرار مدیریت دانش در سازمانها، فرهنگ سازمانی میباشد، و اینکه نیروی انسانی با کیفیت، خلاق، پویا و دانش مدار مهمترین مزیت رقابتی سازمان و کمیابترین منبع در اقتصاد دانش محور امروز است، بررسی رابطه منابع انسانی و فرهنگ سازمانی موجود و تاثیر آن بر استقرار مدیریت دانش ضروری میباشد. لذا در این مقاله رابطه مدیریت دانش با منابع انسانی و فرهنگ سازمانی و به علاوه مفاهیم، اصول و عوامل مؤثر در استقرار موفقیت آمیز مدیریت دانش تشریح میشود.
واژگان کلیدی: ابعاد، فرهنگ سازمانی، سازمان، مدیریت دانش، منابع انسانی، موانع
مقدمه
مدیریت دانش و حیطههای مربوط به آن بر این واقعیت تاکید دارند که در فضای اقتصاد نوین جهانی، دستیابی به مزیت رقابتی پایدار درگرو ظرفیت و توانایی سازمان در توسعه و استفاده صحیح از منابع مبتنی بر دانش سازمان است. یکی از ابزارهایی که می-تواند سازمان را در تامین این اهداف یاری رساند، مدیریت دانش است. مدیریت دانش خلق دانش، کسب دانش، ذخیرهسازی دانش، انتشار دانش، به اشتراک گذاری دانش و بالاخره به کارگیری دانش است. یک سازمان باید دانش مورد نیاز خود را شناسایی کرده، آنرا کسب نماید و ذخیرهسازی کند تا بتواند آنرا در موارد مورد نیاز به کار گیرد. پس مدیریت دانش شامل فرایندهای ایجاد و خلق دانش، اعتبار بخشیدن به دانش، شکل بخشیدن به آن، توزیع دانش و کاربرد علمی آن در سازمان میباشد . - Bhatt, 2000 -
بهترین دستاورد مدیریت دانش"تشکیل سرمایه انسانی "است. یکی از مهمترین دغدغههای یک سازمان تثبیت یا ایجاد یک فرایند منظم برای تشکیل و توسعه سرمایههای انسانی به منظور تولید دانش و یا تربیت یک "سازمان یادگیرنده" میباشد، زیرا دو عامل مهم تشکیل سرمایه انسانی و سازمان یادگیرنده موجب بهبود مستمر فرایندها و رشد توسعه پایدار میگردد. سازمان یادگیرنده سازمانی است که میداند چگونه دانش را در اختیار گرفته و در شرایط مناسب مورد استفاده قرار دهد و به کارکنان خود فرصت و ابزارهای ایجاد و بکارگیری دانش را بدهد.از طرفی فرهنگ سازمانی بر تمام جنبههای سازمانی تاثیر میگذارد و بر اساس اعتقادات و ارزشهای مشترک، به سازمانها قدرت میبخشد و بر نگرش رفتار فردی، انگیزه، رضایت شغلی و سطح تعهد نیروی انسانی، طراحی ساختار و نظامهای سازمانی، هدف گذاری، تدوین و اجرای خط مشیها و اجرای استراتژیها و... تاثیر میگذارد . - Robbins, 2003 -
بنابراین با توجه به اینکه امروزه مهمترین ویژگی جهان رقابت، تغییر است، سازمانها و شرکتها ناچار هستند با تکیه بر افراد سازمان بعنوان مهمترین سرمایه سازمان آنها را به درک، فهم و ارائه دانستهها و ایدههای جدید و استفاده عملی از آن ایدهها در پیشبرد مقاصد سازمان تشویق کنند و این فعالیت نیازمند این است که فرهنگ سازمانی بعنوان تشکیل دهنده شخصیت سازمانها که رفتارکارکنان متأثراز آن میباشد، فرهنگی دانش پرور و حامی فعالیتهای دانش محور باشد.مهمترین مانع اجرای اثربخش مدیریت دانش در سازمان، فقدان فرهنگ تسهیم دانش و عدم درک مزایای بی شمار مدیریت دانش در میان کارکنان میباشد . - Pauleen and Mason, 2002 - همچنین تحقیقات نشان می دهد که فرهنگ دانش محور که شامل ارزشها و اعتقادات اعضای سازمان در ارتباط با مفاهیم اطلاعات و دانش میباشد یکی از مهمترین عوامل در موفقیت مدیریت دانش است . - Monavarian et al., 2004 -
با توجه به اینکه طبق تحقیقات انجام شده یکی از موانع عمده استقرار مدیریت دانش در سازمانها، فرهنگ سازمانی میباشد - Nonaka and Takeuchi, 1995 - و بحث تغییر فرهنگ یکی از مهمترین جنبههای هر نظام مدیریت دانش میباشد، بررسی رابطه فرهنگ سازمانی موجود و تاثیر آن بر استقرار مدیریت دانش ضروری میباشد.افزایش اهمیت دانش و مدیریت دانش در سازمان به موضوعی قابل بحث تبدیل شده است که با ماهیت و نقش مدیریت منابع انسانی که به طرق مختلف توسط محققان و نظریه پردازان به کار گرفته میشود در ارتباط است. میتوان گفت که مدیریت منابع انسانی در تسهیل خلاقیت و نوآوریها از اهمیت ویژهای برخوردار است. مدیریت دانش فرآیندی است که طی آن سازمان به تولید ثروت از دانش و یا سرمایه فکری و ایجاد ارزش از داراییهای فکری و دانش- محور میپردازد - عبدی راد و حسینی نژاد ساروی، . - 1389
در فرآیند انتقال دانش، منابع انسانی نقش مهمی را بازی میکنند و به شناسایی دانش بالقوه افراد و ارزیابی و انتخاب آنها کمک میکنند. با برقراری ارتباطات مناسب میتوان به فرآیند انتقال دانش کمک کرد و برای این منظور باید به درک و شناخت دقیقی دست یافت. هر چه انتقال دانش بهتر صورت گیرد، احتمال موفقیت در آموزش و توسعه افزایش مییابد و این کار از طریق فرآیندهای سازمانی صورت میگیرد که به نوبه خود منجر به تسهیل انتقال دانش میشوند و باعث میشوند که کارها بر مبنای دانش صورت گیرند - عبدی راد و حسینی نژاد ساروی، . - 1389به طور کلی، از میان سیاستهای مختلف کسب و کار، موارد زیر برای ایجاد نوعی زیر ساخت و بستر مناسب جهت حمایت از فرآیند مدیریت دانش موثر هستند؛ سیاستهای مدیریت منابع انسانی که بر جذب و حفظ استعدادها متمرکز است، نوعی فرهنگ سازمانی که پذیرای ایدههای جدید بوده و یادگیری را ترویج مینماید، ابزارهای فنی که از قابلیت جمعآوری و انتشار دانش برخوردارند، رویکردی استراتژیک نسبت به دانش و سرانجام نوعی ساختار سازمانی که ارتباطات و تعاملات میان فردی را تسهیل مینماید.
علل پیدایش مدیریت دانش
الف- دگرکونی مدل کسب و کار صنعتی که سرمایههای یک سازمان اساسا سرمایههای قابل لمس و ملی بودند - امکانات تولید، ماشین، زمین و غیره - به سمت سازمانهایی که دارایی اصلی آنها غیر قابل لمس بوده و با دانش، خبرگی، توانایی و مدیریت برای خلاق سازی کارکنان آنها گره خورده است.
ب- افزایش فوق العاده حجم اطلاعات، ذخیره الکترونیکی آن و افزایش دسترسی به اطلاعات به طور کلی ارزش دانش را افزوده است؛ زیرا فقط از طریق دانش است که این اطلاعات ارزش پیدا میکند، دانش همچنین ارزش بالایی پیدا میکند. زیرا به اقدام نزدیکتر است اطلاعات به خودی خود تصمیم ایجاد نمیکند، بلکه تبدیل اطلاعات به دانش مبتنی بر انسانهاست به تصمیم و بنابراین به اقدام میانجامد.
ج- تغییر هرم سنی جمعیت و ویژگیهای جمعیت شناختی که فقط در منابع کمی به آن اشاره شده است. بسیاری از سازمانها دریافتهاندکه حجم زیادی از دانش مهم آنها در آستانه ورشکستگی است. این آگاهی فزاینده وجود دارد که اگر اندازهگیری و اقدام مناسب انجام نشود، قسمت عمده این دانش و خبرگی حیاتی به سادگی از سازمان خارج میشود.
