بخشی از مقاله
چکیده
معماری مقوله ای فرهنگی است و محتملا بی ارتباط با گذشته نیست. ساخت و سازهای دهه های اخیر بدون در نظر گرفتن ارزش های فرهنگی و بومی، چهره شهر را برای ساکنین بیگانه نموده است. ساختمان ها با اشکال متنوع و بدون در نظر گرفتن بافت پیرامونی، از زمین سر بیرون می آورند. به طوری که نمی توان رابطه معناداری مابین ساختمان های جدید و بناهای با ارزش قدیمی و معماری بومی آن منطقه برقرار نمود.
از سوی دیگر نیاز جامعه جوان به فضایی فرهنگی تفریحی جهت گذراندن اوقات فراغت موجب بروز نیازهایی چون موارد ذیل گردیده است:
· نیازبه فضای فرهنگی درجامعه درراستای تامین نیازهای فرهنگی افراد بخصوص نسل جوان.
· ارایه خدمات فرهنگی و تفریحی در غالب فضاهای مختلف بطوریکه جاذبه ای برای جلب مخاطب به سمت مجتمع های تجاری باشد.
· جبران کمبودهای فرهنگی و تعالی سطح دانش و فرهنگ.
کلمات کلیدی: معماری موزه.رابطه موزه با گردشگری.اوقات فراغت
-1مقدمه
هنر ایرانی، با آن حال و هوا و رنگ و بوی آشنایش از لابلای هزاران هزار توی تاریخی، از جنگ و حمله بیگانگان گرفته تا چپاول و تاراج اقوام وحشی، جان سالم به در برده و همچنان بر تارک مرز و بوم ما می درخشد. موزه گردآورنده نمونه هایی از این گستره زیباست و در منتهای سادگی به عرضه هنر ایران همت گماشته و حافظ و منتقل کننده آن به همه کسانی است که خیال ادامه این راه را در سر دارند.
سفر علاوه بر اسباب تفریح و سرگرمی، به تدریج به ابزار شناخت و آگاهی از زندگی مردمان، شناخت جهان پیرامون و غنای بینش و نگرش آدمیان به مفاهیم زندگی تبدیل شده است. - شجاعی و نوری، 64:1386 - ، در بین انواع مختلف سفر و مسافرت، گردشگری و به ویژه گردشگری فرهنگی، دریچه های نوینی از شناخت، توسعه و پایداری را برای جوامع به همراه داشته است.
این امر موجب شده است تا امروزه صنعت گردشگری به عنوان نیروی محرکه در توسعه جهانی، همه ارکان وجودی یک جامعه را در بر گیرد و به عنوان بخشی از ابعاد توسعه ی اجتماعی- فرهنگی، در کنار توجه به درآمد، اشتغال و ویژگی های ساختاری- کارکردی خاص که توانشته است خود را در متن گردشگری جهان جای دهد از اهیمت زیادی برخوردار است - محمدی و فیضی، . - 23:1387 با توجه به توسعه صنعت گردشگری، شناسایی روندها و شرح دقیق سود دهی این بخش باید مورد توجه قرار گیرد.
مباحث معماری، فرهنگ ساخت و ساز و طراحی از مباحثی هستند که توجه عموم را به خود معطوف می دارند. آن چه باید در نظر داشت این است که توجه به مباحث فرهنگ در صنعت گردشگری بر ادراک گردشگر از محیط، مؤثر هستند - مقاله سروش بخت مینو - . همچنین توجه به ظرفیت ها و راهبردهای مختلف گردشگری می تواند جنبه های بسیار مثبتی برای ایجاد زمینه های پیشرفت و جایگزینی منابع جدید کسب درآمد به جای منابع دیگر، به خصوص منابع نفتی داشته باشد؛.
به طوری که توسعه ی آن برای کشورهای در حال توسعه که با معضلاتی چون محدودیت منابع ارزی، اقتصاد تک محصولی و نرخ بالای بیکاری مواجه هستند، از اهمیت فراوانی برخوردار شود - تقوایی و همکاران، . - 40:1389 نقش حیاتی موزه ها در جوامع بشری نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است. موزه ها از معدود مراکز حافظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند.
هر یک از این اشیا در عین بی زبانی به هزار زبان سخن می گویند زیرا اسناد معتبری از هنر، فرهنگ و تاریخ را ارایه می دهند. - کریمی، . - 1360 جاذبه و قابلیت های فرهنگی در توسعه همه جانبه ی گردشگری در مقصدهای دارنده ی منابع بکر و وجود تجربیات و راهکارهای آزمون شده ی کشورهای صاحب قدرت نشان می دهد، جاذبه ای مانند موزه ، چگونه می تواند سایر جاذبه های فرهنگی را تحت تأثیر خود قرار دهد و به طور مستقل، پویایی مقصدی را به اوج توسعه ی زیرساختی و فرهنگی، اجتماعی برساند - ریچاردز، - 189:2007
-2پیشینه و مبانی نظری تحقیق
امروزه، صنعت گردشگری که سطح بالایی از توسعه را برای بخش اقتصادی اکثر کشورها در سطح جهان فراهم ساخته است، به عنوان بخش پایه ای توسعه ی اقتصادی دیده می شود - ریویرو، . - 1:2009 حوادث پیش آمده در اقتصاد کشور که همگان با تمام وجود آن را درک می کنند، می تواند آرام آرام زمینه های بروز و ظهور رویه ها و صنایع جدید به منظور کسب و افزایش درآمد برای کشور و دولت را فرآهم نماید.
یکی از محورها و پیش رانهای توسعه ای که می تواند ذهغل به عنوان موتور محرک توسعه و اشتغال مطرح گردد و جایگاه مناسبی در برنامه ها و اسناد توسعه ای کشور پیدا نماید صنعت بزرگ گردشگری است. گردشگری صنعت عجیبی است چرا که خدمت ارایه می نماید و خدمت در اکثر موارد قابل دیدن و لمس کردن نیست. با توجه به مشکلات اقتصادی جهان، این صنعت به صنعت پول ساز و اشتغال زای نخست جهان بدل شده است.
مزایا و منافع بسیاری دارد که با برنامه ریزی می توان معایبش را کم کرد و از مزایایش بهره برد. کاری که بسیاری از همسایگانمان در حال انجام آن هستند. - داغستانی،. - 1392 در این میان ویژگی های منابع گردشگری مقصد است که مردم را برای انجام فعالیت های گردشگری، به سوی مقصد هدایت می کند.
-3ضرورت تحقیق
از آنجا که تقریبا 30 درصد از گردشگران امروز جهان، فرهنگی هستندو دلیل اصلی سفرهایشان شناخت و آگاهی از پیشینه فرهنگ و تمدن منطقه ای خاص از جهان است موزه ها یکی از اصلی ترین مقاصد گردشگری جهان است بنابراین جایگاه موزه و موزه داری در توسعه گردشگری جهان بر هیچ کس پوشیده نیست موزه ها از مهمترین دستاوردهای فرهنگی و مظاهر مدرنیته هستند که در حقیقت به بازنمایی فرهنگ، دانش وتمدن می پردازند .
امروزه موزه ها داستان زندگی انسان ها در گذشته و نجات و بقای آنها را برای ما تعریف میکنند.در موزه ها آنچه طبیعت و دستان بشر در طول سال ها ساخته اند، حفاظت شده و به نمایش درمی آیند. در کنار این موارد موزه های مدرن امروزی حافظ و نگه دارنده روح ملل مختلف نیز هستند .
به این معنی که در موزه ها ثروتفرهنگی کشورهای مختلف در نسل ها و دوره هایی متفاوت حفظ شده و از این رو امروز موزه عملکردی منحصر به فرد دارد.برای گردشگران ها و مسافرانی که به کشوری مسافرت می کنند، فعالیت ها، رویدادها و محصولات فرهنگی به عنوان نیروی الهام بخش - نیروی جذب گردشگران - تصور می شود - قادری و همکاران،. - 84:1388 در دنیایی که انسان، هوای پاک برای تنفس را نیز تبدیل به کالایی جهت جذب گردشگری نموده است - محسنی، - 150:1388.
توجه به مسائل فرهنگی مانند موزه، که در این مطالعه، موزه های استان تهران از بعد گردشگری مورد توجه است، می تواند به عنوان زبان گویای تاریخ، تمدن و فرهنگ یک کشور بسیار حائز اهمیت باشد. با توجه به اهمیت نقش نمادهای فرهنگی و تاریخی در رشد و توسعه ی گردشگری، مقاله حاضر در پی پاسخ به این سوال است که موزه به عنوان یک مکان پر از اشیای فرهنگی در توسعه گردشگری فرهنگی چه نقشی می تواند ایفا کند؟
-4تعریف فرهنگ و رابطه آن با موزه های فرهنگی
در آثار کهن ایران واژه فرهنگ به معنی ادب و تربیت به کار رفته است که با پسوند"ستان" به صورت فرهنگستان و به معنی دبستان و مکتب آمده است. مفهوم فرهنگ در ایران پیشینه طولانی دارد، و این امر را می توان در بررسی و مطالعه آثار نویسندگان و پژوهشگران این سرزمنی به دست آورد. واژه فرهنگ از دو جزء "فر" و " هنگ" تشکیل شده است. "فر" به معنی نیروی معنوی، شکوه، عظمت، جلال و درخشندگی است. علاوه بر این "فر" پیشوند است که در این صورت به جای معنی جلو، بالا و پیش می نشیند.
"هنگ از ریشه اوستایی Thanga - سنگ - به معنی کشیدن، سنگینی، وزن، گروه و وقار می باشد. معنی ترکیبی از این دو واژه بیرون کشیدن و بالا کشیدن است که منظور از آن بیرون کشیدن مجموع دانستنی ها و نیروها و استعدادهای نهفته افراد یک ملت برای پر بار کردن پدیده ها و خلاقیت های ناشناخته آدمی است. در اصطلاح بین المللی واژه کالچر - - Culture، از واژه لاتینی کالچورا - Cultura - ، گرفته شده که خود کالچورر - - Culturer، به معنی پروراندن، رویاندن، باروری و یا پرداخت و آرایش زمین و درخت است - محمودی بختیاری، . - 34:1386
موزه های دنیا مجموعه های منحصر بفرد و گاه بسیار با ارزشی را در خود نگه می دارند و این مجموعه ها ارتباطی بین حال و گذشته ایجاد کرده، و انسان با مشاهده آنها پیوندی عمیق با نیاکانی که فرهنگ ما را پی ریزی کردند و بدین وسیله هویت خود را بازیافته و با دیدن اشیاء موجود در موزه ها سیر تکاملی اندیشه انسانی را در ابداع و خلق آثار به عیان می بینند و می توان اثرات فرهنگ جامعه گذشته را در جای اشیا مشاهده کرد. چرا که انعکاس فرهنگ و نیاز هر جامعه ای در اشیای ساخت دست بشر متبلور می شود. - تهرانی مقدم، . - 25:1369
-5نمونه های موردی مورد مطالعه:
سایت موزه ایران باستان - موزه ملی ایران - موزه ایران باستان، اولین موزه ایران، در ابتدای خیابان 30 تیر، در بخش غربی میدان امام خمینی تهران در خیابان سی تیر جای دارد. اندیشه ایجاد مکانی به نام موزه، برای ارائه، نگهداری و صیانت مواریث فرهنگی در ایران، برای نخستین بار توسط مرحوم صنیع الدوله عنوان شد. همزمان با توسه فعالیتهای باستان شناسی توسط اروپائیان در سال 1297، دولت ایران اداره ای به نام اداره عتیقات، در همان عمارت وزارت معارف تأسیس کرد - بروشور راهنمای داخل سالن موزه ایران باستان،. - 1393
ویرانی آثار و ابنیه تاریخی و غارت اموال فرهنگی از یک سو و افزایش روند جنبشهای وطنخواهانه از سوی دیگر، باعث شد که جمعی از رجال فرهنگی، در جهت مواریث فرهنگی ایران تلاش کنند که تشکیل انجمن آثار ملی در سال 1304، یکی از رهاوردهای آن بود. ساختمان موزه ملی توسط آندره گدار فرانسوی طراحی شد، گدار این ساختمان را به سبک معماری ایرانی و با الهام از ایوان بلند طاق کسری طراحی کرد.
موزه آبگینه و سفالینه ایران
خانه قوام السلطنه در خیابان سی تیر پیش از آنکه موزه سفال و شیشه باشد، یعنی تو را برای دیدن تاریخ صنعت شیشه و سفال گری به خیابان جمهوری بکشاند، خانه ای تاریخی است که معماری منحصر به فردش هر بازدید کننده ای را مبهوت می کند و خود ساختمان به اندازه اشیای موزه ای که در آن به نمایش گذاشته شده، دیدنی و تماشایی است، بنایی که امروزه از آن به عنوان موزه استفاده میشود، حدود 80 سال پیش به دستور احمد قوام - قوام السلطنه - وزیر احمد شاه قاجار و به منظور استفاده شخصی او ساخته شد.
طراحی داخلی ساختمان و ویترینهای این موزه توسط هانس هولاین معمار اتریشی در سال 1977 صورت گرفت. این ساختمان به خودی خود برای علاقهمندان بسیار دیدنی است و در دو طبقه و 5 تالار ساخته شده است. تالار یک و دو در طبقه اول و تالارهای دیگر در طبقه فوقانی قرار دارد. قدیمیترین شیشه ها و لوله های شیشه ای و سفال ها در موزه قرار داده شده است.
تزیینات بنا شامل منبت کاری چهارچوب درها و پله ها است و آجر کاری نما که در 50 نوع است. این ساختمان که در باغی به وسعت بالغ بر 7 هزار هر گردشگری با قدم زدن در موزه آبگینه و دیدن آبگینه و سفالینه های تاریخی در موزه در دلش برای داشتن اجدادی چنین هنرمند و با تمدن به خود میبالد، و با شور و اشتیاق از پله های موزه بالا می رود تا سیر تکامل شیشه و سفالینه در ایران ، در دوره هایی مختلف از تاریخ و فرهنگ مردم خویش به تماشا بنشیند.
نظر گردشگران درباره موزه های فرهنگی و ترویج فرهنگ یکی از مهمترین دلایلی که گردشگران درباره بازدید از موزه ها و موضوع ترویج فرهنگ گذشتگان مطرح کردند، شناخت فرهنگ به عنوان عامل تأثیر گذار در آشنایی با آداب و رسوم و سبک زندگی گذشتگان است .
