بخشی از مقاله
چکیده
بخش کشاورزی یکی از بخش های مهم اقتصادی کشور است که حدود ٌَ در صد تولید ناخالص داخلی، ٍِ درصد ارزش صادرات غیر نفتی، ًٍ درصد اشتغال و تأمین نزدیک به َُ درصد نیازهای غذایی جامعه وتولید مواد اولیه بسیاری از صنایع دیگر را بر عهده دارد.سرمایهگذاری یکی از مهمترین عوامل رشد وتوسعه اقتصادی هر کشوری می باشد . از میان سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقتصادی، سرمایه گذاری در بخش کشاورزی از اهمیت وجایگاه خاصی برخوردار است . مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه میان سرمایهگذاری ورشد بخش کشاورزی ایران به انجام رسید. به این منظوردادههای موردنیاز از حساب های ملی، بانک مرکزی ایران طی دورهی ٌََِ-ٌَََ جمع آوری گردید ومورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت . در این راستا ازالگوی خودرگرسیونی با وقفه های توزیعی گسترده - ARDL - استفاده گردید. بررسی ایستایی متغیرها نشان میدهد که تمامی متغیرها ایستا از درجه صفر - I - 0 هستند.نتایج نشان دهندهی عدم رابطه بلند مدت بین سرمایهگذاری ورشد بخش کشاورزی بود.
کلمات کلیدی: سرمایهگذاری، ،ARDL ، ایستایی، رشد بخش کشاورزی،ایران
مقدمه
یکی از اساسی ترین بخش های اقتصادی کشور، بخش کشاورزی است . بخش کشاورزی با تولید محصولات متنوع وگوناگون، نیاز سایر بخش های اقتصادی را مرتفع می سازد.از طرف دیگرکشاورزی بعد دیگری را هم شامل می شود وآن نقش استراتژیک آن در تأمین غذا است. به طور کلی اهمیت بخش کشاورزی رامی توان به شرح ذیل عنوان کرد: ٌ- تأمین کننده غذا ٍ- تأمین کننده مواد اولیه صنایع غذایی َ- تأمین کننده ارز از طریق توسعه وگسترش صادرات ُ- ایجاد بازار برای کالا های صادراتی ِ- اشتغال زایی بخش کشاورزی - ملا نوری شمسی، ٌَََ - . رشد وتوسعه پایدار مهمترین هدف اقتصادی هرکشور بوده ومهمترین معیار تعیین و اندازهگیری آن، میزان سرمایهگذاری است وبه بیان دیگر سرمایه گذاری از اجزای مهم هزینه ملی ولازمه تولید واشتغال بوده ورشد تولید ناخالص داخلی ورشد اقتصادی در گرو سرمایه گذاری است - بلاک1،ًًٍّ - . اکثر اقتصادددانان، صرف نظر از دیدگاه و مکتب فکری خود، تشکیل سرمایه وسرمایهگذاری را موتور اصلی رشد وتوسعه معرفی کرده اند، زیرا سبب افزایش ظرفیت های تولیدی می شود، توان تولید را بالا می برد، افزایش اشتغال ودر آمد سرانه را موجب می شود و باعث شکوفایی بخش های اقتصادی می گردد - صنیعی ونوفرستی، ٌٍََ - .
اهمیت وضرورت انجام مطالعه
»سرمایهگذاری در بخش کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است واز جنبه های مختلف باعث تسریع رشد وتوسعه اقتصادی در کشورگردد درزیر به بعضی از این جنبه ها اشاره می کنیم.اول اینکه سرمایهگذاری وتوسعه فعالیت های تولیدی در بخش کشاورزی، به علت کارگربودن فعالیت های کشاورزی باعث ایجاد فرصت های شغلی جدید میگردد وبدین وسیله مشکل بیکاری راکه در سال های اخیر به صورت حادی مطرح بوده، کاهش می دهد . هم چنین باتوجه به استقرار اغلب فعالیت های کشاورزی درمناطق روستایی، از مهاجرت روستاییان به شهرها می کاهدیادست کم، رشد مهاجرت از روستابه شهر راکاهش می دهد. دوم اینکه باتوجه به تغییرات در نرخ مبادله کالاهای کشاورزی درداخل وخارج کشور - نرخ مبادله همیشه به ضرربخش کشاورزی درحال کاهش بوده است - وتفاوت سطح زندگی درمناطق شهری وروستایی، که نتیجه آن پایین آمدن سطح درآمد کشاورزان است، ازطریق افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی میتوان به افزایش درآمدکشاورزان وبهبود توزیع درآمد دراقتصادایران کمک نمود.سوم اینکه سرمایهگذاری در بخش کشاورزی،باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی می شود، ودر پی آن منجر به افزایش صادرات محصولات کشاورزی می گردد، وبدین ترتیب، کمبوددرآمدهای ارزی تاحدودی ازاین راه مرتفع می شود. - «امینی وفلیحی،ٌَْْ - . این مطالعه با هدف رابطه بلندمدت میان سرمایهگذاری و رشد بخش کشاورزی در ایران، انجام پذیرفته است.
تئوری و پیشینه تحقیق
»برای تبیین رفتار سرمایهگذاری ، تئوری های مختلفی ارائه گردیده است که مهمترین آنها عبارتنداز : نظریه وجوه داخلی سرمایهگذاری، تئوری شتاب سرمایهگذاری ، تئوری نئوکلاسیک سرمایهگذاری وتئوریq توبین درتئوری وجوه داخلی سرمایهگذاری، سرمایهگذاری تابعی از سود در نظرگرفته می شود. دراین نوع تئوری استدلال بر این است که مدیران بنگاه ها در اتخاذ تصمیم برای سرما یهگذاری ، وجوه داخلی بنگاه - سودهای توزیع نشده وذخایر استهلاک - رابر وجوه خارجی - اخذ بدهی و فروش سهام - ترجیح می دهند . همچنین افزایش وجوه داخلی بنگاه معلول سودهای بالاتر است ولذا با افزایش سطح سود برمیزان سرمایهگذاری بنگاه افزوده خواهدشد. درتحلیل شتاب ساده، تقاضا برای کالاهای سرمایه ای مستقیماٌ با تغییر درسطح تولید یا درآمد ملی تغییر میکند .
میزان تغییر در کالاهای سرمایه ا ی علاوه بر اینکه به میزان تغییر در سطح درآمد ملی بستگی دارد، به یک عامل دیگر یعنی نسبت سرمایه به تولید - k/y - یاضریب ثابت سرمایه نیزوابسته است. دراصل شتاب انعطاف پذیر، سرمایهگذاری ناخالص یا کل تابعی مستقیم ازسطح تقاضای کل وتابعی معکوسی از موجودی سرمایه دوره قبل است. - کازرونی ودولتی،ٌََّبه نقل از رحمانی،ًٌََ - .« » در تئوری نئوکلاسیک سرمایهگذاری فقط تمرکز بر تعیین حجم سرمایه ی بهینه است . از دیدگاه جورگنسون، متغیر مهم اساسی در تعیین حجم سرمایه ی بهینه، ارزش حقیقی هزینهی سرمایه نسبت به نرخ دستمزد حقیقی می باشد .
مهمترین نکته در استفاده از این روش توجه به نقش قیمت های نسبی عوامل است. درتئوری q سرمایه گذاری که توسط جیمزتوبین در سالٌُُّ ارائه گردیده است فرض براین است که موجودی مطلوب سرمایه وسرمایه گذاری به طورمثبت با q رابطه دارد. اگرارزش بازاری دارایی های موجود - فعلی - بنگاه را با MV وهزینه جایگزینی دارایی های بنگاه رابا RC نشان دهیم، درآن صورت میتوان نسبت q را به صورت زیربیان کرد: تاُکیدی که درتئوری q روی بازارهای مالی صورت گرفته است، به خاطراین است که اشخاص و یا بنگاه های فردی در ابتدا بین انتخاب سرمایه گذاری در بخش حقیقی - سرمایهگذاری - وانتخاب آن در بخش مالی - اوراق قرضه و..... - آزاد هستند.لذا سرمایهگذاری با بازار های مالی ارتباط تنگاتنگی دارد« - کازرونی ودولتی ،ٌََّبه نقل از برانسون ،ٌٌََ - .
لین و هافمن1 - ًًٍّ - آثار تحقیقات کشاورزی دولتی، ترویج و برخی عوامل زیرساختی را با استفاده از روش شناسی مدل های رگرسیونی باوقفه بر بهره وری کشاورزی آمریکا بررسی کردند.هدف آن ها از این مطالعه بررسی اثر سرمایه گذاری تحقیقات کشاورزی در دیگر ایالت ها بر بهره وری کشاورزی هر ایالت بود .نتایج نشان داد که متغیر موجودی سرمایه تحقیقاتی دیگر ایالت ها به طور تقریبی در همه ی مناطق اثر مثبتی بر بهره وری داشته است. آقا نصیری - ٌٌَُ - تحت مطالعه ای به بررسی روندتشکیل سرمایه وتامین مالی بخش کشاورزی طی برنامه های توسعه پرداخت . در این راستا،از داده های اعتبارات عمرانی ومانده تسهیلات اعطایی نظام بانکی به بخش کشاورزی در طول چهار بر نامه توسعه استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از ان است که گرچه در سال های اخیر تزریق منابع مالی به بخش کشاورزی بسیاری از نیازهای مالی بخش را مرتفع ساخته است،اما به تدریج با تامین زیر ساخت های موردنیاز بخش وانباشت سرمایه ونیز عدم تغییر قابل توجه در مدیریت وفناوری بخش نرخ بازدهی سرمایه با کاهش قابل توجهی مواجه گردیده است.
مواد و روش ها
متغیرهای مستقل موجود در این مطالعه عبارتند از : ارزش افزوده ثابت بخش کشاورزی، ارزش افزوده جاری بخش کشاورزی، رشد ارزش افزوده ثابت بخش کشاورزی، رشد ارزش افزوده جاری بخش کشاورزی، وهمچنین م تغیرهای وابسته موجود در این مطالعه عبارتند از : سرمایهگذاری ثابت، سرمایهگذاری جاری، رشد سرمایه گذاری ثابت، رشد سرمایه گذاری جاری پس از اینکه آمار و دادههای مورد نیاز مطالعه از حسابهای ملی، بانک مرکزی ایران طی دوره ی ٌََِ-ٌَََ جمع آوری شد. درمرحله بعد بااستفاده از اطلاعات موجود به بررسی رابطه میان سرمایه گذاری و رشد بخش کشاورزی با استفاده از روشARDL پرداخته وسپس با استفاده ازنرم افزارEXCEL و microfir4 داده های طبقه بندی شده تجزیه و تحلیل می شود.
درروش خود بازگشتی با وقفه های توزیعی - ARDL - ابتدا، بایدمدل مورد نظر را باروش حداقل مربعات معمولی - OLS - برای تمامی ترکیبات ممکن براساس وقفه های متفاوت متغیرهای موجود در مدل برآورد کرد .در این میان حداکثر تعداد متغیرها از سوی پژوهشگروبا توجه به تعداد مشاهدات تعیین می شود، به طوری که هرچه دامنه سری های زمانی بزرگ تر باشد، می توان وقفه های بزرگتری را آزمون کرد.در مرحله دوم، به پژوهشگر این امکان داده می شود که ازرگرسیون های براورد شده به روش حداقل مربعات در وقفه های متفاوت متغیرها، یکی از رگرسیون ها را براساس یکی از چهار ضابطه اکائیک2، شوارتز- بیزین3،حنان-کوئین4 و ضریب تعیین - R2 - 5 انتخاب کند.
در مرحله سوم، ضرایب مربوط به الگوی بلندمدت براساس روش خود بازگشتی با وقفه های توزیعی ارائه می شود . ضمنا دراین روش علاوه برآزمون وجود یا عدم وجود رابطه بلند مدت بین متغیر وابسته ومتغیرهای مستقل وارائه ان الگوی تصحیح خطای کوتاه مدت نیزبررسی می شود.درمرحله بعد ضروری است تاوجود یا عدم وجودرابطه تعادلی بلند مدت بین متغیرهای
