بخشی از مقاله
چکیده:
مصرف سیگار به عنوان اولین علت قابل پیشگیری مرگ و میر در جهان نام برده میشود - هایس و ابرت، . - 2003 عوامل متعددی از جمله رفتار والدین و همسالان، محیط خانواده، تقلید از معلمان، اساتید و هنرمندان باعث گرایش نوجوانان و جوانان به سیگار می شود. در این پژوهش با توجه به میزان بالای شیوع سیگار در بین جوانان دانشجو و نیز جهت بررسی علل گرایش و نگرش آنان و نیز تأثیری که متغیر وابستگی خانوادگی بر روی نگرش آنان در مورد سیگار کشیدن میگذارد، به انجام این پژوهش پرداختیم. بنابراین هدف از این پژوهش، بررسی همبستگی خانوادگی با نگرش به سیگار در بین دانشجویان است.
جامعه مورد مطالعه دانشجویان دختر و پسر دانشگاه ایلام میباشد، که 4260 نفر هستند. بر اساس جدول نمونهگیری کرجسی و مورگان تعداد 200 نفر به عنوان نمونه در نظر گرفته شد، که به صورت تصادفی 100 نفر دانشجوی دختر و 100 نفر دانشجوی پسر انتخاب شدند. برای اندازهگیری متغیرها از مقیاس همبستگی خانوادگی و مقیاس نگرش نسبت به مصرف سیگار استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل دادههای جمعآوری شده نشان داد، که بین همبستگی خانوادگی با نگرش به مصرف سیگار رابطه معنیداری وجود ندارد. همچنین بین جنسیت، پیشرفت تحصیلی، سن، تحصیلات مادر، شغل پدر و نگرش به مصرف سیگار رابطه معنی داری وجود. اما بین تحصیلات پدر، شغل مادر و نگرش به مصرف سیگار رابطه معنی داری وجود ندارد.
کلید واژه ها: همبستگی خانوادگی، نگرش به مصرف سیگار، دانشگاه ایلام.
بیان مسئله:
وابستگی و سوءمصرف سیگار یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی در رده سنی نوجوانان و جوانان است - کاپلان، سادوک و گرب، . - 2000 طبق گزارشات سازمان بهداشت جهانی تنها مصرف سیگار سالانه 4 میلیون مرگ را در پی دارد - مورای و لوپز، . - 1997 سهم کشورهای در حال توسعه معادل 70 درصد کل مصرف دخانیات جهان است و در بررسیها 28/7 درصد سیگاریها در رده سنی 18-24 بودند - سازمان بهداشت جهانی، . - 1997 به تازگی سازمان بهداشت جهانی سیگار را جزء مواد اعتیادآور و معتادین به سیگار را جزء بیماران روانی تقسیم بندی نمود - وفایی و شهام فر، . - 2005خانواده، گروه کوچکی است، که ویژگی اساسی و غیر قابل تفکیک آن صمیمت آن است. اجتماعی کردن نسل آینده جزء بدیهی ترین و اساسی ترین وظایف خانواده است. - روزن باوم، . - 149:1973
تحقیقات نشان داده اند، که عوامل تأثیرگذار در شروع مصرف سیگار در میان دانشجویان، شامل مواردی همچون تحصیلات پایین والدین، داستن دوستان سیگاری، عوامل شخصیتی، سیگاری بودن والدین و اعضای خانواده و وضعیت فرهنگی نامناسب جامعه است - گیووینو، . - 2008 از آنجا که خانواده اولین کانون حضور فرزندان و الگودهی به آنان محسوب میشود، مشاهده میشود، که فرزندان خانوادههایی که در زمینه همبستگی خانوادگی دارای اختلال هستند و در نتیجه توانایی استقلال عاطفی نیافتهاند، گرایش بیشتری به سوء مصرف مواد داشته و در نتیجه نگرش مثبت تری به مصرف سیگار دارند - شجاعیزاده، . - 1378
در واقع عوامل اجتماعی و خانوادگی نقش بسیار مهمی در ایجاد گرایش به سیگار در مقایسه با عوامل فردی دارند. مهمترین عناصر عبارتند از: تاریخچه مصرف سیگار در خانواده، داشتن دوستان سیگاری، کنترل ضعیف والدین، اختلافات و درگیریهای خانوادگی، طلاق والدین، عدم مشورت با والدین، دسترسی آسان و ارزان به سیگار و فقدان یا ضعف اطلاعات - رضایی، مجدزاده، نجات وگلستان، . - 2008 در مجموع، ارتباط قوی بین نگرش نسبت به سیگار و مصرف سیگار کشف شده است - فاضل پور، . - 2004بر اساس تحقیق فیاض حسین و همکاران - 1996 - ، 11 درصد از دانشجویان پاکستان، سیگاری فعلی بودند که متوسط سن شروع از 17 سالگی و مهمترین عامل الگوهای خانوادگی و عدم استقلال عاطفی و ناتوانی در مقابل نه گفتن در مقابل خواستههای اجتماعی بوده است. پینگ زو و همکاران - 1996 - به رابطه بین نگرش به سیگار با داشتن والدین سیگاری و تعداد دوستان سیگاری پی بردند.
پژوهش تطبیقی در زمینه انگیزه های سیگار کشیدن در بین نوجوانان و بزرگسالان نشان داد، که کودکان و نوجوانان بیشتر به خاطر فرار از فشارهای اجتماعی ناشی از خانواده، تعامل با خانواده یا دوستانی که سیگار مصرف می کنند و یا به خاطر طغیان جوانی ناشی از بلوغ به سیگار می آورند - برکویست، . - 1991 بررسی نقش ارتباطات دوستانه در جرم پذیری جوانان نیز نشان داد، که نگرش مثبت به مصرف سیگار و یا هر نوع رفتار انحرافی دیگر، با حضور در گروه دوستان سیگاری، تقویت می شود - دانا، . - 2002 اغلب محققان در مطالعه همبستگی خانوادگی، متغیر همبستگی خانوادگی را عاملی مؤثر بر متغیر استقلال عاطفی معرفی نموده اند - ریان و لینچ، 1989؛ کتیستیزاس و همکاران، 1998؛ لامبورن و استبرگ، . - 1992 جانسون، لاوی و ماهوتی - 2001 - نشان دادند، که انسجام و همبستگی خانوادگی تأثیر بسزایی بر میزان بروز مشکلات عاطفی و رفتاری نوجوانان و جوانان دارد.
استنبرگ - 2002 - و ویندل - 1989 - نشان دادند، که درگیری جوانان با والدین در اثر بروز و مطرح شدن نیازهای جدید در دوره جوانی، احتمال بروز رفتارهای بزهکارانه را از سوی جوان افزایش میدهد. ورود به مرحله جدید و وارد شدن به محیط بزرگتر یعنی دانشگاه نیز بستر بزهکاری را برای اینگونه جوانان بیشتر میکند و موجب رفتارهایی مانند اعتیاد، افت تحصیلی، اعتیاد و پرخاشگری میشود و این امر مشکلات خانوادگی را افزایش میدهد - گاربارینو و گاربارینو، . - 1986 به نظر میرسد، والدینی که بیشتر به کارشان مشغولند، کمتر به فرزندانشان توجه میکنند یا به دلیل ناآگاهی از وظایف خود در برابر فرزندان، کمتر نیازهای روانی و معنوی آنان را برآورده مینمایند که این خود میتواند، در گرایش فرزندان به سیگار مؤثر باشد.
افزون بر آن، روابط نادرست والدین با فرزندان، رفتار خشونت آمیز، سختگیری افراطی، بیسوادی و کم سوادی پدر و مادر - کهمعمولاً در طبقات پایین تر اجتماعی بیشتر دیده می شود - می توانند در این زمینه مؤثر باشند - سیام، . - 2007 مطالعهای در آمریکا نشان داد، که اعتیاد به سیگار، عادت کردن به سیگار، آرامشبخشی و لذت بردن از آن از مهم ترین دلایل تداوم مصرف سیگار است - بیکر و همکاران، . - 2002همچنین، دیدگاه های گوناگونی با هدف کمک به کاهش مصرف سیگار بر پایه تغییر رفتار در افراد سیگاری گسترش یافته اند. پژوهش ها نشان داده اند، که بین رفتار و نگرشها همبستگی وجود دارد. به عبارت دیگر نگرشها به عنوان پیشایندها رفتارها انگاشته میشوند. نظریههای کنش مستدل - آزجین و فیش باین، - 1980 و رفتارهای برنامهریزی شده - فیش باین، - 1991
رفتار را تابع نیت شخص و متأثر از نگرشهای شخصی و هنجارهای اجتماعی می دانند.امّا بر اساس تئوری علمی منطقی - که یکی از مهمترین تئوریهایی است، که اساس مطالعات مربوط به سیگار کشیدن را تشکیل میدهد - ، نگرش افراد در شکل به تمایلات رفتاری بااهمیت است. در تأیید این موضوع نتایج تحقیق سیدفاضلپور، مقدمنیا و نصیرزاده - 1383 - در ایران حاکی از آن است، ارتباط قوی بین سیگار کشیدن و نگرش مثبت به سیگار وجود دارد و با ارایه اطلاعات علمی مناسب و با تغییر در سطح نگرش افراد می توان از میزان مصرف سیگار در گروه های در معرض خطر مانند نوجوانان و جوانان کاهش داد - سیدفاضل پور و همکاران، . - 1383
دیویس، بک بیر، کوک و دیج کسترا - 2005 - نگرشهای سیگار کشیدن را در گروهی از دانشجویان هلندی اندازه گیری نمودند. آن ها گزارش نمودند، که نگرشهای سیگار کشیدن و خود کارآمدی به طور معناداری به پیشبینی رفتار سیگار کشیدن میافزاید - فراتر از دیگران متغیرها مانند فشار اجتماعی - . نتایج تحقیق دی لیو و ورموست - 2008 - بر روی 428 خانواده دارای فرزند سیگاری، حاکی از آن است، که نگرش های مثبت سیگار کشیدن، به طور ثابت در هر زمانی پیشبینی کننده مصرف سیگار نیست و تمرکز صرف بر روی نگرش به سیگار کشیدن برای پیشبینی سیگاری شدن فرزنداناحتمالاً کافی نمیباشد.دلایل مختلفی برای گرایش به سیگار و سایر موارد ذکر شده است. برخی افراد برای پذیرفته شدن در جامعه به سمت سیگار می-روند - جسور، . - 1984 مصرف سیگار به متغیرهای روانشناختی دیگر از جمله نوع نگرش به آن، و وابستگی به خانواده بستگی دارد - هاراکه و اسکولت، . - 2006
یافته های پژوهشی مصرف مواد و سیگار را در بین خانواده هایی که در آن فرزندان به استقلال عاطفی نرسیده اند، را تأیید می کنند - فرونزو و پاولاک، . - 1993 کاسل و همکاران با بررسی سبکهای دلبستگی 212 دانشجو در شیکاگو نشان دادند، که سبکهای دلبستگی بزرگسالان بر روی میزان مصرف و نگرش فرزندان در مورد مواد و سیگار تأثیرگذار است و تأثیر منفی آن موجب اختلال در نگرشها میشود - هوسانگ و چاسین، . - 1994در این پژوهش با توجه به میزان بالای سیوع سیگار در بین جوانان دانشجو و نیز جهت بررسی علل گرایش و نگرش آنان و نیز تأثیری که متغیری مانند وابستگی خانوادگی بر روی نگرش آنان در مورد سیگار کشیدن میگذارد، به انجام این پژوهش پرداختیم. نکات مهم دیگر این موضوع این است، که با توجه به بالا بودن میزان شیوع سیگار در بین دانشجویان و میزان مرگ و میر و بیماری های ناشی از آن ما می خواهیم، بدانیم که همبستگی خانوادگی چه تأثیری در نگرش به سیگار ایجاد میکند؟
