بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی رابطه هوش هیجانی با استرس شغلی معلمان ابتدایی شهرستان اردبیل می پردازد. بدین منظور نمونه ی مورد مطالعه ی 160 نفری از جامعه ی معلمان دوره ی ابتدایی ناحیه ی 1 و 2 شهرستان اردبیل، که در سال تحصیلی 95 - 1394 مشغول به خدمت بودند از طریق روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی می باشد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه هوش هیجانی سیبریا شرینگ - 1999 - ، با هنجار ایرانی و پرسشنامه ی استرس شغلی فیلیپ رایس - 1992 - استفاده شد.
سپس داده های به دست آمده با استفاده از روش آماری ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شد. یافته های پژوهش نشان داد، بین هوش هیجانی با استرس شغلی معلمان همبستگی منفی و معنی داری - -=r0/470 - وجود دارد. در بین مولفه های هوش هیجانی، بین خودآگاهی و استرس شغلی ارتباط معنی داری به دست نیامد. ولی در مولفه های همدلی، خودانگیختگی، خودکنترلی، و مهارتهای اجتماعی با استرس شغلی کارکنان ارتباط قوی و معنی داری مشاهده گردید.
مقدمه:
هوش هیجانی ابتدا در سال 1985 توسط »وین پینمطرح« شد امّا توسط »دانیل گلمن« در سال 1995 محبوبیت یافت. بیشترین پژوهشها در این زمینه توسط »پیتر سالووی« و »جان مایر« در دهه ی90 صورت گرفته است. آنها به این نتیجه رسیدند که ظرفیت ادراک و فهم هیجانات، عامل جدیدی را در شخصیت افراد تشکیل میدهند - بلوچ، . - 1385 هوش هیجانی، پیشبینیکننده ی موفقیت افراد در زندگی و نحوه ی برخورد مناسب با استرسها است - گلمن ، . - 2004 همان گونه که برای سلامت جسم و نیرومندی آن، به ورزش های گوناگون نیاز داریم جهت پرورش مغز و تقویت اندیشه ی ما نیز انجام ورزش های فکری مختلف و تمرین های مداوم ذهنی ضروری است - برروندو1؛ . - 7 :1373 افراد شاغل در حرفه های اجتماعی باید از توانمندی برقراری ارتباط سودمند و سالم بادیگران برخوردار باشند تا بتوانند اهداف آن حرفه را محقق سازند. این توانمندی چنین به نظر می آید که با پدیده هوش همخوانی دارد.
- هافی، 2002 ؛ نقل از راوندی - . مطالعات پیرامون موفقیت افراد در جنبه های مختلف زندگی نشان می دهد که غیر از هوش بهر بالای افراد، عوامل دیگری وجود دارند که فرد با کمک آنها قادر به مقابله بهتر با مسائل تنش زا بوده و خواهد توانست فراز و نشیب های زندگی را راحت تر پشت سر بگذارد - دامنی،. - 1390 بررسی ها نشان می دهد که هوش هیجانی ساختاری است که ارتباط بین استرس و فشارهای زندگی و سلامت روانشناختی را تعدیل می کند - سیارووچی، . - 2002 گرانفلد و همکارانش - 2000 - براین باورند که سطوح بالای استرس شغلی منجر به فرسودگی شغلی در زندگی می شود.
شواهد پژوهشی گسترده ای در دهه های گذشته نشان داده اند سرکوبی احساسات پیامدهای جسمانی، روانی و اجتماعی منفی دارد - قربانی:6؛ . - 1384 چان - 2003 - در بررسی رابطه هوش هیجانی و خودکارآمدی معلمان به این نتیجه دست یافت که چهار بعد هوش هیجانی، سازگاری، خودآگاهی، آگاهی اجتماعی و خلق و خوی عمومی پیش بینی کننده خودکارآمدی هستند. خلق و خوی عمومی پیش بینی کننده ی خودکارآمدی عمومی، آگاهی اجتماعی پیش بینی کننده ی خودکارامدی نسبت به دیگران است. جورج، اسمیت، براون - 2003 - در پژوهشی تحت عنوان نقش هوش هیجانی در تعهد شغلی و خودکارامدی درتصمیم شغلی به این نتیجه رسید که مؤلفه های هوش هیجانی، درون فردی، احساس سودمندی، ارتباط بین فردی و خودکنترلی به عنوان فاکتورهای مثبتی در ارتباط با باورهای کارامدی در تصمیم شغلی هستند.
پنروس - 2007 - در بررسی رابطه ی هوش هیجانی و خود کارامدی معلمان به این نتیجه دست یافت که بین هوش هیجانی وخودکارامدی معلمان رابطه معنی داری وجود دارد. ساموئل سالامی - - 2007 رابطه ی بین هوش هیجانی وخودکارامدی معلمان را با عملکرد شغلی آنان بررسی کرد، نتایج نشان داد که هوش هیجانی و خودکارامدی رابطه معنی داری با عملکرد شغلی دارند. نتایج تحقیق بنسون و فیدلی - 2007 - نشان داد که بین هوش هیجانی و فرسودگی شغلی رابطه وجود دارد. فرسودگی شغلی زنان بیشتر از مردان است.
سالوی و همکاران - 2009 - در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که هوش هیجانی با سلامت و بهزیستی روانی رابطه دارد و افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند، توانایی بهتری برای مقابله با استرس و فشارهای محیطی داشته و علاوه بر آن کمتر دچار بیماری می شوند. نتایج تحقیق سونیل کومار - 2009 - نشان دادکه بین مولفه های هوش هیجانی و متغیر های استرس و اضطراب رابطه معنی داری وجود دارد. نتایج تحقیق امانوئل - 2012 - نشان داد که آموزش هوش هیجانی بر کاهش استرس شغلی در بین کارکنان تاثیر مثبت دارد. نتایج تحقیق - گورگنس اکرامانس، - 2012 نشان داد که هوش هیجانی بالا به طور قابل توجهی با استرس کمتر و فرسودگی شغلی در یک نمونه از پرستاران آفریقای جنوبی ارتباط دارد.
نتایج تحقیقات ایقبال و فرحنا - 2013 - نشان داد که ارتباط منفی معنی داری بین هوش هیجانی و فرسودگی شغلی وجود دارد. نتایج تحقیق ریتا رانی و گوسوامی - 2013 - نشان داد، رابطه هوش هیجانی و سطح استرس شغلی به صورت متوسط معنی دار بوده و همبستگی بین هوش هیجانی با استرس شغلی وجود دارد. علاو بر آن عوامل دیگری را در تبیین استرس شغلی دخیل می دانند. هوش هیجانی توانایی مهار عواطف و تعادل بر قرار کردن بین احساسات و منطق است. هوش هیجانی شامل کنترل هیجانات فرد در ارتباط با خودش و افرادی که با آنها تعامل دارد، می باشد - وارویک و نتلبک، . - 2004 هوش هیجانی تعیین می کند چگونه رفتار خود را کنترل کنیم، با مشکلات اجتماعی کنار بیایم و چگونه تصمیماتی بگیریم که به نتایج مثبت ختم شوند.
نتایج پژوهش های زیادی نشان داده اند هوش هیجانی با سلامت روان شناختی و جسمانی رابطه دارد - بار آن، . - 2005 خوشبینی توانایی توجه به جنبه های روشنتر زندگی و حفظ نگرش مثبت را، حتی هنگام وجود احساسات منفی و ناخوشایند، مورد نظر قرار میدهد - رایمر، . - 2004 احساس و درکی را که شخص در محیط استرس زا به کار می گیرد، هوش هیجانی می گویند - کوپر ، . - 2001 هوش هیجانی نقش مهمی در شکل دهی شخصیت فرد دارد. گلمن معتقد است که هوش هیجانی منجر به توسعه ی شور و شوق، اعتماد به نفس، دوستی، انگیزه، و انرژی در فرد می شود. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند در رسیدن به اهداف موفق تر عمل می کنند - کوپر، . - 2002 هنگامی که یک فرد احساس خوبی داشته، و از لحاظ روانی عصبی، چشم انداز خوش بینانه ای را داشته باشد به طور خودکار خاطرات بد شغلی خود را فراموش می کند، که این راه به بیان احساسات و ارزیابی و تنظیم روابط با دیگران منجر می شود - گاردنر ، . - 2006
گلمن هوش هیجانی را به پنج بعد تقسیم می کند که شامل، خودآگاهی، خودگردانی، انگیزش، همدلی و مهارت اجتماعی می شود - آقایار و شریفی درآمدی ، . - 1386 هوش هیجانی عبارت از این است که فرد به چه میزان از هیجانات و عواطف و احساسات خود آگاهی دارد و چگونه آنها را کنترل می نماید. رضایت شغلی باعث می شود بهره وری فرد افزایش یابد فرد نسبت به سازمان متعهد شود سلامت فیزیکی و ذهنی فرد تضمین شود، روحیه فرد افزایش یابد ، از زندگی راضی باشد ، مهارتهای جدید شغلی را به سرعت یا د بگیرد. عدم رضایت شغلی باعث کاهش روحیه کارکنان می شود. امروزه همه مردم استرس در محیط کار و سازمان خود را تجربه کرده اند، استرس شغلی پاسخی عاطفی به محیط کار است.
در یک سازمان قبل از توصیف عوامل استرس زا، باید عوامل تنش زا را که فردی و سازمانی است کاهش دهیم - شجاعی، . - 1390استرس شغلی کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگیهای یک فرد شاغل، به گونهای که خواستهای محیط کار بیشتر ازتوانایی او باشد - کاظمینی، . - 1390 هدف کلی تحقیق حاضر بررسی رابطه ی هوش هیجانی با استرس شغلی معلمان مقطع ابتدایی شهرستان اردبیل می باشد.
روش و ابزار پژوهش
تحقیق حاضر براساس ماهیت موضوع یک بررسی توصیفی و از نوع - همبستگی - می باشد به طوری که این تحقیق از نظر زمانی یک بررسی مقطعی و حال نگر است. درمطالعه حاضر هوش هیجانی به عنوان متغیر پیش بین و استرس شغلی معلمان به عنوان متغیر ملاک بررسی شده است. برای گرد آوری اطلاعات از پرسشنامه ی هوش هیجانی شرینگ و استرس شغلی فیلیپ رایس استفاده شده است. پرسشنامه ی هوش هیجانی شرینگ، توسط" سیبریا شرینگ" ساخته شده است. این آزمون حاوی 33 گویه است که با مقیاس 5 درجه ای لیکرت درجه بندی شده است. این آزمون، پنج حوزه ی خودانگیختگی، خودآگاهی، خودکنترلی، همدلی و مهارت های اجتماعی را اندازه گیری می کند.
