بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به بررسی رابطه هوش هیجانی و مدیریت زمان با استرس شغلی کارکنان اداره کل حملونقل وپایانه های استان اصفهان پرداخته است. به این منظور 80 نفر از کارکنان به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه استرس شغلی،هوش هیجانی و مدیریت زمان. داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS از طریق ضریب همبستگی پیرسون در آمار استنباطی و همچنین آمار توصیفی تجزیه وتحلیل شد. فرضیه اصلی تحقیق عبارت از این بود که بین هوش هیجانی و مدیریت زمان با استرس شغلی رابطه چند گانه معنا دار وجود دارد.
نتایج رگرسیون نشان داد که هوش هیجانی و مدیریت زمان به طور معنا داری استرس شغلی را تبیین می کنند، همچنین نتایج نشان داد بین هوش هیجانی و استرس شغلی در سطح p<.05 رابطه معکوس ومعنا دار وجود دارد . - r=.46 - همینطور بین مدیریت زمان و استرس شغلی نیز درسطح p<.05 رابطه معکوس ومعنا دار وجود دارد . - r=.18 - همچنین از بین مولفه های هوش هیجانی،خود کنترلی، خود آگاهی، همدلی و مهارتهای اجتماعی به ترتیب و مدیریت زمان نقش معنا داری در پیش بینی استرس شغلی دارند.بنابراین افرادی که از هوش هیجانی بالایی برخوردارند در ارتباطات بسیار موفق تر از دیگران عمل می کنند و برای کاهش استرس ها برنامه ریزی می کنند، همچنین با افزایش مدیریت زمان استرس شغلی کاهش می یابد.
واژگان کلیدی: هوش هیجانی، مدیریت زمان و استرس شغلی
.1 مقدمه
استرس بخشی از زندگی روزمره است،و به معنای تحت فشار قرار گرفتن تعریف شده است، هانس سیله استرس را پاسخ غیراختصاصی بدن در برابر هر گونه درخواست تلقی نموده و هدف پاسخهای غیر اختصاصی را ایجاد تعادل و سازگاری فیزیولوژیک میداند - . - Hans Selye, 1976 استرس از تعامل با محیط نشأت میگیرد و زمانی رخ میدهد که بین فشارهای موقعیتی و منابعی که فرد در اختیار دارد ناهماهنگی وجود داشته باشد، شغل افراد یکی از مهمترین منابع ایجاد کننده استرس میباشد، استرس شغلی وقتی رخ میدهد که انتظاراتی که از فرد میرود بیش از حد تواناییهایش باشد، استرسهای شغلی بر سلامتی افراد تأثیر داشته، کیفیت زندگی را کاهش میدهد و احتمال وقوع مصدومیتهای ناشی از کار را افزایش میدهد، ویژگیهای هر شغل از جمله ماهیت، تنوع و اهمیت آزادی عمل در کار و بازخورد از جمله مهمترین عوامل بروز استرس هستند - آزادی . - 1393
کالکارنی گزارش کرده است که تقریبا" 30 تا 50 درصد از نیروی کار در معرض شدید استرس و مسخ شخصیت قرار دارند، وی تغییرات سریع دنیای مدرن را در این میان مهم می داند - . - Kulkarni, 2006 نظریه ی تعادل کانن عنوان می کند: هرچیزی که تعادل زیستی یا روانی ما را برهم میزند، در ما ایجاد استرس میکند. براین اساس هرچه ما تعادل بیشتری داشته باشیم مقاومت و پایداری بهتری در مقابل استرس داریم. بنابراین شناخت این پدیده - استرس - و نحوه کنترل و اداره کردن آن اهمیت فوق العاده ای دارد - دیانت نسب . - 1393 .میزان توجه و علاقه ای که در سا ل های گذشته در زمینه هوش هیجانی صورت گرفته شاید بی علت و بدون حکمت نیست چرا که این سازه را در سال 1995 انجمن گویش آمریکا سودمندترین اصطلاح نامیده است - خدایی . - 1393
و به اندازه ای مورد توجه محققین قرار گرفته است که آن را بیش از آنکه علم بدانند افسانه می خوانند این اصطلاح در دهه 1960 به طور اتفاقی در متون انتقادی و روان پزشکی مورد استفاده قرار گرفت ولی دو دهه بعد از آن تاریخ بود که مورد توجه عمومی قرارگرفت. دانیل گلمن در سال 1995 با نوشتن مقاله هایی تحت این عنوان که هوش هیجانی چرا مهم تر از هوش شناختی است، توجه همگان را به سوی این واژه جلب کرد و از همان زمان بود که مورد توجه قرار گرفت - . - Daniel Jay Goleman ,1995 با اینکه تحقیقات در این زمینه روز به روز روبه فزونی می گذارد ولی همچنان این مفهوم فریبنده بوده و ابعاد آن به طور دقیق مشخص نشده است . - Mayer , 2004 -
مطالعات وتحقیقات گسترده در مورد هوش هیجانی به نتایج درخشانی منجر شد چرا که باعث گردید در مورد این سازه نظریه پردازی صورت گیرد. هر یک از این نظریه ها در مورد مفهوم هوش هیجانی تفاسیر و تعاریفی دارند. در حقیقت احساسات و هیجانات بر هر چیزی که انجام می دهیم تاثیر گذاشته و به ویژه در محیط سازمانی منجر به رفاقت و صمیمیت در بین اعضای تیم شده و بهره وری سازمانی را افزایش می دهد - . - Rabinz, 2002 طبق دیدگاه گلمن مولفه های هوش هیجانی عبارتند از:خودآگاهی،خودکنترلی - خود مدیریتی - ، همدلی - آگاهی اجتماعی - و مهارتهای اجتماعی - مدیریت رابطه - که در تحقیق حاضر به بررسی رابطه ی هر یک از این مولفه ها با استرس شغلی پرداخته خواهد شد. هوش هیجانی به عنوان یک ظرفیت فردی برای تنظیم شایسته ی هوش - احساس - فرد در نظر گرفته می شود . - Owoseni, 2014 -
از طرف دیگر مدیریت زمان نیز که یکی از مولفه های علم مدیریت است روش موثری برای کاهش استرس ناشی از کار است، برایان تریسی در جدید ترین مقاله - کتاب - خود که در 2014 منتشر شده است، بیان می کند با مدیریت زمان می توانید از استرس خود بکاهید و بر خروجی و کاراییتان بیفزایید. تمام افراد موفق در زندگی و کار از زمانشان به خوبی استفاده می کنند، تمام افراد ناموفق و با عملکرد ضعیف در زندگی استفاده ی ضعیفی از زمانشان دارند و از زمان به خوبی استفاده نمی کنند - Brayan , 2014 . - Tereisi مدیریت زمان هم به نوبه ی خود به عوامل متعددی از جمله عوامل درونی، عوامل شخصیتی، عوامل محیطی و غیره بستگی دارد.یکی از عوامل درونی بسیار مهم در وجود مدیران که بر توانایی آنان در هدایت رفتار، افکار، ارتباط موثر باهمکاران، سرپرستان، مشتریان و استفاده از زمان در چگونگی انجام دادن کار برای ارتقای نتایج اثر می گذارد، هوش هیجانی است . - Weisinger ,2000 -
.2 چارچوب نظری تحقیق
دهشیری - 1382 - به بررسی رابطه بین هوش هیجانی و مدیریت زمان با استرس شغلی معلمان مقطع متوسطه شهرستان یزدپرداخت.تعداد افراد نمونه 206 نفر بودند که به صورت تصادفی انتخاب شدند. وی دریافت که هوش هیجانی می تواند استرس های زندگی و شغلی را بهتر کنترل کند و همچنین استفاده بهینه از زمان منجر به کاهش استرش شغلی می شود. در ضمن از بین مولفه های هوش هیجانی، خود کنترلی بیشترین نقش را در تبیین استرس شغلی دارد و پس از آن همدلی،خود آگاهی و مدیریت زمان با پیش بینی استرس شغلی رابطه ی معنا دار دارند.حسومی و ساریخانی - 1389 - در پژوهشی با عنوان رابطه مدیریت زمان و میزان فرسودگی شغلی در بین 578 نفر از کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی منطقه 12 تهران، نتیجه گرفتند که بین ابعاد مدیریت زمان و فرسودگی شغلی رابطه معنا دار وجود دارد.
منصور و همکاران - 1389 - رابطه بین استرس شغلی و هوش هیجانی را در بین 216 نفر از کارکنان واحدهای مختلف دانشگاه شهید بهشتی مورد بررسی قرار دادند و دریافتند که بین استرس شغلی و مولفه های هوش هیجانی به خصوص اعتماد به نفس، روابط بین فردی، واقعیت آزمایی، انعطاف پذیری، کنترل تکانه و شادکامی همبستگی منفی معنادار وجو دارد و روش تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که عزت نفس و شادکامی بهترین پیش بینی کننده های استرس شغلی هستند.باعزت و ادیب راد - 1389 - با در نظر گرفتن نمونه 96 نفری از زنان کارمند دانشگاه الزهرا به بررسی رابطه بین مدیریت زمان و استرس پرداختند و نتیجه گرفتند که مدیریت زمان و ساعات کار یکی از مهم ترین پیش بینی کننده های استرس در زنان کارمند دانشگاه است و بیشترین درصد تغییرات واریانس استرس را به خود اختصاص داده است، بنابراین کارمندانی که بیشتراز راهبردهای مدیریت زمان استفاده می کنند از استرس کمتری برخوردارند.
حافظی وهمکاران - 1390 - در تحقیقی مبنی بر بررسی رابطه هوش هیجانی و مدیریت زمان با استرس شغلی در کارکنان شرکت پالایش گاز بید بلند دریافتند که هوش هیجانی و مدیریت زمان به طور معناداری استرس شغلی را تبیین می کنند. ذوقی و همکاران - 1392 - ارتباط بین مدیریت زمان با میزان استرس شغلی در مدیران و کارکنان زن ناجا را در بین 40 نفر که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند مورد بررسی قرار دادند، تحلیل داده ها نشان داد که در مدیران زن، مدیریت زمان با استرس شغلی رابطه معنادار منفی داشت و آن را پیش بینی می کرد. همچنین از بین ابعاد مدیریت زمان، اولویت بندی اهداف و فعالیت ها، تفویض اختیار و مدیریت جلسات اهمیت بیشتری داشتند.
اما با توجه به اینکه بین مدیریت زمان وابعاد آن با استرس شغلی در کارمندان زن رابطه معنا دار آماری به دست نیامد پیشنهاد شد، با توجه به ارتقا سطح بهداشت روانی شاغلان در حرفه های استرس زا و بهبود عملکرد کارمندان پلیس زن دوره های آموزش و یادگیری مهارت مدیریت زمان برگزار شود. خدایی - 1393 - به بررسی نقش هوش هیجانی، سن و جنسیت در پیش بینی فرسودگی شغلی مشاوران مدارس مناطق همجوار مشکین شهر پرداخت. ایشان به این نتیجه رسید که هوش هیجانی با 95 درصد اطمینان فرسودگی شغلی را پیش بینی می کند، بنابراین پشنهاد کرد برای جلوگیری از فرسودگی شغلی مشاوران شرایط کاری آنان مورد بررسی و از مولفه های هوش هیجانی به عنوان عامل بازدارنده فرسودگی در قالب برنامه های مختلف آموزشی بهره برداری لازم به عمل آید.
دیانت نسب و همکاران - 1393 - نقش واسطه گری استرس شغلی در رابطه بین سرمایه روان شناختی با عملکرد شغلی کارکنان واحد عملیاتی منطقه ی دشتگز شرکت نفت و گاز گچساران را بررسی کردند. ایشان 169 نفر را با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب کردند و پس از گرد آوری پرسش نامه ها از این افراد به این نتیجه رسیدند که بین استرس شغلی وعملکرد شغلی رابطه ی منفی و معنار دار و بین سرمایه ی روان شناختی و و عملکرد شغلی رابطه ی مثبت ومعنادار وجود دارد.
