بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به اهمیت روزافزون پیشرفت تحصیلی و تعیین عوامل موثر بر آن، هدف پژوهش حاضر، بررسی ویژگیهای شخصیتی و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی دانشجویان علوم پزشکی بابل می باشد.پژوهش حاضر از نوع توصیفی - استنباطی است. حجم نمونه 199نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی بابل در سال 92 -93 می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه شخصیتی پنج عاملی - NEOPI-FF فرم کوتاه استفاده است.
به منظور بررسی رابطه شخصیت با سن وجنس و پیشرفتتحصیلی از آزمون های ضریب همبستگی، t-test ،ANOVA ، مجذور کای و تحلیل رگرسیون گام به گام با کمک نرمافزار SPSS 18 استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده ارتباط معنی داری بین مولفه های شخصیت ، مولفه روان نژندی p = 0 /04 ، وظیفه شناسی p = <0/001 و برون گرایی p = 0 /008 و پیشرفت تحصیلی دیده شد و در مقایسه ای که بین مولفه های شخصیت و جنسیت انجام شد، مولفه های توافق جویی p =0 /02 ، وظیفه شناسیp = <0/001 و برون گرایی p =0 /04 ارتباط معناداری را نشان داد.
مقدمه:
جدا از بهره هوشی، ویژگی هایی چون جنسیت، سن، تجربیات گذشته، نوع شخصیت، سبکهای یادگیری و شناختی، علائق و انگیزه ها تعامل معناداری با موفقیت های تحصیلی نشان داده اند. یکی از ویژگیهای مهم یادگیرندگان، شخصیت آنان می باشد. به لحاظ مفهومی ویژگی شخصیت به راه هایی اشاره دارد که یک فرد جهت رویارویی با مسائل جدید انتخاب می نماید .این ویژگیهامعمولاٌ ثابت و تغییرناپذیرند. به طور کلی در روانشناسی امروز، دیدگاه های متفاوتی در مورد شخصیت وجود دارد یکی رویکردهای که نزد اهل فن از پذیرش نسبی برخوردار است . نظریه5 عاملی شخصیت است.
مک کری و کاستا - - 1990 با استفاده از تحلیل عاملی به این نتیجه رسیدند که می توان بین تفاوتهای فردی در عوامل شخصیتی، پنج بعد عمده را از یکدیگر تفکیک کرد. نوروزگرایی به تمایل فرد برای تجربه اضطراب، تنش، خصومت، تکانش وری، افسردگی و خود کم بینی اشاره دارد. برون گردی، به تمایل فرد برای مثبت بودن، جرأت طلبی، پرانرژی بودن و صمیمی بودن اشاره می کند. تجربه پذیری با تمایل فرد برای کنجکاوی، عشق به هنر، هنرمندی، انعطاف پذیری و خردورزی اطلاق می گردد ، در حالی که توافق به تمایل فرد برای بخشندگی،مهربانی، سخاوت، هم دلی و هم فکری، نوع دوستی اعتمادورزی همراه است. وظیفه شناسی نیز به منظم بودن، کارا بودن، داشتن قابلیت اعتماد و اتکاخود نظم بخشی ، پیشرفت مداری، منطقی بودن و آرام بودن فرد اشارمی کند.[1]
وسترمن و همکاران در بررسی خود دریافتند که صفات شخصیتی می تواند پیش بینی کننده قوی ومعناداری برای عملکرد تحصیلی دانشجویان فارغ التحصیل در رشته مدیریت باشد. در همین راستا نارای وچری روابط معناداری میان ویژگیهای شخصیت و عملکرد تحصیلی گزارش کردند. برخی از محققین در حوزه شخصیت، معتقدند که دانش آموزان با وجدان به کسب نمره های بالاتر و انجام دادن تکالیف فوق برنامه گرایش دارند.[2]
چون آموزش صحیح و با کیفیت، بدون توجه به تفاوتهای فردی و شناخت حالات و خصوصیات افراد چه دانش آموز و چه معلم ممکن نخواهد بود مفاهیمی از جمله یادگیری و شخصیت واژگان پرکاربرد در روان شناسی هستند که با بررسی رابطه ی بین آنها میتوان به شناخت بیشتری در زمینه تفاوت های فردی دست یافت .[3] یک نظام آموزشی کارآمد باید با توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان، تا حد امکان شرایط لازم را برای شکوفایی استعدادهای آنان فراهم آورد.[4]
شخصیت مجموعه سازمان یافته و واحدی است متشکل از خصوصیاتنسبتاً ثابت و با دوام که درمجموع یک فرد را از افراد دیگر متمایز می سازد. [5] گاه کلمه شخصیت برای توصیف بارزترین ویژگی شخص به کار می رود،مثلاً گفته می شود فلان شخص شخصیت پرخاشگر یا خجولی دارد .ولی روان شناسان در بحث شخصیت بیش از هر چیز به تفاوت های فردی تو جه دارند، یعنی ویژگی هایی که یک فرد را از افراد دیگر متمایز می کند.
[6] در این پژوهش ، مراد از ویژگی های شخصیتی، الگوی عامل های شخصیتی پنج بزرگ است که پنج ویژگی عمده شخصیت را شامل می شود . این ویژگی ها عبارت اند از :برون گرایی ، روان نژند خویی،باز بودن به تجربه ، وجدانی بودن ،وتوافق. افراد روان نژند کم تر به افکار و خاطرات خوشایند و بیش تر به یادآوری تعداد زیادی از خاطرات منفی، بدون داشتن خلق افسرده، تمایل دارند .[7] سازه برونگرایی و نقطه مقابل آن درونگرایی، تقریبا در تمامی نظریه های مربوط به شخصیت نقش عمده ایفا می کند.
کارل یونگ اولین کسی بود که به توصیف بعد درونگرایی - برون گرایی شخصیت پرداخته است و معتقد بود که برونگراها انرژی روانی خود را بر بیرون و دنیای خارج متمرکز می سازند و درونگراها انرژی خود را معطوف به درون، به سوی خود و رویداد های خصوصی درونی، متوجه می سازند.کوستا و مک کری در سال 1990 باز بودن به تجربه را به این ترتیب توصیف می کنند :افراد باز به تجربه، به خاطر خود تجربه، به تجربه کردن علاقهمندند، مشتاق تنوع اند، ابهام را تحمل می کنند و زندگی غنی تر،پیچیده تر و نامتعارفتری دارند .
بر عکس، افراد بسته ،در تخیل ضعیف به نظر می رسند، به هنر و زیبایی حساس نیستند، در عواطف محدودند، از لحاظ رفتاری خشک و انعطاف ناپذیرند و از لحاظ ایدئولوژیک متعصب هستند .[8]افراد موافق، در روابط بین فردی به هم حسی، همکاری، اعتماد و حمایت تمایل دارند .اما توافق درحالت افراطی ناخوشایند است و به صورت رفتار وابسته و فراموش کردن خود، در برخورد با دیگران آشکارمی شود .توافق در شکل افراطی آن بر عقاید سیاسی اثرمی گذارد.
مک کری و کوستا این شکل افراطی رازودباوری مینامند که بیشتر یک سبک است تا محتوای عقاید سیاسی .[9]افراد وجدانی، سخت کوش، جاه طلب و پر انرژی اند،در برابر مشکلات استقامت می کنند و دقیق هستند. وجدانی بودن با سلامت جسمی رابطه دارد .دالینجر و ارف ، دیگمن معتقدند که دانش آموزان با وجدان به کسب نمره های بالاتر و انجام دادن تکالیف فوق برنامه گرایش دارند.[10]
تحقیقات اخیر تأکید دارند که عوامل شخصیتی، به ویژه در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، در پیش بینی عملکرد تحصیلی نقش بسزایی ایفا میکند.بر این اساس، به نظر می رسد که با کمتر بودن توان پیش بینی کننده مقیاس های مربوط به توانایی شناختی در سطوح بالاتر تحصیلات رسمی، بر سهم متغییرهای شخصیتی افزوده می شود. بنابراین، شخصیت ویژگی های منحصر به فرد هرکسی است که می تواند عملکرد فرد را پیش بینی کند . از طرفی ، نقش عوامل محیطی و یادگیری را نیز نمی توان انکارنمود . از این رو ، نیاز به تحقیق و بررسی بیش تر در این مورد حائز اهمیت است . [11]
روش:
مطالعه حاضر یک پژوهش توصیفی - استنباطی است که دردانشگاه علوم پزشکی بابل در سال 1392-93 انجام شده است نمونه پژوهش 90 - 199 پسر و109 دختر - نفر از دانشجویان رشته های پزشکی، دندان پزشکی و پیراپزشکی تشکیل می دادندکه به روش طبقه ای - تصادفی انتخاب شدند.پس ازاخذ اجازه از مسئولین دانشگاه علوم پزشکی بابل جهت اجرای پروژه، بر حسب نسبت تعداد کل دانشجویان هر دانشکده به کل دانشجویان دانشگاه سهمیه هر دانشکده از 199 نفر کل محاسبه گردید .بر این اساس سهمیه دانشکده پزشکی - 77 - دندان پزشکی - - 31 پیراپزشکی - - 91 تعیین گردید. سپس محقق به کمک نماینده ها پرسشنامه ها را تحویل داده است. محرمانه بودن اطلاعات ونحوه تکمیل پرسشنامه برای دانشجویان توضیح داده شده وتوسط نماینده ها به محقق عودت می گردد.
ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه شخصیتی پنج عاملی NEOPI-FF می باشد فرم کوتاه پرسشنامه NEPI-R ، یکی از آزمون های شخصیتی است که بر اساس تحلیل عوامل ساخته شده است و از جدیدترین ابزار ها در زمینه شخصیت است که توسط مک کری و کوستا در سال 1985 تحت عنوان پرسشنامه شخصیتی NEO معرفی شد. فرم تجدید نظر شده این پرسشنامه توسط همان مولفین تحت عنوان فرم تجدبد نظر شده پرسشنامه شخصیتی نئو ارائه شده است. شیوه نمره گذاری سوالات بصورت لیکرت پنج گزینه ای ازکاملاً مخالفم - . - ، مخالفم - - 1، نظری ندارم - 2 - ، موافقم - - 3 و کاملاً موافقم - - 4 می باشد.
مدت زمان لازم جهت تکمیل پرسشنامه 10 تا 15 دقیقه است و پرسشنامه به صورت خود سنجی مورد استفاده قرار می گیرد نظر به اینکه فرم کوتاه در جامعه ایرانی هنجاریابی نشده است، پرسشنامه دارای نرم ایرانی نیست ولیکن در پژوهشی که توسط فرنام و همکارانش - 1385 - بر روی گروهی از دانشجویان ایرانی انجام شد، در خصوص پایایی NEO-FFI ، نتایج چندین مطالعه حاکی از آن است که زیر مقیاس های NEO-FFI، همسانی درونی خوبی دارند به عنوان مثال: کاستا و مک کری - - 1992 ضریب آلفای کرونباخ بین - 0/68 برای موافق بودن - تا 0/86 را گزارش کردند. هلدن - 1999 - نیز ضریب آلفای این عامل را در دامنه ی - 0/76 برای باز بودن تا - 0/87 برای عصبیت - گزارش می کند.
نتایج مطالعه مورادیان و نزلک - 1995 - نیز حاکی از آن است که آلفای کرونباخ عصبیت، برون گرایی ، گشودگی، موافق بودن و با وجدان بودن به ترتیب عبارت از 0/84 ، 0/75، 0/74، .0/83 پرسشنامه NEO-FFI در ایران توسط گروسی - 1377 - هنجار یابی شده است. پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آزمون - آزمون مجدد در مورد 208 نفر از دانشجویان به فاصله ی 3 ماه به ترتیب 0/83، 0/75، 0/80 ، 0/79، برای عوامل C,A,O,E,N بدست آمده است. همچنین در تحقیق ملازاده - 1381 - ضرایب پایانی آزمون - آزمون مجدد در فاصله ی 37 روز در مورد 76 نفر از فرزندان شاهد به ترتیب 0/83، 0/78، 0/73، 0/79، 0/85، برای عصبیت ، برون گرایی، باز بودن، توافق و وجدانی بودن گزارش شده است.
آلفای کرونباخ نیز برای عصبیت 0/6، برون گرایی 0/83، باز بودن ./74، موافق بودن 0/76، با وجدان بودن0/87 و آلفای کل برابر 0/83 بدست آمده است. در زمینه اعتبار همزمان این پرسشنامه و پرسشنامه چند جنبه ای شخصیتی مینه سوتا - MMPI - رابطه بالایی گزارش شده است - ملازاده، . - 1381 گزارش هایی نیز در ارتباط با اعتبار عوامل NEO-FFI ارائه شده است. مک کری و کاستا - 1989 - اظهار می دارند که ابزار کوتاه شده NEO ، با فرم کامل آن - NEO-PI-R - مطابقت دقیقی دارد به گونه ای مقیاس های فرم کوتاه، همبستگی بالاتر از 0/68 را با مقیاس های فرم کامل دارا می باشند. تجزیه وتحلیل آماری اطلاعات به دست آمده به صورت توصیفی، شامل جداول آماری ، میانگین و انحراف معیار واستباطی با استفاده از آزمون های ضریب همبستگی ، رگرسیون ، t-test،ANOVA ، مجذورکای محاسبه شده است.
نتایج:
در این مطالعه 199نفر شرکت نمودند که 109نفر زن - - %54/8 و 90 نفر مرد - - %45/2 بودند. میانگین سنی آن ها 21/08 3/70 سال و در محدودهی 18 تا 25 سال قرار داشتند. بیشترین شرکت کنندگان از دانشکده پیراپزشکی با فراوانی 91 نفر - - %45/7 بودند. اطلاعات پایه در جدول 1 آمده است.
