بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان بود. جامعه آماری این پژوهش،کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن مشغول به تحصیل در نیمسال اول 1392-93 بودند که از میان آن ها نمونه ای به حجم 300 نفر 150 - دختر، 150 پسر - با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. در این پژوهش جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه پنج عامل بزرگ شخصیت نئو - McCrae, - Costa,1985 و معدل کل دانشجویان استفاده شد. تحلیل نتایج یافته ها نشان داد از ویژگی های شخصیتی، متغیرهای نوروزگرایی و برون گرایی رابطه منفی با پیشرفت تحصیلی و متغیرهای سازگاری و وظیفه شناسی رابطه مثبت و معناداری با پیشرفت تحصیلی دارند. اما در این ارتباط، متغیر گشودگی به تجربه رابطه معناداری با پیشرفت تحصیلی نشان نداد.
مقدمه
آموزش عالی یکی از مهم ترین ارکان اساسی رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی هر کشور است که نقش مهمی در آماده کردن افراد برای شرکت فعال در جامعه و بهبود شرایط زندگی و جامعه ایفا می کند. از مهم ترین دغدغه های پیش روی نظام های آموزشی جوامع می توان پیشرفت تحصیلی را نام برد چرا که موفقیت یا پیشرفت تحصیلی یادگیرندگان هر جامعه ای نشان دهنده موفقیت نظام آموزشی در زمینه رسیدن به اهداف جامعه و توجه به رفع نیازهای فردی است. به همین دلیل است که پیشرفت تحصیلی از شاخص های مهم یادگیری در نظام های آموزشی بوده و توجه به آن ضروری است.
زیرا زمانی می توان نظام آموزشی را کارآمد و موفق دانست که پیشرفت تحصیلی فراگیران آن در مقاطع مختلف بیشترین و بالاترین رقم را داشته باشد - حسینی طباطبایی و همکاران، . - 1387 در همین راستا، پیشرفت تحصیلی دانشجویان یکی از مهم ترین اهداف اساسی برنامه های آموزشی و از مهم ترین معیارهایی است که در بررسی توانایی دانشجویان برای اتمام تحصیلات دانشگاهی و رسیدن به مرحله فارغ التحصیلی نقش قابل توجهی را ایفا می کند. همچنین، پیشرفت تحصیلی دانشجویان یکی از مهم ترین پارامترهایی است که در پیش بینی وضعیت آتی فراگیران از لحاظ کسب صلاحیت و مهارت های علمی و عملی مورد استفاده قرار می گیرد - Soares, Guisande, . - Almeida, Paramo, 2009 محققان معتقدند فراگیرانی که در دوره ی تحصیل خود، پیشرفت تحصیلی بالایی داشته باشند و دوران تحصیلی خود را با نمرات بالا به پایان رسانند، از لحاظ ادامه تحصیل شرایط بهتری داشته و بهتر می توانند وارد بازار کار شوند . - Joppke et al, 2003 -
از آن جایی که نظام آموزش عالی همواره درصدد است سرفصل های درسی را منطبق با رشته های تحصیلی به گونه ای طراحی نماید که باعث یادگیری پایدار، پیشرفت تحصیلی و به کارگیری اطلاعات در حوزه تخصصی یادگیرندگان شود، این امر سبب شده تا روان شناسان و محققان به شناسایی عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی بپردازند و چگونگی ارتباط و تأثیرپذیری عوامل مذکور را بر پیشرفت تحصیلی بررسی کنند. از مهم ترین عواملی اثرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان می توان به عوامل شخصیتی اشاره نمود.
شخصیت فرد که اصلی ترین بعد و ساختار روانشناختی فرد بوده و نقش مهمی را در شکل گیری سبک زندگی وی ایفا می کند - شولتز و شولتز، ترجمه سیدمحمدی، . - 1387 امروزه شخصیت از اساسی ترین و مهم ترین موضوع های مورد توجه علم روان شناسی است. زیرا محور اساسی بحث در زمینه هایی مانند یادگیری، انگیزه، ادراک، عواطف و احساسات می باشد که این موارد از اجزای تشکیل دهنده شخصیت هستند - کریمی، . - 1389 از نظر محققان بهترین مفهوم سازی شخصیت در دنیای امروز به مدل پنج عامل بزرگ شخصیتی مربوط می شود که عبارتند از: برون گرایی، روان نژندی، مسئولیت پذیری، انعطاف پذیری و سازگاری . - McCrae, Costa, 1987 - در این مدل، افرادی که در عامل شخصیت برون گرا قرار می گیرند، افرادی اجتماعی و جامعه گرا بوده و کار کردن با دیگران را دوست دارند، اعمال و فعالیت های بیشتر به صورت تکانشی، بدون فکر و سریع می باشد . - Offir et al, 2007 - در مقابل افراد برون گرا، درون گرایان قرار دارند.
افراد درون گرا، افرادی خوددار، مستقل و متعادل اند، و بیشتر ترجیح می دهند در انجام فعالیت های خود تنها باشند، کمرویی نیز از صفات دیگر این افراد است . - McCrae, Costa, 1987 - افراد با ویژگی روان نژندی افرادی هستند که واقعیت های زندگی را به شکلی تهدیدآمیز احساس و ادراک می کنند . - Klinkozs et al, 2006 - این افراد در مقابل فشارهای روانی عملکرد ضعیفی دارند و به خوبی نمی توانند تکانش های خود را کنترل کنند . - McCrae, Costa,1992 -
از دیگر عوامل شخصیتی، عامل مسئولیت پذیری است. افرادی که دارای ویژگی مسئولیت پذیری هستند، افرادی باوجدان، وظیفه شناس، هدفمند، بااراده و مصمم بوده که به بهترین وجه وظایف و فعالیت های خود را سازماندهی می کنند و از راهبردهای مناسب جهت رسیدن به اهداف خود استفاده می کند. این افراد برای رسیدن به موفقیت، خودکارآمدی بالایی دارند و اهداف تسلطی را برای رسیدن به اهداف خود برمی گزینند. موفقیت شغلی و تحصیلی در افراد با ویژگی مسئولیت پذیری در سطح بالایی است . - Bratko, 2006 - انعطاف پذیری از دیگر ویژگی های شخصیتی است که ویژگی هایی همچون توجه به احساسات درونی، کنجکاوی ذهنی و تصور فعال را در بر می گیرد.
افراد انعطاف پذیر همواره به دنبال کسب تجربه های مختلف بوده و دوست دارند در مورد هیجان ها و موضوعات مختلف کنجکاوی کنند . - Zhang,2006 - در نهایت عامل سازگاری نیز از دیگر ویژگی های شخصیتی است که آن را مترادف با دلپذیربودن نیز می دانند. افرادی که دارای این ویژگی شخصیتی هستند، افرادی متواضع و دل رحم بوده و همدردی و کمک کردن به دیگران را دوست دارند. همچنین این افراد در زندگی خود برای ارزش های اطرافیان احترام قائل هستند . - McCrae,John,1992 - در راستای تأثیر ویژگی های شخصیتی بر پیشرفت تحصیلی تحقیقات زیادی صورت گرفته است.
جعفری نژاد و همکاران - 1391 - در تحقیق خود نشان دادند رابطه بین ویژگی شخصیتی برون گرایی، سازگاری، وظیفه شناسی و روش مطالعه عمقی با پیشرفت تحصیلی مثبت بوده و دانشجویانی که دارای ویژگی های شخصیتی برون گرایی، سازگاری و وظیفه شناسی اند، پیشرفت تحصیلی بیشتری دارند. نوراله - 1391 - در تحقیق خود نشان داد بین ویژگی های شخصیتی دانشجویان و پیشرفت تحصیلی آنان رابطه وجود دارد و نزدیک به 7 درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی توسط پنج رگه شخصیتی تبیین شده است. منشئی و همکاران - 1392 - طی تحقیق خود رابطه مثبت و معنی دار بین وظیفه شناسی و پیشرفت تحصیلی 0/01 - - ، انعطاف پذیری و پیشرفت تحصیلی - 0/05 - و رابطه منفی و معنی دار میان روان رنجور خویی با پیشرفت تحصیلی نشان دادند.
این محققان همچنین نشان دادند که وظیفه شناسی و مسئولیت پذیری بیشترین سهم را نسبت به سایر متغیرهای تحقیق در پیش بینی پیشرفت تحصیلی ایفا می کرد . - r=0/52 - نتایج یافته های آتش روز و همکاران - 1387 - نشان داد تمامی رگه های شخصیتی به جز رگه انعطاف پذیری، با پیشرفت تحصیلی رابطه معنادار دارند. این محققان نشان دادند روان رنجوری به صورت معکوس، و عامل های مسئولیت پذیری، برون گرایی و سازگاری نیز به صورت مستقیم رابطه معناداری با پیشرفت تحصیلی داشتند.
باباخانی - 2014 - در پژوهش خود نشان داد که صفات شخصیتی - به جز روان رنجوری - به صورت مستقیم ارتباط معناداری با پیشرفت تحصیلی دارند. وی در این تحقیق بیشترین ارتباط را بین شناسی و پیشرفت تحصیلی t= 2 /75 - ، - p<0/01 و کمترین ارتباط را بین روان نژندی و پیشرفت تحصیلی t= - 0 /09 - ، - p>0/05 گزارش می کند. نتایج تحقیقات زافیانو و همکاران - 2013 - نشان داد که عامل انعطاف پذیری و گشودگی به تجربه و برون گرایی از عوامل پیش بینی کننده پیشرفت تحصیلی هستند.
