بخشی از مقاله
چکیده
موضوع آموزش و تربیت همواره یکی از مسائل مهم برای جوامع با توجه به فرهنگ ها و عوامل دیگر بوده است توسعه و همگام سازی روشهای آموزشی و تربیتی با توجه به ماهیت و فرهنگ هر جامعه می بایست مدنظر قرار گیرد در این تحقیق که ماهیت مروری دارد ما به بررسی رابطه بین کاریکاتور به عنوان یک هنر اجتماعی ,سیاسی و فرهنگی با مبحث آموزش و تربیت پرداخته ایم.
کلمات کلیدی: آموزش و تربیت، کاریکاتور
.1مقدمه
1.1 ارتباط کاریکاتور با آموزش
کاریکاتور همواره به هنرمندان کمک کرده است که دقیق مشاهده کنند و نظراتشان را در تابلوهای خود منعکس سازند. با وجود این، استفاده از کاریکاتور به عنوان ابزاری برای کمک به توسعه و تثبیت مفاهیم پیچیده، در آموزش علوم کم تر مورد توجه قرار گرفته است. در این پژوهش، ما دلایل بهره گیری از هنر به عنوان ابزاری برای عمق بخشیدن به مفاهیم علمی و برخی از لوازم ضروری برای خلق یک تجربه آموزشی موفق را بر می شماریم.علم و هنر اغلب دو زمینه بسیار متفاوت - و حتی مخالف - معرفی می شوند. اغلب افراد هنر را به عنوان حس و حالی خلاقانه می نگرند و علم را به صورت زمینه ای مبتنی بر حقایق توصیف می کنند که با گذراندن گام به گام روش علمی، به حل مسائل می پردازد.
این نوع نگاه به علم، خلاقیت فطری را در علم مد نظر قرار نمی دهد و بر عکس آنچه که ممکن است تصور شود، کمک نمی کند دانش آموزان علم را به عنوان نتیجه تلاش بشر نگاه کنند.انجمن تحقیقات ملی آمریکا - NRC - در " استانداردهای ملی آموزش علوم "، علم را فعالیتی کاوشگرانه تعریف کرده است. علاوه بر آن، علم به عنوان تلاش بشری مورد تاکید قرار گرفته است و راه هایی پیشنهاد شده اند که ضمن اجرای استانداردها، بر تغییر شیوه آموزش علوم تاکید می کنند. استفاده از حس و حال هنری در آموزش علوم، باعث تقویت توانایی های دانش آموزان در انتقال یافته های علمی، معرفی علوم به عنوان شیوه ای برای توضیح پدیده ها و تسهیل انتقال نظراتشان به جامعه و همکلاسی هایشان می شود - سیف، علیاکبر، . - 1387
2.1 تلفیق نقاشی کاریکاتور با آموزش مفاهیم علمی
جان باچر درباره استفاده از نقاشی کاریکاتور در انتقال مفاهیم جانور شناسی مطالعه کرده است. دانش آموزان مورد مطالعه او، بین 7 تا 12 سال سن داشتند و بخشی از برنامه کلاسی آنان مطالعه حشرات بود. دانش آموزان حشرات را در محل زندگی طبیعی آن ها یافتند، کتاب های مناسبی را که درباره حشرات وجود داشت، مطالعه کردند، تعدادی از حشراتی را که درون شیشه های مربا جمع آوری شده بودند، مورد مطالعه قرار دادند - حشرات پس از مطالعه به طبیعت بازگردانده شدند - و برخی را نیز با ذره بین و میکروسکوپ بررسی کردند. مطالعه و بحث درباره طبقه بندی، چرخه زندگی و نحوه شناسایی حشرات نیز در برنامه فعالیت های دانش آموزان قرار داشت.
دانش آموزان به عنوان بخشی از این مطالعه، حشره ای را انتخاب می کردند که دوست داشتند درباره آن بیاموزند. آنان از منابعی مانند کتاب های علمی، حشرات زنده ای که جمع آوری شده بودند، نمونه هایی از حشرات خشک شده و پوستر و عکس استفاده کردند تا تصویری دقیق از حشره دلخواه خود طراحی کنند. سپس کاملاً مشغول کار خود شدند. کیفیت و جزئیات طراحی های آنان حیرت آور بود.تحقیقی روی بچه های کودکستانی و پیش دبستانی انجام شد. بچه ها از طریق تجربه های گوناگون آگاهی بیش تری نسبت به نام های حشرات، شکل و ظاهر، حرکات، صداها و رژیم غذایی آن ها پیدا کردند. نقاشی های آن ها با همدیگر تفاوت داشت و هر کدام معرف تجربیات و درک آنان از جانوران بود. دانش آموزان همان طور که درباره حشرات بیش تر می آموختند، نقاشی هایشان افزایش دانش و علاقه آنها به جانور خاصی به خوبی نشان می داد.
در عصر حاضر، کاریکاتور نقش بسیار ارزنده ای در برقراری ارتباط ایفا می کند. اصولا هر تولید هنری بر اساس یک اصل مهم یعنی ارتباط شکل می گیرد و در بین همه هنرها، کاریکاتور در این زمینه پیشتاز است. کاریکاتور اندیشه مصوری است که به شدت نیازمند ارتباط است و ارتباطی که کاریکاتور با بیننده خود برقرار می کند، ساده و صمیمی است. این سادگی و صمیمت سبب شده تا بیشتر مردم مخاطبان اصلی کاریکاتور باشند. از ویژگیهای مهم کاریکاتور قدرت بیان همه جانبه آن است، یعنی گاه به صورت لطیفه و ضرب المثل ارتباط برقرار می کند. خلاصه، اگر به هر طریق راه بر روی آن بسته شود، راه دیگری می یابد. در نتیجه، بهترین سلاح برای روشنگری، هدایت، آگاهی و هوشیاری است - غریب پور، بهروز ،. - 1377در زیر قبل از پرداختن به مبحث اصلی، مفاهیمی از قبیل اطلاعات، تصاویر، سواد بصری و هنر کاریکاتور مورد بررسی قرار می گیرد.
1.2.1. اطلاعات
امروزه اهمیت اطلاعات ومسیرهای ارتباطی بر کسی پوشیده نیست و اطلاعات دارای ویژگی هایی است که آن را به عنوان یک منبع تولید، از ارزش فوق العاده ای برخوردار می سازد. به باور الوین تافلر، یکی از اندیشمندان معاصر، زندگی بشر تاکنون با سه مرحله یا موج همراه بوده است: موج اول یا انقلاب کشاورزی که تشکیل آن هزاران سال به طول انجامید؛ موج دوم با ظهور تمدن صنعتی که با شتابی بیشتر و پس از گذشت قریب 300 سال به ظهور رسید و اکنون پرشتاب تر از این دو، موج سوم یا تمدن مبتنی بر اطلاعات و ارتباطات. پاتونٌ نیز اعتقاد دارد که دهه آخر قرن بیستم و قرن بیست و یکم عصر اطلاعات و ارتباطات است.آن چه درباره اطلاعات دارای اهمیت بسیار است، ساده، قابل دسترس، واضح و معتبر بودن آن است و اطلاع رسانی را حوزه ای توصیف کرده اند که به مناسب سازی و اشاعه اطلاعات می پردازد. مناسب سازی شامل کلیه فرآیندهایی است که سبب می شود اطلاعات به گونه ای قابل استفاده در دسترس مخاطب قرار گیرد. آنچه در این فرآیند اهمیت دارد میزان توفیقی است که در امر انتقال اندیشه از مبدا به مقصد حاصل می شود.
1.2.2 تصویر
قبل از پیدایش خط و ظهور هر نوع اثر مکتوب، نقوش و تصاویر تنها وسیله ارتباطی به شمار می رفتند و انسان از طریق تصویر و تجسم و مصور کردن جلوه های بصری ارتباط برقرار می کرد. سپس وسایل ارتباطی نگارشی مانند خط و نوشته ابداع و عالم گیر شد. اکنون نیز بر اثر تحولات جدید ارتباطی و وسایلی مانند ماهواره. ویدئو، بازی های الکترونیک و شبکه های رایانه ای بین المللی مانند الکترونیک و شبکه های رایانه ای بین المللی مانند اینترنت، انسان دوباره مانند گذشته علاقه مند است تا هر چه بهتر و سریعتر عمل می کند، ارتباط برقرار نماید در واقع، زمان بازگشت به ارتباطات بصری فرا رسیده است.
با نگاهی گذرا به گذشته مشخص می شود که گذشت زمان به تدریج مردم را کم حوصله کرده است؛ لذا آن ها آمادگی کمتری برای مطالعه پیام های مفصل دارند و ارائه بسیاری از پیام ها و مشکلاتی که برای مطرح کردن آن ها ناچار به مقدمه چینی های مفصل و ذکر توضیحات اضافی است، به وسیله یک تصویر ساده بهتر در ذهن می نشیند. چون ذهن انسان نقش پذیر است، تصویر به واسطه انتقال مستقیم پیام، بهتر از کلام دراندیشه مخاطب اثر میگذارد. ارتباط با تصویر در مقایسه با سایر ارتباطهای موجود از امتیاز بصری به نحو شایسته تنظیم شود، معنای آن نیز بلافاصله به مغز منتقل می گردد و بر خلاف زبان، به ترجمه یا دانستن معنای کلمات نیاز ندارد، زیرا تصویر هر شی نزدیک ترین امر به به واقعیت آن است و در نتیجه، امکان فهم سریع تر و بیشتری را نسبت به سایر ارتباط ها فراهم می سازد. به طور کلی، ارتباط با تصویر آسان بوده، برای همه کس در هر نقطه از جهان قابل درک و فهم است.
بنابراین زبان تصویر و ارتباط تصویری از معتبرترین وسایل ارتباطی است و قادر است تقریبا موثرتر از هر وسیله ارتباطی دیگر، دانش را نشر دهد.در ضمن، نتایج پژوهش ها نشان می دهد که قوه بینایی موثرترین راه برای تشخیص فضا است. برای نمونه، تصویر یک کوه یا شکل یک برگ یا حیوان. رساتر از توصیف آن ها در قالب واژه هاست. در این زمینه، ادگار دیل ٍ که یکی از صاحب نظران ارتباطات است. به توجیه قابل توجهی از کاربرد حواس در یادیگری پرداخته است. وی به منظور ارائه نظرات خود به صورت عینی ولی نمادین ظرف مخروطی شکل را در نظر می گیرد که کلیه تجارب یادگیری فراگیران در آن قرار دارد و آن تجارب را به سه طبقه کلی تقسیم می کند که به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از: پاول هاوارد، جونز ، - 2010ترجمه: کمال خرازی، - 1390
الف - تجارب مستقیم، عینی و دست اول
ب - نشانه های سمعی و بصری
پ - علائم و سمبل ها
بنابراین، با توجه به این که علائم و سمبل ها در فرآیند ارتباط از ضعیفترین نقش برخوردارند. لذا برای این که فرآیند ارتباط بهترصورت بگیرد باید اصل کلی بهره گیری توام از تصاویر و واژه ها مورد توجه قرار گیرد.حس بینایی اهمیت خاصی در درک و فهم آدمی دارد و یکی از خصوصیات قوه بینایی سرعت عمل بی واسطه بودن آن در ایجاد ارتباط است. هر گاه قوه بینایی به کار افتد و متوجه جلوه ای بصری گردد. شرایطی فراهم می شود که قوه شنوایی با دقت بیشتری عمل خود را انجام دهد. از سوی دیگر، در جهان چند هزار زبان وجود دارد که هر کدام دارای قواعد و اصول و دستور زبان خاص خودند؛ در نتیجه، از طریق زبان ها امکان ارتباط با همه بسیار پیچیده است. اما زبان بصری برای عموم قابل فهم و حتی در اکثر مکان ها به صورت وسیله ارتباطی عمومی تقریبا قابل استفاده است و بر خلاف زبان گفتاری یا نوشتاری، وابسته به یک زمان و یک مکان نیست، بلکه فراتر از زمان و مکان عمل می کند و به صورت یک زبان عمومی جهانی، مردم را به هم نزدیک تر می کند.
