بخشی از مقاله
بررسی رابطه بهره وری سازمانی و هوش سازمانی کارکنان، ادارات تربیت بدنی آموزش وپرورش فارس
خلاصه
روش تحقیق توصیفی -همبستگی واز نوع هدف کاربردی می باشد . جامعه آماری این پژوهش کلیه کارکنان ادارات تربیت بدنی آموزش وپرورش شهرشیراز بوده است .حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 86 نفر بود . ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه های هوش شازمانی وپرسشنامه بهره وری بود .برای بررسی تجزیه و تحلیل آماری از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین تمامی مولفه های هوش سازمانی و بهره وری سازمانی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد(.(P<0/05 در نهایت تحلیل رگرسیون خطی نشان داد از بین مولفه های هوش سازمانی - سرنوشت مشترک((1/07روحیه سازمانی((0/45واتحاد و توافق((0/92 قادر به پیش بینی بیشتر بهره وری هستند.
کلمات کلیدی: هوش سازمانی - بهره وری سازمانی - ادارات تربیت بدنی آموزش وپرورش، فارس
مقدمه
گذشتهتقریباً با ثبات انسان، اکنون به جریانی با تغییرات سریع و مبهم، تبدیل شده است. در عصر حاضر موفقیت سازمانها به طور جدی وابسته به استفاده مفید و موثر از منابع انسانی است. هدف اصلی سازمان هر چه باشد میزان موفقیت آن بستگی به نیل به هدف تعیین شده دارد. در دنیای امروز ، سازمانها به عنوان نظامهای اجتماعی باز همواره تبلور دیدگاهها و رویکردهای فکری زمان خود بوده اند .از این رو، آنها متناسب با تغییرات محیطی به دگرگونی، اصلاح ساختار و روی آوردن به فلسفه های جدید همت میگمارند تا بتوانند پاسخگوی نیازهای محیط باشند و به بقای خود ادامه دهند.(میرسپاسی،افقهی،(1391 دانش و اندیشههای خلاق همواره کلید موفقیت سازمان ها بوده است. بکارگیری دانش در سازمان ها باعث میشود تفاوت میان تحول بنیادی
و گام به گام از هم تمیز داده شود. اهمیت بهره گیری از دانش در سازمان ها به حدی است که پیتر دراکر1 عنوان میکند در آینده سازمان های جدیدی ایجاد خواهند شد که در آنها قدرت بازو تحت حاکمیت قدرت ذهن خواهد بود اساس این نظریه بر این مطلب اشاره دارد که در آینده جوامع سازمان هایی در مسیر پیشرفت و توسعه قرار خواهند گرفت که دارای سهم بیشتری از دانش باشند تا منابع طبیعی.( آالبرخت2،.(2003 آلبرخت برای موفقیت در کسب و کار به داشتن سه عامل انسان هوشمند،گروههای هوشمند وسازمانهای هوشمند اشاره میکند.آلبرخت برای جلوگیری از کند ذهنی گروهی از عنوان هوش سازمانی استفاده می کند.(الوانی و دانایی،(1380هوش سازمانی بعنوان
استعداد و ظرفیت یک سازمان در حرکت قدرت ذهنی اش وتمرکز این قدرت ذهنی در تحقق رسالت سازمان تعریف می شود.(خدادای وهمکاران ،(1389 از دیدگاه آلبرخت، هوش سازمانی دارای هفت بعد(مؤلفه) می باشد:
1. چشم انداز استراتژیک :به قابلیت خلق، استنتاج و بیان هدف یک سازمان اطلاق می شود .
2. سرنوشت مشترک :زمانی که تمام یا اکثر افراد در سازمان درگیر کار شدند، می دانند که رسالت و ماموریت سازمان چیست، هدف مشترکی را احساس می کنند و تک تک افراد به صورت جبری موفقیت سازمان را درک می کنند.
.3میل به تغییر : تغییر نشان دهنده چالش، کسب و کارجدید و مهیج و به عبارت دیگ شانسی برای شروع کار و فعالیتی جدید است. .4اتحاد وتوافق: افراد وگروه ها باید خود را برای تحقق ماموریت ورسالت سازمان،سازمان دهند.
.5روحیه : احساس کارکنان درمورد کار ومدیریت،ومیزان خوش بینی آنان به وظایف شغلی خویش وفرصت های ترقی و پیشرفت در سازمان.
.6کاربرد دانش: فعالیت هر سازمان شدیدا به داده ها، اطلاعات و دانش کسب شده،تصمیمات درست آنی، قضاوت،ذکاوت وحس مشترک شایسته سالاری افراد ونیز صحت اطلاعات کاربردی که در هر لحظه در ساختار سازمان عجین شده، وابسته است.
.7فشار عملکرد: این کافی نیست که مدیران صرفا درگیر عملکرد(تحقق اهداف استراتژیک نامعین واهداف آن)باشند.در یک سازمان هوشمند هریک ازمجریان باید در حوزه اجرایی خود باشند.
بهبود بهره وری،مسؤلیت اصلی هر سازمانی است و افزایش بهره وری با شناخت و تحلیل آن مقدور است.
سازمان های ورزشی امروزه- با توجه به این نکته که نتایج عملکرد آنها بر کل جامعه تاثیر گذار است-در ردیف مهمترین سازمان های هر کشوری می باشند و با توجه به پیچیدگی وظایف این سازمان ها،ضرورت استفاده از افکار و عقاید کارکنان در قالب هوش سازمانی کاملا احساس می شود،چرا که یک سازمان بدون استفاده ازنیروهای متخصص و خلاق به سطح قابل قبولی از بهره وری نخواهد رسید.
همانگونه که در دنیای انسانی و درحیات پرتلاطم بشری انسانهایی موفق وکارا خواهند بود که دارای هوشی سرشار و بهره مند از درجه هوشی بالا باشند،قطعاً در دنیای سازمانی نیز وضع به همین گونه خواهد بود؛ میشود. و با توجه به تعریف بهرهوری- نسبت دروندادها و بروندادها- رابطه تنگاتنگ میان هوش سازمانی و بهرهوری روشنتر میشود و تأثیر مستقیم هوش سازمانی را بر بهرهوری سازمانی غیر قابل انکار میسازد.
این تحقیق در پی آن است که با تعیین رابطه میان هوش سازمانی و بهرهوری سازمانی در ادارات تربیت بدنی آموزش وپرورش شیراز گامی هر چند کوچک در این راه بردارد و راهگشا برای مطالعات بعدی باشد و ضمن ارائه پیشنهادات لازم جهت ارتقاء سطح عملکرد سازمان های مذکوراین فکر را که استفاده از هوش سازمانی در میزان بهرهوری سازمانی بسیار مهم است، را تقویت کند. در این تحقیق تلاش بر آن است که با بررسی رابطه بین هوش سازمانی و بهرهوری سازمانی و تاکید بر عدم توجه به این ارتباط در سازمانهای ورزشی موجود، ضمن شناساندن این رابطه با ترسیم آینده سازمانها در نتیجه بکارگیری هوش سازمانی، سازمانهای ورزشی را به کاربرد عملی این ارتباط ترغیب نماید.
سازمان ها در فضای رقابتی اقتصاد جهانی و دنیای پرتحول امروزی، برای بقای خود باید تصمیم گیری های سریع و صحیح داشته باشند. بدیهی است این امر مستلزم آگاهی کافی و دانش متناسب برای تصمیم گیری می باشد. هوش سازمانی با تبدیل اطلاعات به دانش می تواند یک مزیت رقابتی برای سازمان ها ایجاد کند.
.بهرهوری به شکل فزایندهای مبتنی بر دانش ،مهارتها وتواناییهای عقل انسان آموزش دیده است.
مفهوم بهره وری در پی تعالی دانش بشری در کلیه زمینه ها همواره از نظر شکل و محتوی در حال تکامل و توسعه است.و از آنجایی که نیروی انسانی سرمایه اصلی هر سازمانی است و تحقق کلیه حرکت ها به توانمندی و کارآیی نیروی انسانی بر می گردد، لذا توجه ویژه به توسعه نیروی انسانی و شناسایی عوامل موثر بر بهره وری آن،نخستین گام در تحقق این حرکت و بهبود آن می باشد.(اصغری ،(1388
نتایج تحقیقات در زمینه بهرهوری و عوامل موثر بر آن در کشور ما نشان میدهد که پایین بودن شاخص بهرهوری، به سبب حاکم نبودن فرهنگ و نگرش بهرهوری در کشور است.
در جهان امروز بهرهوری تقریبا مترادف با پیشرفت می باشدو اهمیت بهرهوری با توجه به گسترش رقابت،پیچیدگی فناوری،سرعت تبادل اطلاعات،تنوع سلیقهها برکسی پوشیده نیست ؛بنابراین برای اینکه سازمانی بتواند در مقابل تغییرات و دگرگونیها واکنش مناسبی از خود نشان دهد و با محیط بیرون هماهنگ شود بایستی که استفاده از هوش سازمانی را در رأس امور قرار دهد و با ایجاد جوی مناسب،افراد را به مشارکت همکاری در امور سازمان تشویق نماید در غیر این صورت به مرور زمان، ضمن کاهش سطح بهرهوری از صحنه رقابت خارج شده و به یک سازمان راکد و منفعل تبدیل خواهد شد.
همانطوری که میدانیم سازمان تربیت بدنی آموزش وپرورش به عنوان یکی از اصلیترین متولیان ورزش در کشور محسوب می شود و عملکرد این سازمان در کلیه ابعاد اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی افراد موثر است. عملکرد خوب این سازمان زمینه ساز ایجاد یک جامعه سالم توسعه یافته است و برعکس عملکرد ضعیف و غیر تخصصی آن بستر ساز بسیاری از ناهنجاری ها و نارسایی های اجتماعی و فرهنگی خواهد بود.
امروزه با توجه به تنوع ورزشها، فرهنگها، سلیقهها و امکانات ورزشی در کشور، کار سازمانهای تربیت بدنی بسیار پیچیده شده است. نیاز به بهرهوری از طریق بهره گیری ازهوش سازمانی جهت موفقیت این سازمانها کاملاً محسوس است. بدون تردید اگر این سازمانها برای حرکت دادن قوای ذهنی کارکنان و دستاندرکاران دست به اقداماتی ریشهای و بنیادی نزنند طولی نخواهد کشید که نقش و اهمیت ورزش در اذهان عمومی هم به مفهومی گنگ و مبهم تبدیل خواهد شد.(سبحانی نژاد وهمکاران،(1385ازاین رو در این تحقیق با در نظر گرفتن دو متغیر هوش سازمانی و بهرهوری سازمانی به بررسی وجود رابطه میان این دو متغیر پرداخته شده است.
ابزری وستاری((1385 در تحقیقی رابطه بین مؤلفههای هوش سازمانی و فرهنگ سازمانی را در شرکت فولاد مبارکه اصفهان بررسی کردند که به این نتیجه رسیدند که بین هوش سازمانی ومؤلفههای آن رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. جمالزاده وهمکاران((1388 در بررسی " رابطه هوش سازمانی ویادگیری سازمانی در بین کارکنان واعضای هیئت علمی منطقه یک دانشگاه آزاد اسلامی وارائه الگویی جهت ارتقا یادگیری سازمانی" نشان دادند که ابعاد هوش سازمانی در هر دو گروه آزمودنی ها با یادگیری سازمانی رابطه مثبت و معناداری دارند. همچنین از بین متغیرها هوش سازمانی متغیرهای سرنوشت مشترک ، میل به تغییر و روحیه به ترتیب در هر دو گروه درصد بیشتری از واریانس متغیریادگیری سازمانی را تبیین کرده اند. میرسپاسی وافقهی((1391در تحقیقی با عنوان "مقایسه تحلیلی هوش سازمانی در آموزش عالی" (مطالعه ای موردی در دانشگاه شهید بهشتی تهران وفردوسی مشهد)به این نتیجه رسیدند که دانشگاه شهید بهشتی با موفقیت در شاخصهای تعلق سازمانی و ایجاد توافق و اعتماد در بین کارکنان و استادان خود، در هوش سازمانی وضعیت مناسب تری دارد .اما در ابعاد کاربرد دانش و میل به تغییر، دانشگاه فردوسی مشهد وضعیت به مراتب بهتری را دارا بود.
جعفری وفقیهی( (2010 نیز میزان مؤلفههای هوش سازمانی در سازمان پژوهش و برنامهریزی درسی آموزشوپرورش بررسی کردند .نتایج تحقیق نشان داد که هوش سازمانی جامعه مورد مطالعه با میانگین تجربی2/82 از میانگین نظری 3 پایینتر است .بالاترین میانگین به دست آمده مربوط به مؤلفههای بینش راهبردی و کمترین آن مربوط به ساختار سازمانی و تغییرگرایی بوده است. نتایج تحقیق ازما وهمکاران (2012)با "بررسی کاربرد فناوری اطلاعات و رابطه آن با هوش سازمانی کارکنان" در استان گلستان ، نشان داد که بین کاربرد فناوری کاربرد فناوری اطلاعات و تمایل به اصلاح و کاربرد دانش و دیدگاه عمومی ، یک ارتباط حائز اهمیت وجود دارد.
-نادریان((1386 در تحقیقی » بررسی عوامل موثر بر افزایش بهرهوری سازمانهای ورزشی شهر اصفهان« نشان داد که عوامل درون سازمانی بیشتر از عوامل برون سازمانی در ارتقای سطح بهرهوری سازمانهای ورزشی نقش دارند. و همچنین نشان داد هدف گذاری برای برنامههای ورزشی، آموزش نیروهای انسانی و اصلاح ساختارهای سازمانی بیشترین تاثیر را در بهرهوری سازمانهای ورزشی دارد. سید عامری((1387 در پژوهشی با عنوان»رابطه فرهنگ سازمانی با بهرهوری مدیران ادارات تربیت بدنی و استانهای آذربایجان شرقی و غربی« نتیجه گرفت بین فرهنگ سازمانی و شاخصهای آن با بهرهوری مدیران جامعه مورد بررسی رابطه مثبت و معنیدار وجود دارد.خدادای وهمکاران((1389در تحقیقی با عنوان رابطه بین هوش سازمانی و بهره وری مدیران ادارات تربیت بدنی استان آذربایجان شرقی به این نتیجه رسید که بین تمامی مولفه های هوش سازمانی با بهره وری سازمانی رابطه مستقیم وجود دارد.واز بین متغیر های هوش سازمانی ،میل به تغییر ، روحیه وکاربرد دانش،قادر به پیش بینی معنادار بهرهوری هستند. پاترسون،وودی و کوک(2008)1در پژوهشی با عنوان-نقش استفاده از دانش پیشرفته در بهره وری سازمانی-که در 12 سازمان تولیدی انجام شد به این نتیجه رسیدند که بین استفاده از دانش پیشرفته و بهره وری سازمانی رابطه تنگاتنگی وجود دارد.
این تحقیق در پی آن است که با تعیین رابطه میان هوش سازمانی و بهرهوری سازمانی در ادارات تربیت بدنی آموزش وپرورش مناطق 19 گانه شهر تهران گامی هر چند کوچک در این راه بردارد و با تاکید بر عدم توجه به این ارتباط در سازمانهای ورزشی موجود، ضمن شناساندن این رابطه با ترسیم آینده سازمانها در نتیجه بکارگیری هوش سازمانی، سازمانهای ورزشی را به کاربرد عملی این ارتباط ترغیب نماید.
روش شناسی
روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- همبستگی بوده واز نوع هدف کاربردی می باشد وبه شکل میدانی اجرا شده است که در آن میزان همبستگی عوامل هفتگانه هوش سازمانی با بهرهوری سازمانی ارزیابی شد.
جامعه آماری
جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان ادارات تربیت بدنی آموزشوپرورش فارس شامل 110 نفر تشکیل می دهند. که تعداد نمونه با استفاده از جدول مورگان 86 نفر می باشد.
ابزار تحقیق:
برای گردآوری دادهها از ابزار پرسشنامه استفاده شد. جهت سنجش هوش سازمانی از پرسشنامه استاندارد هوش سازمانی آلبرخت شامل 35 سوال با هفت مؤلفه (چشمانداز استراتژیک ، سرنوشت مشترک ، میل به تغییر ، روحیه ، اتحاد وتوافق ،کاربرد دانش وفشار عملکرد). ، و برای سنجش بهرهوری سازمانی از پرسشنامه استاندارد بهرهوری مدیران ، مشتمل بر22 سؤال استفاده گردید که روایی این پرسشنامهها به تایید اساتید فن در رشته مدیریت و برنامهریزی ورزشی رسید. وبرای تعیین پایایی از ضریب آلفای کرونباخ (r=0/82) استفاده شد. با توجه به اینکه ابزار اندازهگیری در این پژوهش پرسشنامه بود، پس از تهیه و آمادهسازی، پرسشنامهها به انضمام نامهای در مورد اهداف تحقیق، ضرورت همکاری پاسخ دهندگان و ارائه دستورالعمل در مورد نحوه پاسخگویی به سوالات از طریق فاکس یا ایمیل و تعدادی هم از طریق خود پژوهشگر به مدیران و کارکنان ادارات ارسال شد.که تعداد 86 پرسشنامه ارسال شده 80 پرسشنامه برگشت داده شدکه به دلیل مخدوش بودن 1 پرشسنامه، 79پرشسنامه مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
روش آماری
روش آماری جهت توصیف متغیرهای مورد مطالعه از آمار توصیفی مشتمل بر معیارهای تمرکز، انحراف استاندارد ،میانگین و جدول فراوانی استفاده شد. و برای بررسی همبستگی بین هوش سازمانی ومؤلفهها ی هوش سازمانی با بهرهوی سازمانی از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیری استفاده شد.
