بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین رابطه ی بین عملکرد خانواده با تعهد اجتماعی و اخلاق انسانی دانش آموزان دختر مدارس راهنمایی استعدادهای درخشان انجام گرفت. روش این پژوهش از نوع همبستگی می باشد. آزمودنی های این پژوهش را 75 دختر پایه ی دوم و سوم مقطع راهنمایی مدارس استعدادهای درخشان استان البرز در سال تحصیلی 91-92 تشکیل می دهند که بر اساس نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند و به کمک پرسشنامه ی عملکرد خانواده مک مستر - FAD - ، پرسشنامه ی بلوغ اجتماعی رائو و پرسشنامه رشد اخلاقی لطف آبادی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون و تحلیل واریانس چندمتغیری - MANOVA - استفاده شده است. نتایج تحلیل داده ها حاکی از آن است که بین عملکرد خانواده و تعهد اجتماعی رابطه ی معنی داری وجود دارد همچنین بین مولفه ی ارتباط عملکرد خانواده با اخلاق انسانی رابطه ی معنی داری وجود دارد.
مقدمه :
با توجه به این نکته که انسان موجودی اجتماعی است و تنها زیستن برای او معنا ندارد، بررسی روان شناحتی او منوط به تحلیل روانی او در اجتماع و پرداختن به رشد و بالندگی اجتماعی است - شعاری نژاد،. - 1378 خانواده بعنوان کوچکترین واحد اجتماعی، اساس تشکیل جامعه و حافظ عواطف انسانی است و هرگونه نارسایی در عملکرد خانواده تاثیرات نامطلوبی در بهنجار نمودن فرزندان ایجاد می کند - ساروخانی،. - 1370 هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند مگر آنکه از خانواده های سالم برخوردار باشد.
در اصل خانواده، برآیند یا انعکاسی از کل جامعه بوده و نقش اصلی و آشکار آن، انتقال سینه به سینه ی ارزشها و میراث فرهنگی و اعتقادی، حفظ روابط خویشاوندی، پرورش و تربیت نسل و تأمین نیازهای اساسی انسانی و بالاخره برقراری تعادل روانی و عاطفی در افراد است به طوری که خانواده به عنوان یکی از محیط های موثر در سلامت جسمی و روانی فرد درنظر گرفته می شود در این میان عملکرد خانواده یکی از شاخص های مهم تعیین کننده کیفیت زندگی و سلامت روانی خانواده و اعضای آن می باشد - قمری و خوشنام،. - 1390 آرگایل - 2001 - 4 بر این باور است که خانواده یکی از قویترین پیوندهای ارتباط اجتماعی است و ابعاد گوناگون آن مانند تعداد اعضای خانواده، تحصیلات، درآمد، ساختار قدرت و همبستگی اعضای خانواده از تعیین کننده های شادکامی می باشد.
واضح است که، عواطف اجتماعی در جمع و در بسترروابط متقابل شکل می گیرد، تداوم آن نیز موکول به وفاداری اجتماعی و رعایت تعهدات جمعی است - یوسفی،. - 1391 در اصل می توان گفت تعهد اجتماعی حاکی از هم ذات پنداری و وابستگی عاطفی فرد به جامعه است، این تعهد متضمن ترجیح نفع جمعی بر نفع فردی و قبول انتظارات جامعه برای گذشتن از نفع فردی است - چلپی،. - 1375 در بیان اهمیت تعهد اجتماعی می توان گفت نظام اجتماع، منابع عاطفی و احساسی جامعه را تأمین می کند و منشاء به وجود آمدن انواع " ما " در جامعه است.
این نظام از طریق تقویت و تداوم روابط عاطفی و معاشرتی باعث شکل گیری " ما " ها یا " اجتماعات " گوناگون، همچنین اجتماعات خانوادگی، دوستی، قومی، مذهبی، همسایگی و نظایر آن ها در جامعه می شود - چلپی،. - 1375 چلپی - 1375 - منشاء تعهد را عاطفه5 و وابستگی عاطفی می داند به عقیده ی وی در هر گونه تعهد اجتماعی نوعی هم ذات پنداری6 و پاسخ عاطفی به " دیگری" نهفته است و این وابستگی عاطفی به جمع از دو طریق حاصل می شود، یکی، رابطه ی اجتماعی7 با دیگران و نیز عضویت اجتماعی در اجتماعات که با تداوم تعامل اجتماعی، رابطه ی اجتماعی شکل می گیرد و این رابطه باعث وابستگی عاطفی می گردد.
نوروزی - 1387 - تعهد اجتماعی را درجه ای از درونی شدن ارزش ها و اهداف و نوعی حس وفاداری به جامعه دانسته است و معید فر و جهانگیری - - 1388 تعهد اجتماعی را فراتر از تعهد عمل کردن و منافع دیگران را بر منافع خود ترجیح دادن در نظر می گیرند. در میان جنبه های مختلف رشد، اخلاق به عنوان مقوله ای فطری است و رشد اخلاقی همواره به عنوان یکی از کنش های مهم تحول شناختی مورد توجه پژوهشگران و نظریه پردازان قرار گرفته است.
- شریفی، . - 1383 رشد اخلاقی فرد، نه فقط حاصل رشد شناختی و یادگیری اجتماعی او می باشد، بلکه ناشی از ظرفیت های نهفته ی طبیعی آدمی، قدرت تمیز خوب از بد، گرایش به زیبایی و اجتناب از زشتی، ساختار پیچیده ی انگیزشی و عاطفی، تجارب عینی رفتاری و وضعیت عمومی زندگی اجتماعی، آموزشی و فرهنگی او نیز می باشد - لطف آبادی،. - 1385 غالبا مفهوم تعهد اجتماعی ناظر به باور نظریه ای اخلاقی است که معتقد است هر فرد یا گروهی موظف است چنان عمل کند که به جامعه بیشترین نفع را برساند - رودلف، . - 2007 برخی متفکران اجتماعی، تعهد اجتماعی را به نوعی مترادف اخلاق انسانی - شهروندی - می دانند.
اخلاق انسانی عادتی اخلاقی است که به معنای حس مسئولیت پذیری اطلاق می شود به نقل از ارویسکاوهدسن9،. - 2002 صاحبنظران معتقدند مسئولیت پذیری یا همان تعهد اجتماعی نیز مانند دیگر مهارت های زندگی باید آموزش داده شود، زیرا در فرایند جامعه پذیری است که رفتار مطلوب تعریف می شود و شخص خود را متعهد به آن می یابد با توجه به اهمیت فزاینده ی تعهد اجتماعی به عنوان یکی از مولفه های رشد اجتماعی و اخلاق انسانی به عنوان مولفه ای از رشد اخلاقی نوجوانان که در نتیجه تحول روانشناختی این مرحله ی رشدی پیش می آید، ما به دنبال آن هستیم که نقش خانواده را به عنوان اولین نهاد اجتماعی که کودک در آن پرورش می یابد و چگونگی الگوپذیری نوجوان در این بستررا روی مولفه ی تعهد اجتماعی و اخلاق انسانی مورد بررسی قرار دهیم. با انتخاب جامعه ی آماری استعدادهای درخشان، دنبال تبیین رابطه ی بین متغیر های پژوهش یعنی عملکرد خانواده با تعهد اجتماعی و اخلاق انسانی در این گروه از نوجوانان می باشیم.
روش شناسی
روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی است.
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه مورد مطالعه در تحقیق حاضرکلیه ی دانش آموزان دختر دوره راهنمایی مدارس استعدادهای درخشان استان البرز در سال تحصیلی 92 - 91 می باشد. نمونه ی مورد مطالعه نیز 80 دانش آموز دختر که به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی از دو مدرسه انتخاب شدند. به این صورت که از بین کلاس های دو مدرسه راهنمایی دخترانه ی استعداد های درخشان سه کلاس ، دو کلاس دوم راهنمایی و یک کلاس سوم راهنمایی به طور تصادفی انتخاب شدند.
ابزارهای پژوهش
در این تحقیق از سه ابزار اندازه گیری استاندارد استفاده شده است.
ابزار سنجش خانواده : - FAD - این پرسشنامه برای سنجش کارکرد خانواده توسط اپشتاین، بالدوین و بیشاب - 1983 - ، بر مبنای الگوی مک مستر تهیه شده است.
پرسشنامه ی بلوغ اجتماعی - : - RSMS در این تحقیق برای بررسی زیر مقیاس تعهد اجتماعی از پرسشنامه ی بلوغ اجتماعی رائو استفاده شده است، که در آن چارچوب صفات مطلوب و یک پارچه از بلوغ اجتماعی از ساختار روانی- اجتماعی تدوین شده توسط " گرین برگر" ودیگران اقتباس گردید. این چارچوب مرکب ازخصوصیات کلی است که متداول ترین انواع تقاضاها را مطرح می سازد که جامعه از افراد دارند و در عین حال مقوله های خاصی که مخصوص فرهنگ های مختلف است، که افراد را قادر به برآوردن این نیازها می نماید.
پرسشنامه ی رشد اخلاقی : برای بررسی اخلاق انسانی از پرسشنامه ی رشد اخلاقی لطف آبادی که در ایران تهیه و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار گرفته است، استفاده شده است.
تجزیه و تحلیل داده ها : برای تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گام به گام و تحلیل واریانس چندمتغیری - - MANOVA استفاده شده است.
