بخشی از مقاله
چکیده
امروزه همه افراد در هر سنی و در هر جامعه ایدر زندگی روزمرّه خود با استرسورهای شهر نشینی و تکنولوژیکی درگیرند. در این میان نوجوانان، نسبت به سایر افراد، شرایط و آسیب پذیری قابل توجهی دارند؛ چرا که به دلیل پیشرفت ظرفیت های شناختی، رقابت جویی، استقلال طلبی و هیجان خواهی، هم ناچار به تحمل بار استرسورهای شهر نشینی هستند و هم علاقه و نیاز به کاربرد تکنولوژی دارند و به تبع آن در معرض تکنو استرسور ها نیز هستند اما هنوز به دلیل کمبود تجربه مجهز به راهبردهای مقابله ای مناسب نیستند؛ بنابراین رشد آنها به ویژه رشد اجتماعی و عاطفی آنها بیشتر از سایرین تحت تأثیر این استرسورها قرار می گیرد.
در جامعه ما که هر روز شاهد افزایش اضافه بار استرس های شهر نشینی و تکنولوژیکی هستیم نوجوانانمان بیشتر از گذشته در معرض آسیب اند. در پژوهش حاضر با بررسی پیشینه پژوهشی سایر جوامع و فقر پژوهشی موجود در ایران در زمینه مذکور، به بررسی رابطه استرسورهای شهرنشینی و تکنواسترسورها با رشد اجتماعی نوجوانان پرداخته شده است. هدف پژوهش حاضر پیش بینی رشد اجتماعی نوجوانان بر اساس استرسورهای مذکور بوده است. پژوهش حاضر در یک بررسی همبستگی نگر انجام شده است.نمونه پژوهش 105 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه شهر ساوه - 60 دختر و 45 پسر - در سال تحصیلی 1393-94 با انتخاب تصادفی خوشه ای بودند.
برای تحلیل داده ها از شاخص های آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون سلسه مراتبی استفاده شد. ابزار های پژوهش مقیاس استرسورهای شهر نشینی - UHI - ، مقیاس تکنو استرسورهای نوجوانان و مقیاس رشد اجتماعی وایتزمن بود. نتایج پژوهش نشان داد همبستگی بین رشد اجتماعی و استرسورهای شهر نشینی و همبستگی بین رشد اجتماعی و تکنو استرسورها منفی و معنادار است و تکنواسترسورها و استرسورهای شهری می توانند درصد معناداری از رشد اجتماعی نوجوانان را تبیین کنند. پژوهش حاضر نشان داد تکنواسترسورها و استرسورها شهری می توانند پیش بینی کننده های معناداری برای رشد اجتماعی نوجوانان باشند که این نتیجه با یافته های پژوهش های پیشین همسو بوده است.
مقدمه
در قرن بیستم، زمانی که کنن1، سلیه2، آلکساندر3، لازاروس و فولکمن4، مک گراف5 و دیگران واژه استرس های روزمرّه6 یا استرس های وخیم را وارد علم روانشناسی نمودند و به تعریف و بیان آثار و پیامدهای منفی آن پرداختند - - Seaward.,2007، کمتر گمان این می رفت که روزی پیشرفت و اتفاقات مثبت - که از دید نظریه پردازان استرس، استرسورهای مثبت هستند - در اکثر جوامع آنقدر همه گیر و مضر شود که پژوهشگران در پی کنترل پیامدهای آن باشند. از اواخر قرن بیستم که زندگی شهر نشینی در همه جوامع و به ویژه در جوامع در حال توسعه رو به افزایش گذاشت، از یکسو عوامل گزیرناپذیر زندگی شهرنشینی - مانند سروصدا، آلودگی، ازدحام و ... - و از سوی دیگر تکنولوژی به معنی عام آن و کامپیوترها به معنای خاص، به زندگی عامه مردم پا نهادند و موجب ورود انواع تازه ای از استرسورها به زندگی افراد شدند. این منابع جدید استرس، استرسورهای شهرنشینی7 و تکنو استرسورها8 نام گرفتند.
استرسورهای شهر نشینی، استرسورهای روزمرّه ای هستند که افراد هر روزه در زندگی شهری با آن ها مواجه می شوند مانند سر و صدای کارخانه ها و ماشین ها، آلودگی هوا، نگرانی در مورد امنیت شخصی، تحت فشار بودن برای عضویت در گروه های مختلف، ترس از مورد سرقت قرار گرفتن، ترس از حمله شبانه افراد ناشناس یا سارقین، تأمین پول برای قبض ها و صورت حساب ها، نگرانی از رفت و آمد در خیابان ها، ترافیک، ازدحام، ترس از ساختمان های متروکه، زندگی در فضاهای خانگی کوچک و ... . این استرسورها می توانند بر بهزیستی و علائم سایکوسوماتیک افراد اثر منفی داشته باشند - . - Reynolds et al., 2001
پژوهشگران مدعی هستند که این عوامل استرس زا بر رشد کودکان و نوجوانان نیز اثر منفی دارند - - Deardorf et al.,2003 و سلامت روان نوجوانان به ویژه دانش آموزان را به مخاطره بیندازند - Miller& - Townsend.,2005 این استرسورها، نسبت به وقایع زندگی، پیش بینی کننده های موفق تری برای بیماری های جسمی ناشی از استرس نیز هستند - . - Luthar& Zigler.,1991 تکنواسترسورها عوامل استرس زای ناشی از کاربرد تکنولوژی مانند کامپیوترها، موبایل ها و برنامه های کاربردی مربوط به آن ها هستند که ترس، ناراحتی و اضطراب ناشی از یادگیری و کاربرد مستقیم یا غیرمستقیم این ابزار تکنولوژی منجر به پس زنی هیجانی و روانشناختی شده و از یادگیری و کاربرد بیشتر تکنولوژی ممانعت می کنند.
اصطلاحات متعددی مترادف با تکنواسترسور در ادبیات پژوهشی مربوط به آن به کار رفته است از جمله فوبیای کامپیوتر9، اضطراب کامپیوتر10، استرس کامپیوتر1 و افسردگی دیجیتالی - Mustaffa et al.,2007 - 2 که هیچ هیچ یک گویاتر از اصطلاح تکنواسترسور نیستند زیرا این اصطلاح در برگیرنده انواع ابزار تکنولوژی - کامپیوترها، تلفن ها، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، پیام های متنی، صوتی و ... - است. سنگینی بار تکنو استرسورها ناشی از عوامل همبسته ای است که با ورود تکنولوژی به هر جامعه ای، ناگزیر، کاربران را درگیر می سازند. این عوامل به پنج دسته تقسیم شده اند: اضافه بار تکنولوژیکی3، تهاجم تکنولوژیکی4، پیچیدگی تکنولوژیکی5، ناامنی تکنولوژیکی6، ابهام تکنولوژیکی.7 اضافه بار تکنولوژیکی تمایل کاربران به کسب اطلاعات مربوط به تکنولوژی، بیش از حد نیاز است که به آن »مه گرفتگی داده ها - Rosen &Weil., 2000 - «8 گفته می شود. تهاجم تکنولوژیکی نوعی احساس گیر افتادن و عدم رهایی از تکنولوژی است.
پیچیدگی تکنولوژیکی یادگیری چگونگی و چرایی به کارگیری ابزار و برنامه های تکنولوژیکی است که باعث صرف وقت زیادی توسط کاربران می شود. ابهام تکنولوژیکی نیاز کاربران برای به روز رسانی9 ابزار تکنولوژی است. ناامنی تکنولوژیکی تلاش کاربران برای یادگیری مهارت های جدیدی است که دیگران در به کارگیری تکنولوژی دارند و اگر آن ها این مهارت ها را کسب نکنند از دیگران عقب خواهند ماند - در واقع اگر ابهام تکنولوژیکی به روز رسانی ابزار تکنولوژی است ناامنی تکنولوژیکی به روز رسانی کاربران تکنولوژی است - . همه این موارد، زیر مجموعه های اجتناب ناپذیر تکنواسترسورها هستند که بر عملکرد روزمرّه افراد اثرگذارند.
- . - Tarafdar et al.,2011 پژوهش ها نشان می دهند که تکنو استرس ها بر بهزیستی و سلامت روان افراد اثر دارند و باعث افزایش آدرنالین، مشکلات گوارشی، سردرد، دردهای ماهیچه ای، تأثیر بر چرخه خواب-بیداری - هنرپروران و همکاران، - 1386، افزایش ضربان قلب و فشار خون، تأثیر بر رفتار خوردن، ایجاد بیماری های سایکوسوماتیک، خودکارآمدی پایین و خودپنداره منفی Ayyagari et al.,2011 - ؛ Bradshaw& Zelano.,2013 ؛ Lee et al.,2012؛ Tarafdar et al.,2011؛ Wang et al.,2008؛ Sami & Pangannaiah.,2006 ؛ - Chiu,2014 عملکردهای تحصیلی و اتلاف وقت - young.2001، - Lepp et al., 2015 و بروز رفتارهای جبری - Lee et al.,2014 - 10 می شوند.
