بخشی از مقاله
چکیده
حاشیه نشینی به بخشی از توسعه شهري اطلاق میشود که بدون برنامهریزي، کنترل و رعایت ضوابط و مقررات شهرسازي توسط تودهاي از مردم که عمدتاً فقرا و اقشار کم درآمد شهري و مهاجران روستایی میباشند، ایجاد میشود. در محلات حاشیه نشین نرخ جرایم و بزهکاري به علت تراکم بالاي جمعیت، فقر فزاینده، شکستگی ساختارها و ایجاد گسستها اجتماعی، تضعیف پیوندهاي اجتماعی و همچنین رهایی افراد از فشار افکار عمومی و کنترل رسمی ، بالا ارزیابی میشود. در واقع می توان اظهار داشت که نسبت معنیداري بین حاشیه نشینی - سکونتگاههاي غیررسمی - با جرم و آسیبهاي اجتماعی وجود داشته و مناطق حاشیه نشین به مثابه جزیرههاي آسیب زاي شهري، از منابع اصلی جرم و بزهکاري به شمار میآیند. تحقیقات نشان میدهند که مناطق حاشیه نشین به دلیل شرایط محیطی و وجود عناصر نامساعد و همچنین به دلیل بافت ناهمگون اجتماعی و فرهنگی از جرم خیزترین مناطق شهري محسوب میشوند. تحلیل داده هاي تحقیق نشان میدهد که در به وجود آوردن پدیده ي اسکان غیر رسمی در مادوان، عواملی ا زجمله مهاجرپذیري بالاي شهر یاسوج و اسکان تعداد زیادي از مهاجران تهی دست روستایی در این ناحیه می باشد . به علاوه این پدیده به نوبه خود، پیامدهاي کالبدي و اجتماعی - اقتصادي بسیار نامطلوبی را ایجاد کرده است . نرخ بالاي زاد و ولد، بالا بودن بعد خانوار، جوانی جمعیت، بی سوادي و کم سوادي، بیکاري، درآمدناچیز، پرداختن به انواع مشاغل کاذب از جمله فروش مواد مخدر و الکلی از یک طرف و وضعیت اسفبار محیط فیزیکی مانند مسکن نامناسب، فقدان بهداشت، فقدان تأسیسات و تجهیزات زیربنایی و خدمات شهري، از سویی دیگر نگرانی هایی را براي چشم انداز این ناحیه از شهر را به نمایش می گذارند
کلمات کلیدي: سکونتگاههاي غیر رسمی، جرم خیزي، مهریان، مادوان و بله زار
.1 مقدمه
اسکان غیررسمی، نوعی سکونت در فضاى شهرى است که در تمامی ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادى، کالبدى و حقوقی با سایر انواع سکونت موجود در شهر تفاوتهاى اساسی را نشان می دهد .رشد شتابان جمعیت و تحولات ساختارى در نظام اقتصاد روستایی ایران بعد از سالهاى 1345 ، سبب شد تا شهرها به ویژه شهرهاى بزرگ به عنوان مقصد مهاجر تهاى مناطق روستایی، جاذب مهاجرتهاى وسیع و گسترده اى گردند .در این میان، بیشتر مهاجران که توانایی مالی و اقتصادى استقرار و سکونت در محدوده رسمی شهر و پرداخت هزینه مسکن و اقامت در محدوده قانونی شهرها را نداشتند، براى تأمین سرپناه خود به ویژه در شهرهاى بزرگ به نقاط غیررسمی شهرها روى آوردند - پورآقایی، - 1383 از دیرباز ثابت شده است که تبهکاري در شهر به نسبت تبهکاري در روستا خیلی بالاتر است. - کسن، - 1385
مطالعه نواحی و مناطق حاشیه نشینی و سکونت گاه هاي غیررسمی که از آن تحت عنوان چالش شهري نام می برند، از جمله مباحث و موضوعاتی است که در صدر مسایل اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی جهان، به ویزه در ممالک در حال توسعه است. حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی ، مسأله اي گذرا و با ابعاد محدود نبوده و توافقی بر بقاي باز تولید و بسط آن وجود دارد که حاکی از عدم کفایت راه حل ها و سیاستهاي متداول شهري است و رهیافت ها و اقدامات نوینی را می طلبد. - صرافی، - 1381 حاشیه نشینی زاییده رشد شهرنشینی ناهمگون است. فقر اقتصادي و عدم دسترسی مهاجران به مشاغل متعارف رسمی شهري موجب میشود آنان مکانهایی را براي زندگی برگزینند که اغلب فاقد هرگونه تسهیلات شهري هستند و عمدتاً غیرقانونی و خارج از ضوابط ساخته میشوند. این مناطق بیش از سایر مناطق شهر مخفی گاه انواع فعالیتعاي غیرقانونی است و اغلب با جرایم بیشتري نسبت به مناطق درونی شهر رو به رو هستند.
حاشیه نشینی علاوه بر اثرات کالبدي و فیزیکی و ایجاد ناهمگونی در سیماي شهر، داراي تأثیرات اجتماعی و فرهنگی نیز می باشد. تحقیقات نشان میدهد که مناطق حاشیه نشین به دلیل بافت ناهمگون اجتماعی فرهنگی از جرم خیزترین مناطق شهري محسوب میشوند. از این رو است که از مناطق حاشیه نشین به عنوان » جزیره هاي آسیب « نام می برند. از دیدگاه برنامهریزي شهري، حاشیه نشینی به توسعه شهري اطلاق میشود که بدون برنامهریزي، هدایت، کنترل و بدون رعایت مقررات شهرسازي توسط مردم ایجاد میشود. جرم ، به هر فعل یا ترك فعلی که به موجب قانون مجازاتی براي آن تعیین شده باشد و نوعی آسیب یا خسارت را همراه خود داشته باشد، اطلاق می شود. جرایم شهري، آن بخش از ناهنجاريهاي اجتماعیاند که در نتیجه پیدایش شهرنشینی و تشدید مشکلات ناشی از آنها پدیدار گشته و در سطوح مختلف خود موجب آسیبهاي ساختاري و کارکردي براي جامعه شهري میشوند.
.2 بیان مسئله
کشور ایران در دهه هاي اخیر با رشد سریع و چشمگیر جمعیت مواجه بوده، به گونه اي که در کمتر از دو دهه جمعیت ایران به بیش از دو برابر افزایش پیدا کرده است. رشد جمعیت در ایران مسائلی همچون: افزایش فقر، گسترش بی رویه شهرها، مشکل مسکن، مهاجرت هاي بی رویه روستاییان به شهرهاي بزرگ و از همه مهم تر، ایجاد شکل جدیدي از زندگی به نام حاشیه نشینی را موجب شده است .محرومیت و عدم برخورداري سکونتگاه هاي غیررسمی از تسهیلات زندگی شهري در قیاس با دیگر نواحی شهري آن ها را کانون مسائل بغرنج شهري و انسانی نموده است که یکی از آن ها افزایش بزه کاري و جرم می باشد. از آنجا که سکونت گاه هاي غیررسمی شیراز از حیث جرم و جنایت در یک وضعیت بحرانی قرار دارند - مهاجرین،. - 1387
قطعا در وقوع جرم محیط اعم از محیط اجتماعی و محیط زندگی تاثیر بسزایی دارد .و این امر به اثبات رسیده و در حال حاضر جرم شناسان ، جامعه شناسان و حقوقدانان آن را مورد پذیرش قرار داده اند و نظریات و نتیجه تحقیقاتی که انجام شده مبین تاثیر گذاري محیط در وقوع جرایم می باشد. مسکن هر خانواده اي نشانگر سطح اجتماعی و اقتصادي والدین آن خانواده است . والدین با انتخاب محل جغرافیایی مسکن خویش ، مستقیما اطرافیان اجتماعی کانون خانواده خود را در جامعه انتخاب می نمایند و موقعیت کانون خانواده به نوبه خود و در حد وسیعی به برخورد کودك با انواع الگوها و سرمشقهاي رفتار دامن زده و از این رهگذر اثرات خوب یا بدي حسب مورد در شکل گیري شخصیت کودك بجا می گذارد . اگر کانون خانواده در منطقه اي قرار گرفته که هر روز و بلکه هر ساعت مملو از وقوع جرایم مختلفی می باشد احتمال برخورد کودك با نمونه هاي متعددي از بزهکاري بیشتر است ، نسبت به منطقه اي که این اعمال مجرمانه در آن بندرت اتفاق می افتد . نتیجه اینکه برخورد و مواجهه با اعمال مجرمانه تاثیر مستقیم در افزایش اعمال مجرمانه دارد - محسنی، . - 1387
جمعیت مادوان معادل 14011نفر است، که اکثر ساکنان آن را طایفه هاي تامرادي ، دشمن زیاري ، طیبی و بهمئی که از شهرستانهاي بویراحمد ، و کهگیلویه میباشد تشکیل می دهند. این طوایف به دلیل دوربودن از شهرها و سکونت در مناطق کوهستانی و صعب العبور و نداشن امکانات اعم از راه-بهداشت –آموزشی و... در مناطق خود ، مجبور به مهاجرت به حاشیه شهر یاسوج و اکثرا در قسمت مادوان شده اند - حدود68 درصد - در یک گزارش رسمی از آمار و جرایم اتفاق افتاده در شهر یاسوج آورده شده که 70 درصد از جرایم شهر یاسوج در شهر مادوان اتفاق می افتد که نیمی از این میزان در مناطق حاشیهاي شهر مادوان صورت می پذیرد. - - Www.nij.com در یک فعالیت پژوهشی و تحقیقی اعلام شده که حدود 48 در صد از اختلافات خانوادگی توام با ایراد ضرب و جرح زوجین در محیط خانواده ، 46 در صد اختلافات ملکی و 80 درصد بیماران روانی شدید و 67 درصد جرایم خلاف اخلاق و 62 درصد جرایم جنسی از نوع لواط و 60 در صد اعمال منافی عفت و 48 درصد نزاعهاي دسته جمعی از مناطق گزارش شده که در حوزه کلانتریهاي 11 و 12 قرار داشته اند و این حوزه ها بیشتر شامل مناطق حاشیه نشین می باشد - احمدي، - 1384
.3مبانی نظري تحقیق
.1.3 انواع حاشیه نشینی از نظر جنبهها .1.1.3 حاشیه نشینی اجتماعی:
در این نوع حاشیه نشینی افراد از نظر ویژگیهاي اجتماعی مثل زبان ورفتار، احساس حاشیهاي دارند. این امر در میان مهاجرانی که از نظر نزاد، قوم، مذهب و حتی طبقه با ساکنان مقصد متفاوتاند، بیشتر به چشم میخورد . احساس حاشیهاي از بعد حاشیهاي باعث میشود تا مهاجران احساس بیهویتی کنند و در دوراهی قرار گیرند. در این موقع است که با تشکیل گروهها و باندها، سعی در مخفی نگاه دانستن ویژگی حاشیهاي خود دارند.
.2.1.3 حاشیه نشینی اقتصادي:
درآمد پایین، مهارت پایین، تحصیلات پایین، مشاغل پایین و کاذب از ویژگیهاي حاشیه نشین اقتصادي است.
.3.1.3 حاشیه نشینی سیاسی:
این نوع حاشیه نشینی ناشی از فقدان مشارکت آنها در ساختهاي نهادي نظام سیاسی است.
.2.3 مبانی نظري تحقیق
صاحبنظران معتقدند میزان جرایم شهري با درجه توسعه شهري در رابطه است. به موازات جمعیت شهري، میزان جرایم بالا میرود. - شکوئی، - 1365 به نظررابرت پارك، تراکم و تحرك جمعیت - از ویژگیهاي بارز شهر - مترادف با حضور جرم، طلاق و اختلافات روانی است و شاخص مناسب اندازهگیري آن آنومی است. رشد شهرها مساوي است با جایگزین روابط غیر مستقیم و ثانوي به جاي روابط مستقیم و چهره به چهره . بر پایه نظریه پارك، شهر بهترین مکان براي ظهور بی سازمانی است، بخصوص به واسطه خللی که به زندگی خانوادگی و روابط همسایگی یعنی به پاسداري عادت و سنن وارد میآورد. پارك - و همکاران وي - دست یافتند که:
-1 شهر مملو از جمعیت و تنوع فرهنگی است،
