بخشی از مقاله
چکیده
ایمنی در برابر انواع مخاطرات طبیعی و غیر طبیعی از جمله زلزله از نیازهای قدیمی انسان و اقوام ایرانی بوده و هست که علی رغم افزایش مخاطرات ناشی از آن در سال های اخیر به دلیل تأثیر سایر عوامل برشمرده به نظر میرسد و از درجه اهمیت آن کاسته شده است .از این رو این سوال مطرح می شود که چگونه می توان نیاز به ایمنی را در جامعه بالا برد؟ فرض اولیه بر این است که در صورت کفایت این نیاز و علم و آگاهی به چگونگی رفع آن با کار مهندسی خوب جامعه از درجه ایمنی مناسب در برابر زلزله برخوردار خواهد بود.
لیکن همانطور که در ادامه دیده خواهد شد، نه تنها نیاز کافی در این خصوص وجود ندارد بلکه در مواردی وجدان ساخت و ساز ایمن نیز مخدوش شده است و راهکارهای قبلی به منظور تأمین ایمنی مطلوب در جامعه با چالش مواجه شده است. به نظر می رسد که بتوان راهکاری به منظور افزایش نیاز به ایمنی و تبدیل آن به یک خواست دائمی ارائه داد. این پیشنهاد برای ایمنی و تحت عنوان» برچسب ایمنی ساختمان « و یک پیشنهاد بین سازمانی است. از این رو انجام صحیح آن نیاز به همکاری حداقل سه نهاد مختلف از جمله ؛ بیمه، سازمان نظام مهندسی - یا شهرداری - و مهندس مشاور ذیصلاح دارد.
-1 مقدمه
زلزله همچون دیگر پدیده های طبیعی زنجیره ای از پدیده های طبیعی دیگر مثل رانش زمین ، افتادن سنگ، سیل، آتش سوزی، انفجار، آلوده شدن آب و غیره را ممکن است به دنبال داشته باشد. همچنین رخداد زلزله، باعث آسیب های فیزیکی، انسانی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، شروع بیماریهای واگیردار، تورم، قحطی و مشکلات در صنعت توریسم و هواپیمایی در منطقه زلزله زده می شود×؟×[1,2]هر سال 200 میلیون انسان درگیر×حوادث غیر مترقبه می شوند و صدها نفر در اثر آن از بین می روند.
کشورهای حادثه خیز در اثر این حوادث در هر سال به طور متوسط معادل%3 از تولید ناخالص داخلی - GDP - خود متحمل زیان اقتصادی می شوند[3]. ایران در زمره 10 کشور اول بلاخیز دنیا قرار دارد و زلزله مسبب بیشترین تلفات انسانی آن است؟[4] پس از سال 2010 و 2011 زلزله کانتربری، در نیوزیلند موضوع ایمنی ساختمان تا به حال با مشخصات بالا ، با استانداردهای لرزه ای آینده نگر تحت بررسی قرار گرفته است هدف آن افزایش سرمایه گذاری ملی در بهبود لرزه ای برای کاهش فاجعه و خطر و منافع عمومی و تجاری در ایمنی ساختمان و استفاده از سیاست های رفتاری بهتر برای برقراری ارتباط خطرات ساخت و ساز، و عناصری که تحت تاثیر قرار دارند، میباشد. برای آسیب ساختاری دو تحلیل کیفی انجام شد.
تجزیه و تحلیل با نظر سنجی در پست های توییتر بلافاصله پس از رویداد فوریه 2011 و به مدت تقریبا دو سال ، از گروه های مختلف جمع آوری گردید. از نتایج بدست آمده برای قابلیت ها و ویژگی های طراحی ساختمان "امن"، با توجه به نگاه عمومی مردم به پارامترهای مانند ارتفاع و نوع مصالح میتوان اشاره کرد.>5@ پس از فاجعه زلزله وان در سال 2011 و ازمیر در ترکیه برای بهبود در مدیریت بحران و بازیابی، یک رویکرد مدیریت پس از زلزله صورت گرفت. که به توازن نیازهای فوری در بازسازی زیرساخت و اقتصاد با اهداف برنامه ریزی دراز مدت و ارتقای کیفیت زندگی پرداخته شد . و از نتایج بدست آمده میتوان اشاره کرد که تنها بهبود ایمنی کارآمد نیست، بلکه انعطاف پذیری بافت شهری و ایمنی جامعه پس از زلزله نیز تاثیر بسزایی در دارد.
[6] براساس گزارش های سازمان ملل متحد، سازمان جهانی بلایا ، کشور ایران نه تنها در زمره کشورهای بلاخیز جهان رتبه بندی شده است، بلکه رتبه نخست را از نظر بیشترین تعداد موارد مرگ متعاقب بروز زلزله داشته است.[7] جامعه ایران با ویژگیهای خاصی همراه است .این ویژگی ها ریشه در نوع تربیت خانوادگی، تعلیم مدارس، عادات اقوام، سیاستهای حاکم و تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم رسانه ای داخل و خارج، رخداد حوادث طبیعی و غیر طبیعی دارد .هریک از این عوامل بر ذهن، بینش و چگونگی زندگی ما تأثیر می گذارند و این اثرات مقدار نیازمندی جامعه به انواع خدمات را تعریف می نماید. در کنار تمامی موارد برشمرده به نظر می رسد که بتوان راهکاری به منظور افزایش نیاز به ایمنی و تبدیل آن به یک خواست دائمی ارائه داد.
این پیشنهاد یک پیشنهاد بین سازمانی است و از این رو انجام صحیح آن نیاز به همکاری حداقل سه نهاد مختلف دارد. که عبارتند از؛ بیمه، سازمان نظام مهندسی - یاشهرداری - ، مهندس مشاور ذیصلاح. از این رو این سوال مطرح می شود که چگونه می توان نیاز به ایمنی را در جامعه بالا برد؟ فرض اولیه بر این است که در صورت کفایت این نیاز و علم و آگاهی به چگونگی رفع آن با کار مهندسی خوب جامعه از درجه ایمنی مناسب در برابر زلزله برخوردار خواهد بود.
لیکن همانطور که در ادامه دیده خواهد شد، نه تنها نیاز کافی در این خصوص وجود ندارد بلکه در مواردی وجدان ساخت و ساز ایمن نیز مخدوش شده است و راهکارهای قبلی به منظور تأمین ایمنی مطلوب در جامعه با چالش مواجه شده است. به نظر می رسد که بتوان راهکاری به منظور افزایش نیاز به ایمنی و تبدیل آن به یک خواست دائمی ارائه داد. جدلی در مقاله ای می نویسد؛ هستی انسان در رابطه با جهان هستی همواره درحال تعادل و هماهنگی است.
هر نوع آشفتگی چه درونی و چه بیرونی برای انسان تحمل ناپذیر است. در هر عصری از تاریخ انسان در جستجوی تعادل در برخوردهایش با طبیعت و انسان های دیگر بوده و به این ترتیب از طریق سازماندهی درونی و بیرونی به نظم بالقوه و فطری خود دست یافته است .انسان برای دستیابی به حداکثر ایمنی و حفاظت در برابر خطرات طبیعی و انسانی - زلزله، سونامی، سیل، انفجارهای صنعتی، آلودگی محیط زیست، تشعشعات رادیواکتیو، ... - در مراکز زیستی، همواره در پی یافتن ضوابط و راهبردهایی برای شکل دهی و طراحی محیط خود بوده است.
د رمورد دستیابی به اهداف آسایش محیطی و ارزش های هویتی در مناطق شهری، در طی زمان به تدریج تجربیاتی اندوخته شده و ضوابط و رهبردهای مناسی نیز ارائه گردیده است. ولیکن موضوع ایمنی و حفاظت مناطق شهری در برابر خطرات محیطی و انسانی کمتر جزو اهداف اصلی در فرایند طراحی بوده است، در این تحقیق، موضوع ایمنی و حفاظت مناطق شهری در برابر خطرات زلزله به عنوان هدف اصلی در نظر گرفته شده است.
تا بدین وسیله بتوان به ضوابط و رهبردهای مناسب در زمینه برنامه ریزی و طراحی شهری و طراحی ساختمان جهت ایمنی در برابر خطرات زلزله در مناطق زلزله خیز دست یافت تا با ترکیب ضوابط و رهبردهای ایمنی در برابر خطرات زلزله، با سایر ضوابط و رهبردهای طراحی در زمینه حداکثر آسایش محیطی و ارزشهای هویتی هر منطقه، بتوان به فرم های بهینه ای - اشکال ، الگوها و اندازه ها - و متناسب با خصوصیات محیطی و جغرافیایی انسان هر منطقه برای شهرها دست یافت، تا از یک طرف قابلیت تداوم رشد مناطق شهری و فعالیت های آن را داشته باشد و از طرف دیگر به مردم امکان دهد تا در محیطی مطلوب و ایمن زندگی کنند .ایمنی در برابر زلزله، موضوعی است که درمقابل آن خطر زمین لرزه مطرح می گرد.
با توجه به اینکه هنوز روش شناخته شده ای برای تغییر مکانیزم زلزله وجود ندارد، تنها با شناخت نحوه عمل و رفتار زلزله در مناطق شهری و بکارگیری استراتژی های مناسب در زمینه برنامه ریزی منطقه ای، برنامه ریزی و طراحی شهری، طراحی ساختمان و روشهای ساختمانی می توان سبب تغییر عمل خطر و کاهش آسیب های بالقوه گردید، تا بدین ترتیب اثر خطر زمین لرزه را در مناطق شهری به حداقل رساند.[8]
-2 ایجاد نیاز به ایمنی در برابر زلزله در مردم و جامعه و راهکارهای ایجاد آن در مرحله اول برای ایجاد نیاز به ایمنی در مردم و جامعه می بایست تمامی عوامل برشمرده در بند قبل به منظور تهیج این نیاز بسیج باشند .وقوع یک زلزله مخرب نظیر زلزله بم یا رودبار و منجیل بدون تبلیغات گسترده منجر به ایجاد نیاز در جامعه نمی شود .چنانکه زلزله طبس به دلیل وقوع انقلاب اسلامی و جو حاکم بر آن دوره نتوانست تأثیری بر ایجاد نیاز به ایمنی در جامعه بگذارد و برعکس وقوع زلزله های مخرب رودبار و منجیل و سپس بم به دلیل توجه ای که به آن شد و تبلیغات گسترده داخلی و خارجی بر روی آن صورت گرفت منجر به تشکیل کمیته های مختلف تدوین قوانین و مقررات مهندسی نمود و حتی نیاز مردم را به ایمنی چنان تحریک نمود که داشتن یک خانه ایمن در برابر زلزله به یکی از شروط آنها برای خرید و سکنی تبدیل گشت.
اگرچه این نیاز در برخی از موارد دست آویز سوء استفاده کنندگان بازار مسکن شد، لیکن جو به وجود آمدن نیاز به ایمنی در جامعه مبارک بود. ولی متأسفانه با گذشت زمان از وقوع زلزله های مخرب و گرفتن گرد فراموشی بر آثار آن، اولویت ها تغییر می کند و به » نیاز موقت « نیاز به ایمنی در برابر زلزله کاهش می یابد .بنابراین می بایست به نحوی اقداماتی انجام داد که این تبدیل شود » خواست دائمی « یک راهکارهای مختلفی برای ایجاد نیاز به ایمنی و حفظ این نیاز و تبدیل آن به یک خواست دائمی جامعه پیشنهاد شده است .
از جمله می توان به ؛ تبلیغات، برگزاری همایش، ساخت برنامه های مستند، الزامات قانونی، بیمه اجباری، تغییر ساختار بیمه به نفع سازه های ایمن، ارائه برچسب رده بندی ایمنی برای ساختمان ها، توجه بیشتر به شناسنامه فنی ساختمان و اصلاح مواردی از آن، اشاره داشت.هریک از این روش ها در حوزه کاری و شخصی همه آحاد جامعه مهندسین و مسئولین محترم می تواند باز تعریف شود .لیکن ادامه متناسب با تقسیم بندی انجام شده اندکی در خصوص هر یک از این پیشنهادات صحبت می شود.
-3 ایجاد نیاز با کار مهندسی خوب و با کیفیت
ایده اولیه این است که جنس با کیفیت و خوب مشتری پسندتر است و مشتری در مواجه با جنس بد، متوسط و خوب با توجه به بودجه در اختیارش، جنس خوبتر را ترجیح می دهد .در مقوله مورد بحث نیز با همین منطق روبه رو هستیم، یعنی بهره بردار ترجیح می دهد که ساختمانی را خریداری نماید و ساکن شود که از کیفیت بهتری برخوردار باشد.اما دو مشکل وجود دارد؛ -1 کیفیت خوب مهندسی در اسکلت بنا که سهم ویژه ای در شاخص ایمنی ساختمان دارد بعد از عملیات نازکاری به کلی پوشیده می شود و عیب و حسن سازه ساختمان بر خریدار پنهان می گردد .
