بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اینکه مقوله تربیت از ابتداییترین و اساسیترین نیازهای زندگی بشری است. انسان تنها در پرتو تربیت صحیح است که به عنوان موجودی هدفمند و اندیشهورز به اهداف وآرمانهای خود دست مییابد و قله رفیع سعادت مطلوب خویش را فتح می نماید; ازاین رهگذر برای انسان مسلمان تربیت اسلامی ضرورتی مضاعف دارد زیرا انسانی که گردنبند مروارید دانه دین و بندگی خالق متعال را برگردن آویخته جز در پرتو تربیت صحیح اسلامی به مدال افتخار عبودیت و تسلیم نائل نمی آید، ازسویی دیگر چنین انسان مسلمانی برای پیمودن راه سعادت و بندگی احتیاج به الگوهای مطمئن عملی دارد تا با نصب العین قراردادن دیدگاهها و سیره عملی آنان، هم راه صحیح بندگی و سعادت را بپیماید و هم در این وادی سریعتر گام نهد و سریعتر به مقصد نایل آید، ازاین رو معصومین - علیه السلام - که از گوهر عصمت و مصونیت از خطا و اشتباه برخوردارند. بهترین و مطمئنترین الگوهای تربیتی بوده و ارائه دیدگاهها و کشف و عرضه سیره تربیتی آنان یک ضرورت انکارناپذیر برای پویندگان عرصه تعلیم وتربیت اسلامی است.
مقدمه
تربیت در لغت به معنای پروراندن کودک است و در اصطلاح عبارت است از فراهم کردن زمینهها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا کردن استعدادهای انسان در جهت مطلوب. شالوده جامعه سالم را تعلیم و تربیت درست شکل میدهد. کار عمده تربیت اسلامی این است که آدمی را به ماهیت وجودی و هدف خلقت خود آگاه سازد تا با تکیه بر عقل و مقتضای فطرتش بر اساس راه و روشی حرکت کند که برای او تبیین شده است. پدر و مادر برای تربیت فرزندان باید روشهای تربیتی را بهکار گیرند. انتخاب روش صحیح و نتیجه بخش در تعلیم و تربیت، امری ضروری است. مسأله تربیت نیز از این امر برکنار نیست و پدر و مادر و مربیان کودک باید از روشهای تربیت اسلامی بهره گیرند.
تربیت
تربیت در اصطلاح عبارت است از فراهم کردن زمینهها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا کردن استعدادهای انسان در جهت مطلوب. ضرورت و اهمیت بحث زمانی روشن میگردد که پدر و مادر و مربی فرزند میتوانند با بهکارگیری روشهای اسلامی از بسیاری از مشکلات اخلاقی و مفاسد در جامعه پیشگیری نمایند و زمینههای موفقیت فرزندان خود را در تمامی ابعاد زندگی فراهم کنند حال به ×بررسی این روشها میپردازیم:
روش الگوبرداری
بررسی شیوه های تربیتی از منظر اسلامی اهمیت ویژه ای دارد. تربیت آن گاه به بار می نشیند که اصول تربیتی آن در قالب شیوه های درستی به اجرا در اید. یکی از آن روش ها، الگوبرداری برحسب نیاز فطری انسان و همانند سازی و الگوپذیری از همان زمان کودکی است، ولی هرم این الگو هر چه مناسب تر و کاملتر باشد، آدمی را در راه رسیدن به کمال مطلوب بیشتر یاری میرساند. از دیدگاه امام علی - ع - تأسّی به اسوه های حسنه، نقش مهمی در رشد و تعالی انسان ها ایفا می کند.
امروزه تأثیرگذاری تلویزیون نسبت به دیگر رسانههای جمعی بیشتر است. به گزارش متخصصان، کودکان ایرانی بیشتر از کودکان کشورهای پیشرفته مانند آمریکا، فرانسه، انگلیس و ژاپن به تماشای برنامههای تلویزیون علاقمند هستند. بر اساس آمار - سال - 1384 در ایران 40% تماشاکنندگان برنامههای تلویزیون، کودک و%30 نوجوانان میباشند. پس باید بر اینگونه عوامل مانند تلویزیون و تبلت و غیره که باعث الگوپذیری بر فرزندان میشود تسلط داشته باشیم. اسلام چون به نقش مهم و سازنده الگوها و اسوه های حسنه در تربیت افراد، واقف بوده است، به افراد ممتاز که دارای موقعیت خاص اجتماعی هستند و می توانند برای سایرین الگو و سرمشق باشند، سفارش می کند که قبلاً سیره و رفتار خودشان را اصلاح کنند؛ زیرا نقش الگودهی در تربیت در زمان غیبت بر عهده آنان است.
روش پیشگیری و کنترل
رفتار و کردار انسان، متأثر از اوضاع محیطی مثل زمان و مکان و عوامل اجتماعی مثل دوستان و نزدیکان در معرض تغییر و تحوّل است. بنابراین در تربیت افراد، باید نهاد آنها را نیز به دست گرفت تا در معرض آسیبهای گوناگون اجتماعی قرار نگیرند. کودکی که در دامان پر مهر خانوادهای پرورش یافته که خود متخلّق به مبانی دینی و آشنا به فنون تربیت اسلامی بوده، در سنین بالاتر که غالباً به دور از چشم والدین و معلم به انتخاب دوست و همنشین می پردازد، کمتر در معرض آسیبها و انحرافات اجتماعی قرار می گیرد و نقش نظارتی خانواده را نیز بر خود می پذیرد. پس اسلام، پیشگیری در تربیت را به عنوان سازندهترین شیوه کنترل افراد، بر درمان آن مقدم می داند و امام علی - ع - از آن به عنوان امری لازم در مسیر تربیت و رشد انسانها یاد می کند.
روش موعظه و تذکر
یکی از شیوه های تربیت و هدایت، موعظه حسنه و تذکّر بجاست که نیاز فطری انسان است و بدون آن، دل به شرار غفلت و ضلالت دچار می شود و می میرد. روش نیکوی موعظه و تذکّر در قرآن کریم نیز بعد از حکمت مورد تأکید قرار گرفته استتذکّر. و یادآوری نعمت ها و تکالیف ابتدا در حق خود و آن گاه در حق دیگران، از آن رو لازم است که در طریق معرفت و رشد یا درمان باشد و غفلتها را از دلمان در مسیر نورانی تربیت بزداید.
