بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله در عنوان سبک زندگی اسلامی و شاخص های آن ارائه شده و به تربیت کودک قبل از تولد تا دوران نوجوانی می پردازد، که در این راستا به والدین توصیه های زیادی شده است، استفاده از الگو ها و سبک های اسلامی به عنوان پایه های استحکام ارزش های دینی موجب می شود عادت و رسم غربی کم رنگ شده و توجه به وضعیت روحی و عاطفی کودک و رشد جسمانی سالم او و همچنین توجه به روابطی مناسب بافرزندان و سبک خانواده های مقتدر مد نظر قرار گرفته شود و تربیتی به دور از افراط و تفریط وآزادیها و سختگیریهای نامطلوب بر عهده والدین گذاشته شود.
این پژوهش در نظر دارد یکی از چالش های امروزکه تربیت فرزندانی با خلقیات دینی و به دور از هرگونه منفورات غیر اسلامی را بررسی کند و در صدد پاسخ به این سؤال است که نقش افراد به خصوص والدین در تربیت فرزندان چگونه ایفا خواهد شدو درچه زمانی تربیت بهترین نتیجه را خواهد داد . روشی که در این مقاله استفاده شده کتابخانه ای می باشد. با توجه به احادیث معصومین و منابعی که در این زمینه به کار رفته است می توان دریافت والدین مخصوصا پدر در این خصوص نقش مهمی را بر عهده دارند وکودکی را بهترین زمان ممکن برای شکل گیری شخصیت کودک تلقی نمود و از روایات ارزشمندی که در این زمینه بیان گردیده است استفاده های سودمندی برد.
.1 مقدمه
مفهوم » سبک زندگی« از جمله مفاهیم علوم اجتماعی و علم جامعه شناسی و مردم شناسی است کهاخیراً و در دهه اخیر بسیار مورد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان تأثیر می گذارند، به وجود آمده است
گفتنی است که در علوم مختلف تعریف های گونا گونی از سبک زندگی هست. تعریف ها در محتوا یکدیگر را نفی نمی کنند، بلکه مکمل یکدیگرند. اگر در روان شناسی از زاویه تجویزی به سبک زندگی نگاه کنیم، تعریف آن چنین می شود: »سبک زندگی شیوه ثابتی است که انسان با کمک آن اهداف زندگی را بیان می کند و مشکلات آن را از میان می برد.« باید در گستره روشنتر و به اصطلاح رفتاریتری به سبک زندگی افراد نگریست
سبک زندگی اسلامی از آن جهت که سبک است به رفتار می پردازد و با شناخت ها و عواطف ارتباط مستقیم ندارد، ولی از آن جهت که »اسلامی« است، نمی تواند بی ارتباط با عواطف و شناخت ها باشد. حتی رفتاری مثل نماز، اگر اعتقاد به خدا و معاد را پشتوانه خود نداشته باشد، رفتار اسلامی محسوب نمی شود، چنان که بسیاری از رفتار های مرتاضان و صوفیان، اسلامی نیست
فعالیتهای تربیتی پهنه ای گسترده و تنوع پذیر است که از زمان تولد تا جوانی افراد را در برمی گیرد و در هر دوره به اقتضای ویژگی هایش شیوه های متناسب با خود را می طلبد همه ی این فعالیت ها به گونه ای متاثر از مهارتهای خانوادگی است. به عبارت دیگر کارآمدی خانواده و ارتباط مطلوب با همسر مقدمه و زمینه ی موفقیت در تربیت فرزندان است
2 اصطلاح سبک زندگی
سبک زندگی اصطلاحی است که در فرهنگ سنتی چندان کاربردی ندارد چون ملازم با نوعی انتخاب از میان تعداد کثیری از امکانهای موجود است؛ سخن گفتن از کثرت انتخاب نباید به این پندار بینجامد که در همه انتخابها به روی همه افراد باز است. یا آنکه همه مردم تصمیمهای مربوط به انتخابهای خویش را با آگاهی کامل از کلیه امکانات موجود بر می گزینند. چه در عرصه کار و چه در عرصه مصرف، برای همه گروههایی که از قید فعالیتهای سنتی آزاد شدهاند، انتخابهای گوناگونی در زمینه سبک زندگی وجود دارد.
طبیعی است که تفاوتهای سبک زندگی بین گروه ها، همان گونه که بوردیو به تأکید می گوید ، در واقع شکلهای ساختاری مقدماتی برای گروه بندیهای اجتماعی هستند. در این مطالعه جوانان به مثابه مصرف کنندگان مؤثر که در نقشهای مختلفی ظاهر می شوند مورد بررسی قرار گرفته است. مصرف کننده گاه به مثابه فردی انتخاب گر محسوب می شود که به قصد فایدهمندی از چیزی دست به عمل میزند
. 1-2 ریشه های درخت سبک زندگی اسلامی
از نظر اسلام، تحولات دوران کودکی، نقش عمده ای در شکل گیری نگرش های کلی حاکم بر زندگی انسان ایفا می کند. اسلام تکون، تحول و رشد شخصیت کودک را از جهات مختلف مورد توجه قرار داده است که هرکدام را به اختصار بررسی می کنیم.
.1-1-2 تربیت کودک قبل از تولد
اگر بخواهیم انسان های سالم داشته باشیم که هم در بعد جسمی و هم در بعد روحی به رشد و کمال لازم برسند، باید قبل از تولد به تربیت آنها توجه کنیم.برخی روایات، وجود اخلاق خوب در انسان را نتیجه تولد او از والدین کریم می داند. اخلاق نیک آدمی در بزرگسالی و در طول زندگی دلیلی بر بزرگواری و اصالت خانوادگی، اوست. اصالت خانوادگی، سبک زندگی فرد را تحت تأثیر خود دارد. یکی از شرایط همسر مناسب برای ازدواج این است که زن ویژگی های ژنتیکی خوبی داشته باشد، یا دستکم ویژگیهای بدی نداشته باشد تا در فرزندانش اثر سوء نگذارد.
همچنین برای اینکه از نظر جسمانی هم فرزندان سالمی داشته باشیم باید قبل از انعقاد نطفه به رحم و جایگاه رشد جنین توجه کنیم. آنچه که در خصوص ازدواج فامیلی در روایات آمده است، اگر چه تعیین کننده قطعی نیست، اما به همین معنا اشاره دارد.
از دیگر عوامل مؤثر در تربیت کودک که باید بدان توجه داشت، تأثیری است که غذای والدین بر نطفه یا جنین می گذارد.آیات و روایات به این واقعیت اشاره دارد که اگر والدین از مال حرام پرهیز نکنند، نگرش ها و سبک زندگی فرزندان آنها در آینده نا صحیح خواهد شد.
غذای مادر نیز بر جسم و روح فرزند اثر دارد. رسول خدا - ص - می فرماید: » به زنان باردار از میوه "به" بدهید؛ زیرا اخلاق فرزندتان را نیکو می گرداند.« همچنین به زنان باردار در ماه آخر بارداری رطب بدهید تا فرزندش بردبار و پاک سیرت شود ونیز برای تیز هوش شدن کودکان فرمود: » به زنان باردارتان کندر بدهید؛ چرا که عقل و هوش کودک را افزایش می دهد. «
به طور کلی، از دیدگاه اسلام اگر بخواهیم صفاتی چون اخلاق نیکو، حلم و بردباری، هوشمندی و زیرکی، پاکی و صفای باطن، سلامت جسمانی و زیبایی را در فرزندانمان ایجاد کنیم، باید قبل از آنکه آنها متولد شوند، اقدامات لازم را انجام دهیم. هر یک از صفات یادشده که منشأ به وجود آمدن نگرش های حاکم بر سبک زندگی فرد است، ریشه در خانواده و ویژگی های ارثی انسان دارد
.2-1-2 توجه به نیاز های کودک در ماه های نخست
نخستین سال کودک، حساس ترین دوران زندگی او به شمار می رود. روان او همانند لوح سفیدی است که برای پذیرش هر نقشی آماده میباشد وبلاًق هیچگونه صورت علمی در آن نقش نبسته ولی استعداد آن را دارد که به تدریج علوم و اطلاعاتی را کسب کند دستگاه ادراک او - حواس، اعصاب و مغز - نیز وسیلهای بسیار ظریف و حساسی هستند که قبلاً با آنها کار نشده و طرز به کارگرفتن آنها برای آینده کودک بسیار مهم و سرنوشت ساز می باشد. روح حساس و لطیف و دستگاه پیچیده ادراکی نوزاد از حوادث این دوران و نحوه برخورد معاشرین او به طور قطع متأثر میشود. لیکن بزرگترین مشکل این است که دیگران از نفسیات، تمایلات و عواطف درونی نوزاد غالباً بیاطلاعاند و اصولاً کشف احوال درونی او بسیار دشوار میباشد.
بنابراین، مربیان باید به حساسیت این دوران کاملاً توجه داشته باشند و با شیوهای سنجیده و درست با نوزاد رفتار کنند، تا از حوادث روحیای که درمان آن دشوار یا غیر قابل جبران است، مصون بماند.
والدین کودک از سه جهت میتوانند در تربیت صحیح او تأثیر داشته باشند: تغذیه صحیح، تأمین سایر نیازهای مادی و برخوردهای عاطفی که در ذیل این سه موضوع را به اختصار بررسی میکنیم
توجه به نیاز های عاطفی و بهداشتی و تغذیه کودک به عنوان یکی از ریشه های درخت زندگی، در به وجود آمدن نگرش های کلی کودک به زندگی نقش اساسی دارد. از دیدگاه اسلام شیر مادر که کامل ترین غذا برای رشد کودک وتقویت بافت های بدن اوست علاوه بر برطرف کردن نیاز جسمانی کودک نیاز های عاطفی او را نیز از طریق جای گرفتن در آغوش گرم مادر ارضا می کند و بهترین راه ارتباط میان مادر- فرزند است و کودک از رشد روانی کامل تری بر خوردار می شود. اهمیت موضوع از نظر اسلام به حدی است که قرآن در آیات فراوانی به آن پرداخته است.
شیر دادن مادر به کودک را به صراحت بیان می کند و مدت شیر دادن رادو سال کامل می داند و این مسئولیت را هم به عهده مادر و هم پدر قرار می دهد همچنین درباره طلاق زن باردارتاًکید میکند که جدایی زن وشوهر نباید هیچ آسیبی به شیر خوردن نوزاد وارد کند.
