بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی و ارائه راهکارهایی جهت ترویج سبک زندگی سالم بر اساس مدل سازمان بهداشت جهانی و همچنین ارتباط آن با تصمیم گیری مهم اشتغال جوانان صورت پذیرفت. تحقیق حاضر به بررسی ابعاد سبک زندگی سالم می پردازد. این ابعاد شامل: الف - سلامت جسمانی: که الگوی خواب، تغذیه و ورزش را در بر می گیرد. ب - سلامت روانی: شامل توانایی برای لذت بردن از زندگی، سازگاری با استرس، حفظ تعادل روانی، انعطاف پذیری و خودشکوفایی است. ج - سلامت معنوی: آن بخش از وجود انسان است که در جستجوی معنا و مفهوم زندگی است. د - سلامت اجتماعی: که به ایجاد و ابقاء روابط سالم و تعاملات مثبت با خانواده و دیگران تأکید میکند همچنین ارتباط مجموع ابعاد فوق در ارتباط با مهارت ها و خط مشی ها در تصمیم گیری شغلی مورد توجه قرار گرفته است.
مقدمه
»سبک زندگی سالم« عبارتی است که طی چند سال اخیر صحبت های زیادی راجع به آن می شنویم اما اطلاعات دقیق ما در این زمینه چقدر است؟ قبل از این که به جنبه های مختلف آن بپردازیم، بهتر است ابتدا کمی با مفهوم آن آشنا شویم. براساس تعریف سازمان بهداشت جهانی - - WHO، سبک زندگی سالم به مجموعه عملکردهایی گفته می شود که هر فردی برای حفظ سلامت جسمی و روانی، پیشگیری از ابتلا به بیماری ها و اقدامات درمانی مناسب برای بهبود خود به کار می گیرد - خمسه، . - 1397
به طور کلی، سبک زندگی سالم رفتار و شیوه ای از زندگی است که جنبه های مختلف مانند پیشگیری از بروز بیماری، بهداشت غذایی، ورزش و... را در بر می گیرد. بر کسی پوشیده نیست که شیوه زندگی مدرن و محیط زیست امروز تاثیرات سوئی بر سلامت دارد. به همین دلیل است که سبک زندگی سالم اهمیت زیادی خواهد داشت، اما تنها عدم احساس ناراحتی یا بیماری نشان دهنده سلامت مطلوب نیست، بلکه سلامت شامل وضعیت مطلوب جسمی، روانی و اجتماعی است و فقط به بیمار بودن خلاصه نمی شود - خمسه، . - 1397 سبک زندگی سالم شیوه زندگی خاصی است که آن را در عوامل متعدد جستجو کرد این عوامل شامل ویژگیهای شخصیتی، تغذیه، ورزش، خواب، مقابله با استرس، حمایت اجتماعی و استفاده از دارو میباشد. با ارزیابی سبک زندگی سالم افراد میتوان میزان موفقیتهای فردی و اجتماعی آنان را در زندگی مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.
در سالهای اخیر اصول حاکم سبک زندگی سالم، توجه محققهای زیادی را به خود جلب نموده است، نتیجه تحقیقات انجامشده، شیوه مفید و مؤثری را برای بهتر زیستن در افراد جامعه، بالأخص نوجوانان به ارمغان آورده است. شیوه زندگی یک فرد معمولی شامل مجموعه رفتارهایی است که مدام با عوامل خطرزایی سر و کار دارد که عدم رعایت اصول بهداشتی مربوط به این عوامل موجب بیماریها و آسیبهای خطرناکی در فرد بوده و مسیر زندگی را با مشکلاتی مواجهه خواهد ساخت. بعضی از این عوامل زیستی هستند، مثل توارث ژنهای خاص، بعضی دیگر از آنها رفتاری هستند که صرفنظر از عوامل زیستی با نهادینه کردن اصول و شیوههای زندگی تعریف شده توسط محققان و صاحب نظران، موجب گردیده کیفیت زندگی افراد ارتقا یابد - سارافینو2، . - 2002
گرچه سبک زندگی منحصر به فرد ما در طول شش سال اول زندگی به وجود میآید ولی رویدادهای بعدی میتوانند تأثیر عمیقی بر رشد شخصیت ما داشته باشند. تجربیات به خودی خود، عوامل تعیین کننده نیستند بلکه تعبیر ما از رویدادها، شخصیت را شکل میدهد. ما میتوانیم در تجربیات کودکی بازنگری کنیم و هشیارانه سبک زندگی تازهای بارآوریم - کری3، 2005، ترجمه سید محمدی، . - 1390 طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی - 1999 - ، شیوه زندگی راهی برای زندگی بر اساس الگوهای قابل تعریف رفتار از طریق تعامل بین خصوصیات فردی، تعاملات اجتماعی و شرایط زندگی اجتماعی، اقتصادی و محیطی فرد تعیین میشود.
این تعریف حاکی از این است که الگوهای رفتاری بهطور مداوم در پاسخ به شرایط متغیر اجتماعی و محیطی تعدیل میشوند، طبق تعریف مذکور تلاش برای بهبود سلامت از طریق توانمندسازی مردم برای تغییر شیوه زندگیشان باید هم در راستای متغیر فردی و هم در راستای متغییر شرایط زیستی و اجتماعی مؤثر در رفتار یا شیوه زندگی تنظیم گردد - رفیعی اردستانی، . - 1391 ساختار اصلی سبک زندگی سالم در واقع زمانی ایجاد میشود که کودک در سنین چهار یا پنج سالگی است و اساساً در خلال بقیه عمر بدون تغییر باقی میماند مگر بهوسیله تجربهای که فرد در هم شکسته است و چالش کند و یا در خلال درمان این شیوه زندگی اصلاح گردد.
این ساختار یا بنیاد اساسی، مشتمل بر نظریات یگانه فرد است درباره این که چگونه میتوان به امنیت، تعلق، برتری، کمال یا تکامل دست یافت. تمام جنبههای شخصیت در خدمت آن هستند که برای فرد امنیت، برتری و احساس تعلق به وجود آورند؛ بنابراین، تمام رفتارهای چنانچه بر اساس منطق خصوصی فرد نگریسته شوند، قابل درک خواهند بود - منطقی که کلید شیوه زندگی فردی میباشد - - شیلینگ4، 2002؛ ترجمه آرین، . - 1391 پیامدهای عدم سبک زندگی سالم عبارتاند از: پرفشاری خون، دیابت، چاقی، اختلال تنفسی و قلبی؛ به همین خاطر هدف از ایجاد سبک زندگی سالم را تأکید بر شروع زود هنگام شیوه زندگی سالم در زندگی جهت توسعه سلامتی و کاستن از بار این بیماریها در جامعه در نظر گرفتهشده است - اسملترز، باره، هینکله و چیور5، . - 2008
نوجوانان و افرادی که شیوه زندگی سالمی دارند، از توانایی بیشتری برای بهرهمندی از یک زندگی سالم برخوردار بوده و احتمالاً به مدت طولانیتری از یک زندگی بدون بار بیماری و ناتوانی بهره خواهد برد. بهطور کلی، انتخاب شیوه زندگی سالم در زندگی فردی همه خصوصاً افراد کارمند، جنبه حیاتی دارد - رانا، مسود، لاندبورگ و کبیر،. - 20096 از طرف دیگر توجه به تصمیم گیری شغلی بسیار حائز اهمیت است. تصمیمگیری شغلی برای انتخاب شغل در دنیای امروز و برای نسل جوان یک امر بسیار پیچیده است که نیاز به مهارت دارد. در جستوجوی کار و شغل بودن یکی از مهارتهای اساسی و مهم زندگی در قرن 20 و بهطریقاولی در قرن 21 است، زیرا شرایط عدم تعیین در دنیای متحول امروزی انتخاب و تصمیمگیری را آنچنان پیچیده کرده است که یک فرد با یادگیری معمول و روزمره و اخذ یک مدرک تحصیلی قادر به دستیابی شغل مناسب نیست.
براون - 2002 - تصمیمگیری شغلی را یک فرآیند فکری که از طریق یکپارچه کردن اطلاعات مربوط به خود و اطلاعات مربوط به مشاغل به وجود میآید تعریف میکند که وظیفهای روانی، اجتماعی و فردی است. تصمیمگیری شغلی بخش مهمی از زندگی هریک از ما را تشکیل میدهد. افراد در این نوع تصمیمگیری همهی مؤلفههای شغلی یعنی نگرشها، ارزشها، مهارتها و پیشداوریهای خود را یکجا در بوته آزمایش قرار میدهند.
تحقیقات متعددی با رویکرد های مختلف به مطالعه و بررسی موضوعات سبک زندگی سالم و همچنین تصمیم گیری شغلی پرداخته اند و هر یک از زاویه دید خودشان در صدد بررسی این دو متغیر بوده اند و تحقیقی که مستقیما به بررسی و ارائه راهکارهایی جهت ترویج سبک زندگی سالم بر اساس مدل سازمان بهداشت جهانی و همچنین ارتباط آن با تصمیم گیری مهم اشتغال جوانان بپردازد وجود نداشته است. لذا در پژوهش حاضر سعی شده است تا به این موضوع پرداخته شود.
ابعاد سبک زندگی سالم الف - سلامت جسمانی - شامل: الگوی تغذیه، خواب و ورزش -
الگوی تغذیه: تغذیه یکی از ابعاد سبک زندگی سالم است و رفتارهای تغذیهای در انتخاب شیوه سالم و بهداشتی نقش بسیار حیاتی دارند. تغذیه مشتمل بر اعمالی است که موجود زنده بهوسیله آن مواد غذایی را میخورد، هضم میکند، جذب میکند، انتقال میدهد، استفاده میکند و دفع میکند. به علاوه تغذیه با عوامل اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و روانی تهیه غذا و غذا خوردن سر و کار دارد حفظ یک رژیم غذایی سالم باید برای هر کسی یک هدف باشد، رژیم غذایی نامناسب یک عامل خطر مهم و قابل کنترل برای بسیاری از بیماریها و عاملی برای مرگ و میرهاست، با این حال فقط 35 درصد مردم توصیههای غذایی مربوط به مصرف میوهها و سبزیها را رعایت میکنند. تغییر رژیم غذایی برای کسانی که در معرض خطر ابتلا به بیماریهای مزمن، مثل بیماری قلبی- عروقی، فشارخون بالا، دیابت و سرطان هستند اهمیت دارد.
ورزش و تمرینات بدنی
یکی دیگر از ابعاد زندگی ورزش و تحرک است. سادهترین و عملیترین تعریف آمادگی جسمانی عبارت است از توانایی پاسخ دادن به نیازهای جسمانی و روزمره، با ذخیره انرژی کافی برای مقابله با چالشهای ناگهانی. ورزش باعث افزایش آندورفین میشود، مطالعات نشان میدهد که سطح آندورفین در خون بعد از ورزش بالاتر از قبل آن است، افزایش آندورفین باعث کاهش استرس و حساسیت به درد میشود - کورتیس، 2000 ترجمه سهرابی، . - 1384 فواید روانشناختی ورزش فواید روانشناختی ورزش، شامل کاهش افسردگی، کاهش اضطراب، فراهم آوردن حفاظت و سپر در برابر استرس و بالا بردن عزتنفس و آسایش فکری - از طریق ارتقاء نگرش مثبت - است.
در حیطه افسردگی، افرادی که بهطور منظم ورزش میکنند نسبت به افراد خانه نشین و افراد غیر فعال معمولاً کمتر افسرده میشوند. هم ورزشهای هوازی هم ورزشهای غیر هوازی میتوانند افسردگی را کاهش دهند و حالت خلق مثبت را در جمعیت عادی و جمعیت بالینی بالا ببرند. حتی راه رفتن سریع نیز میتواند باعث شود که احساس بهتری داشته باشیم. این یافتهها ممکن است به دلیل آزاد شدن مواد آرام بخش درون زاد - مانند انکفالین و اندروفین - باشد - کورتیس، 2000، ترجمه سهرابی، . - 1382 تحقیقات نشان میدهد که ورزش و فعالیت منظم استرس و اضطراب را کاهش میدهد و باعث بهبود نگرش و عملکرد و کاهش خطا میشود، همچنین خودپنداری افراد را تقویت میکند؛ چون افرادی که ورزش میکنند بهتر میتوانند وزنشان را کنترل کنند، ظاهر جذابتری دارند و در فعالیتهای فیزیکی شرکت میکنند، این به آنها کمک میکند تا احساس احترام بیشتر کرده و فوائد اجتماعی زیادی کسب کنند.
