بخشی از مقاله
چکیده
در فعالیت گروههای انسانی در بستر محیط طبیعی، نقش اقلیم در مقایسه با سایر عوامل طبیعی بسیار برجسته است. بطوریکه در سطح سیاره زمین، هیچ نژاد، دسته و یا گروهی را امکان گریز از سیطره آن نیست. شرایط اقلیمی، از عوامل مؤثر در زیست انسانی محسوب می شوند که، حیات گیاهی و جانوری را در خود محصور نموده است و در مقیاس جهانی بررسی و مطالعه تاثیرات اقلیم و آب و هوا بیانگر این واقعیت می باشد که انتخاب و تعیین نحوه و نوع زندگی، کشت و بهره برداری، سکونت،گردشگری توسط انسان، با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر محیط صورت می گیرد.
مانند دیگر فعالیت های انسانی و حتی شاید بیش از هر نوع فعالیتی،گردشگری بطور آشکاری وابسته به اقلیم است بطوریکه شرایط مطلوب آن بعنوان یک جاذبه گردشگری و شرایط نامطلوب آن به عنوان یک دافعه گردشگری محسوب می شود. در این راستا، هدف از پژوهش حاضر، مطالعه و تعیین تقویم اقلیم گردشگری و همچنین آستانه های آسایش گردشگری با بکارگیری شاخص های مختلف اقلیم گردشگری - - TCI,THI,D، برای شهرهای اردبیل، ایلام، شهرکرد و قم است. نتایج حاصل از بکار گیری شاخص D، نشان داد؛ برای شهرهای مورد مطالعه، ماه شرجی حداکثر دو ماه است.
البته برای شهر ایلام ماه شرجی وجود ندارد. نتایج شاخص THI، برای ارزیابی تنش گرمایی و سرمایی نشان داد؛ در شهرهای مورد مطالعه، تنش گرمایی وجود ندارد و برعکس تنش سرمایی در آن ها غالب است. نتایج شاخص TCI نیز نشان داد؛ تقویم اقلیم گردشگری اردبیل، دارای چهار ماه مناسب، ایلام، دو ماه، قم، هفت ماه و شهرکرد، شش ماه برای آسایش گردشگران است.
-1 مقدمه
گردشگری، فعالیت اقتصادی است که به دلیل ماهیت ویژگی های خاص آن، فرصت هایی مناسب برای ورود به عرصه تجارت جهانی را فارغ از سطح توسعه یافتگی کشورها فراهم می آورد - نوری و همکاران،1391ص. - 2 جهان معاصر به دلیل اختراعات تکنولوژیکی، به ویژه در زمینه ارتباطات و اطلاعات، امروزه به سمت فشردگی هر چه بیشتر فضا و زمان می رود و این امر خود تسهیل کننده جابجایی میلیون ها گردشگر در تمام نقاط کره زمین است - رحمانی و خدادادی،1391ص. - 22 مطالعات انجام گرفته در مورد آمارهای بدست آمده ،گواهی بر موضوع مذکور می باشد. بررسی جدیدترین آمار و اطلاعات نشان دهنده صعودی بودن رشد سالانه این صنعت است.
چنانچه تعداد گردشگران در سال 2012 نسبت به سال 2011 که برابر با 996 میلیون نفر بود با %4 افزایش برای اولین بار از مرز یک میلیارد نفر گذشته و به 1.035 میلیارد نفر رسید و انتظار می رود، این صنعت در سال 2013 نیز رشدی نزدیک به همان میزان را داشته باشد 2013 - ، .1 - UNWTO بنابراین با توجه به آمار و گزارشات ارایه شده، می توان گفت،صنعت گردشگری در حال تبدیل شدن به بزرگترین و پردرآمدترین صنعت در ابعاد جهانی است، بطوریکه 11 درصد از تولید ناخالص جهانی 2 - Kabassi,2010:p52 - ، 10 درصد از اشتغال درصد از صادرات و 5 درصد ازسرمایه گذاری جهانی را به خود اختصاص داده است 2013 - ، .3 - WTTC و در بسیاری از نواحی جهان نیز میزان تجارت گردشگری برابر یا حتی بیشتر از صادرات نفت، تولیدات مواد غذایی و اتومبیل است.
چنین گسترش جهانی بخصوص در کشورهای صنعتی و در حال توسعه منجر به رشد اقتصادی و اشتغال در بسیاری از بخش های مرتبط، از ساخت و ساز گرفته تا کشاورزی و مخابرات شده است . با توجه به اهمیت صنعت گردشگری، علاوه بر عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، عوامل محیط طبیعی نیز نقش مهمی را در توسعه گردشگری و هم چنین جذب گردشگر ایفاء می کنند - رنجبر،. - 1388 در واقع گردشگر از یک فضای جغرافیایی استفاده می کند که این فضا، دارای یک ساختار فیزیکی و طبیعی شامل عوامل زیست شناسی و طبیعی - اقلیم، زمین شناسی، توپوگرافی حیات گیاهی و جانوری - و هم چنین برخی از عواملی می باشد که به وسیله فعالیت انسان ها به وجود آمده، است .
اقلیم در بسیاری از فعالیت های بازرگانی و کشاورزی ولی بیشتر از همه، در گردشگری نقش عمده ایفا می کند، بطوریکه بونی فیس و کوپر در سال 1994، اعلان داشتند، اقلیم از جمله عوامل کلیدی در توسعه گردشگری یک منطقه است - Boniface andCooper,1994 - ، به این دلیل که یک اقلیم مناسب می تواند پاسخ های مثبت گردشگران را در پی داشته باشد و گردشگران نیز برنامه سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی و جوی مقصد مورد نظر طرح ریزی می کنند و از طرف دیگر شرایط محیطی برای اقامت گردشگران در مقصد بوسیله اقلیم طرح ریزی می شود از دوره های باستان نیز تأثیرات عوامل آب و هوایی در پدیده های انسانی همواره مورد توجه خاص دانشمندان بوده است و در این زمینه حس و کنجکاوی علمی بسیاری از آن ها را برانگیخته است.
ارسطو و افلاطون هر دو به تأثیرات عمیق آب و هوا در همه فعالیت ها و تلاش های انسانی معتقد بوده اند. منتسکیو نیز اختلاف در خوی، منش و مزاج انسان را ناشی از اثرات آب و هوا می داند - شکویی،1386ص. - 149 به همین دلیل تحقیقات بسیاری در زمینه های مختلف در ارتباط با اقلیم انجام گرفته است و از آنجائیکه صنعت گردشگری وابستگی آشکاری به اقلیم دارد؛ تحقیقات زیادی نیز درباره تأثیرات اقلیم بر گردشگری انجام شده است.
برای مثال؛ رنجبر و همکاران - 1389 - ، در تحقیقی به بررسی ارتباط بین شرایط اقلیمی با روند گردشگری سالانه در شهرستان مرودشت پرداختند نتایج پژوهش نشان داد؛ ماههای سرد سال - ژانویه، فوریه، مارس و دسامبر - ، به دلیل بارش باران و افت دما شرایط نامطلوبی را برای گردشگری در این شهرستان دارا می باشند. هم چنین ماههای ژوئن، ژوئیه و آگوست به دلیل گرمای زیاد دارای شرایط نامطلوب برای گذران اوقات فراغت در این شهرستان می باشند. در تحقیق دیگری فرج زاده و احمدآبادی - 1389 - ، به ارزیابی و پهنه بندی اقلیم گردشگری در ایران با استفاده از شاخص TCI و نرم افزار GIS پرداختند. نتایج نشان داد؛ شش منطقه اقلیم گردشگری برای کشور ایران برا ساس خوشه بندی انجام شده قابل تشخیص است که در هریک از این مناطق، شرایط اقلیم گردشگری از ویژگی های همسان برخوردار است.
در راستا مطالب مذکور هدف از پژوهش حاضر بکارگیری شاخص های اقلیم آسایشیTCI,THI,Dبرای شهرهای اردبیل، ایلام، شهرکرد و قم جهت شناسایی ماههای مناسب و نامناسب به منظور تعیین تقویم اقلیم گردشگری برای آسایش گردشگران شهرهای مذکور است. و هدف فرعی در واقع آزمون دو شاخص D و THI برای شهرهای سرد و خشک کشور در ارزیابی شرایط شرجی و عدم شرجی و هم چنین تنش سرمایی و گرمایی این شهرها است. بنابراین سوال اصلی پژوهش به شکل زیر طراحی و تدوین شده است: ماههای مطلوب و نامطلوب در تقویم اقلیم گردشگری هر یک از شهرها از نقطه نظر آسایش اقلیمی گردشگران کدامیک می باشند؟
