بخشی از مقاله
چکیده
امروزه صنعت گردشگری در دنیا یکی از منابع مهم درامدزایی و در عین حال از عوامل مؤثر در تبادلات فرهنگی بین کشور ها محسوب میشود. گردشگری بیش از آنکه یک صنعت و فعالیت اقتصادی باشد، پدیدهای فرهنگی است. جاذبههای فرهنگی از عوامل مؤثر در جذب گردشگر فرهنگی است. این جاذبهها معرف فرهنگ خاص آن سرزمین هستند. شهرستان املش به عنوان بخشی از سرزمین پهناور ایران به لحاظ تاریخی دارای سابقه درخشان و دارای عرصههای تاریخی و یادمانی بسیار غنی است. تاریخ بسیار کهن و آثار و نشانههای متنوعی که از سیر تکوینی فرهنگ و تمدن بشری به جا مانده میتوانند به عنوان جاذبههای توریستی مورد استفاده قرار گیرند.
پراکنش فضایی جاذبهها حاکی از آن است که بیشترین فراوانی مربوط به جاذبههای تاریخی و فرهنگیتقریباً - %90 - در بخش رانکوه میباشد ولی بررسیهای میدانی حاکی از آن است که گردشگری در اینشهرستان عمدتاً بر پایه طبیعتگردی - اکوتوریسم - استوار است، لذا در پژوهش حاضر سعی بر آن بود تا بتوان جاذبههای فرهنگی موجود در آنرا شناسایی نمود؛ تا از این طریق هم وضعیت گردشگری از حالت تک بُعدی خارج شود و هم اینکه بواسطه تنوع بخشیدن به جاذبهها در طول مدت سفر و ایجاد تعادل بین آنها، به ماندگاری بیشتر گردشگران در املش و تأثیرگذاری آنها در وضعیت اقتصادی این منطقه، گامهای مؤثری برداشته شود.
از اینرو این تحقیق با هدف شناسایی و بررسی قابلیت گردشگری فرهنگی با محوریت جاذبههای تاریخی و باستانی شهرستان املش و ارائه راهکار برای توسعه و برنامهریزی گردشگری فرهنگی در این شهرستان صورت گرفت. که در آن به منظور دستیابی به اهداف مورد انتظار، با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و بهرهگیری از مطالعات اسنادی میدانی به تکمیل 380 پرسشنامه در میان ساکنان بومی و محلی، گردشگران و کارشناسان و مسئولان شهری پرداخته شد. لذا برای تحلیل دادههای میدانی جمعآوری شده و ارزیابی نظرات، از نرمافزار آماری SPSS استفاده شد. در نتیجه با ارزیابیهای صورت گرفته به بررسی و تحلیل وضعیت گردشگری در شهرستان املش پرداخته شد.
از این رو پیشنهاد میگردد با افزایش و گسترش امکانات و خدمات زیربنایی و روبنایی، اطلاعرسانی در زمینه انواع جاذبههای گردشگری املش و همچنین توجه به آیینهای بومی و محلی و برنامه ریزی برای آنها، زمینههای رشد گردشگری و رونق بیشتر فعالیتهای اقتصادی را برای آن فراهم نمود. تپهها، محوطههای باستانی، گورستانها، عمارتها، عبادتگاهها، بقعهها و قلعهها گوشههایی از جمله جاذبههای تاریخی، باستانی و فرهنگی شهرستان املش است که در صورت سرمایهگذاری و برنامهریزی علمی و هدفمند و بهکارگیری شیوههای نوین تبلیغات میتواند در جذب توریست داخلی و خارجی، موفق باشد.
.1 مقدمه
منابع و جاذبههای گردشگری در تمامی بخشهای برنامهریزیو مدیریتیِ صنعت گردشگری ازاهمّیت بالایی برخوردار است و ویژگیها و مشخصههای منابع و جاذبه ها در یک کشور یا منطقه، اساس کار توسعه گردشگری را مهیا میسازد - اینسکیپ، :1990 . - 75 بدون شک بهرهمندی از منابع و جاذبههای گردشگری موجود، در پیدایش و توسعه گردشگری نقش اساسی را ایفا میکند، بهکارگیری منابع گردشگری نیز مستلزم نگاهی همهجانبه و علمی به این مقوله می باشد. مقاصد گردشگری نیازمند مدیریت و برنامهریزی میباشد چرا که با توجه به منابع محدود، خواستهها برای بهرهمندی از آنها بسیار میباشد، در صورتی که برنامهریزی و مدیریت خردمندانهای در بهرهمندی از منابع و جاذبههای گردشگری وجود نداشته باشد، زمینههای بهرهمندی از این منابع کاهش مییابد و در برخی موارد موجب اتلاف منابع میشود.
به همین دلیل ضروری است که شناخت عمیق و مبتنی بر واقعیت در رابطه با جاذبهها و منابع گردشگری داشته باشیم و به منظور تصمیمگیری مناسب در بهرهگیری از منابع، تمامی فاکتورهایی که در تصمیم گیری مؤثر هستند را دخالت دهیم. اصالت و منحصر به فرد بودن منطقه یکی از مهمترین امتیازات رقابتی آن نسبت به مقاصد دیگر بشمار میآید. این مهم هم برای منطقه گردشگر فرست و هم گردشگر پذیر واجداهمّیت است - ضرغام، . - 1380
قلمرو تاریخی املش در زمره کانونهای اولیه پیدایش تمدن محسوب میشود. در این سرزمین اقوام مختلف زیستند که نحوه زیست، ذوق و خلاقیت آنان در پاسخ به نیازهای مادی و معنوی زندگی، آثار و یادمانهای تاریخی و فرهنگی ویژهای را بوجود آورده و به یاد گار گذاشتهاند. در مناطق کوهستانی و کوه پایهای شرق گیلان تاکنون آثار و اشیای ارزشمندی پیدا شده که از آنها به عنوان هنر و تمدن املش یاد میشود. طبق گفته »دکتر گیرشمن« باستانشناس برجسته معاصر، این اشیا که به طور اتفاقی دهقانان آنها را یافتهاند، به همراه مردگان در قبرها دفن میشد و این قبور متعلق به دوران پیش از تاریخ - بیش از 5000 سال پیش - است. گیرشمن آثار به دست آمده از قبور املش را متعلق به دوره مگالتیک یعنی سه هزار سال قبل میداند.
وی تمدن پیش از تاریخ کل ایران را تمدن املش مینامد. بر اساس نوشته ایشان دو چشم برنزی کتیبهدار در این منطقه پیدا شده که روی یکی نوشته شده شاه منوآ - بین 810 تا 781 پیش از میلاد - و بر روی دیگری نام شاه آرگیشتی - بین 781 تا 760 پیش از میلاد - . اینان دو تن از فرمانروایان اورارتویی هستند. اما درباره خود مردم اطلاعات اندکی در اختیار داریم. به غیر از این، به نظر میرسد که این فرهنگِ باستانی، نخست در نواحی کوهستانیِ مجاور با دریای کاسپین، در شمال ایران کنونی، وجود داشته است - آزموده، . - 1389 این آثار بجا مانده از نیاکان ما به عنوان بخشی از میراث معنوی و تاریخی جامعه بشری تلقی میشوند.
بر اساس دیدگاههای برنامهریزی توسعه ای پایدار این ثروتهای تاریخی تنها به عنوان میراث تلقی نمیشوند بلکه بهرهبرداری از آنها در فعالیتهای اقتصادی و در امر جهانگردی دارای ارزشهای کم نظیری است. از دیدگاهی دیگر و بر اساس تجارب ارزشمند جهانی، یکی از مناسبترین روشهای حفظ و نگهداری این مواریث، حفظ و احیای کاربریهای گذشته آنهاست در غیر این صورت میتوان استفاده دیگری از آنها به عمل آورد و این آثار را با کابریهای جدید تطبیق داد.
شهرستان املش با بهره گیری از انواع جاذبههای یادمانی و تاریخی دارای قابلیت گردشگری فرهنگی است و میتواند به عنوان یکی از قطبهای گردشگری فرهنگی مورد توجه قرار گیرد. بنابراین شناخت پتانسیلها و تواناییها و شناساندن این توانها و برنامهریزی استراتژیک از ضروریات اساسی محسوب میشود. بر این اساس در برنامهریزی به منظور بهرهبرداری از جاذبههای توریستی میبایست سیاستهای کلان دولت و خواستههای مردم محلی مورد توجه قرار گیرد - شکل . - 1
.2 مبانی نظری
.1-2 گردشگری فرهنگی
در حقیقت گردشگری فرهنگی نوعی از گردشگری است که گردشگر را به فراگیری، آموزش، کنکاش و کسب تجربه درباره فرهنگ حال و گذشته جامعه مقصد و مقایسه آن با داشتهها و انگیزههای جامعه خود و دیگران وا میدارد و در واقع تجربه کیفی میان گردشگر و محیط مورد بازدید قرار میگیرد. بدیهی است که با توجه به تنوع مقوله گردشگری فرهنگی و همچنین تنوع گردشگران فرهنگی در میزان انگیزه و نیازها، انتظارات، سلیقه و علائق آنها در بازدید از یک مقصد تفاوتهای بسیاری وجود داشته باشد و این تفاوتها باعث برداشتهای گوناگونی میشود، بنابراین میزان رضایت و بهرهمندی هم متغیر است و جمعآوری و به روز کردن این رضایت مندی می تواند راهگشای سیاستگذاران صنعت گردشگری در بخش گردشگری فرهنگی با توجه به درجه حساسیت آن باشد که این به عنوان یکی از اساسیترین راهکارهای توسعه پایدار در بخش گردشگری فرهنگی پیشنهاد میشود.
