بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری یکی از شاخص هایی است که روابط بین افراد را تنظیم می کند، در این میان گردشگری فرهنگی که به فرآیند بازدید از مکان ها و آثار فرهنگی و شناخت جوامع مختلف مربوط می شود، بیش از انواع دیگر گردشگری در این موضوع مؤثّر است. در میان جاذبههای گوناگون گردشگری و همچنین منابع بالقوه جذب گردشگر اعم از جاذبهها و منابع طبیعی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی که قابلیت توسعه و رونق فعالیتهای گردشگری را دارا هستند، جاذبههای فرهنگی شامل عناصر گوناگون فرهنگی در هر جامعه نقش بسزایی در جهت جذب گردشگر ایفا کرده و در حقیقت بعنوان عناصری
مقصدساز در این حیطه عمل میکنند.
با توجه به تاثیر مقوله فرهنگ در توسعه صنعت گردشگری هدف از اجرای این تحقیق بررسی تاثیر عناصر فرهنگی بر توسعه صنعت گردشگری شهرستان سرعین بوده است. جامعه آماری در این مطالعه متشکل از گردشگران، مردم عادی و مسئولان ذیربط با گردشگری بودند که بطور تصادفی انتخاب شدند . از آزمون های تی یکطرفه و آنالیز واریانس برای تست فرضیات در هر گروه جامعه آماری و همچنین اولویت بندی مولفه های فرهنگ در داخل هر گروه آماری استفاده گردید. نتایج نشان داد که از منظر گردشگران مولفه های زبان، هنر، آداب و رسوم و غذا؛ از منظر مردم عادی مولفه های زبان و آداب و رسوم؛ و از منظر مسئولان مولفه های زبان، باور، هنر، آداب و رسوم در توسعه گردشگری تاثیر مثبت داشتند. لازم است که برای تقویت مولفه های فرهنگی و موثر بر گردشگری، راهکارهای تقویت ساز ارائه گردد.
واژگان کلیدی: صنعت گردشگری، توسعه گردشگری، گردشگری فرهنگی، عناصر فرهنگی، سرعین
-1 مقدمه
1 کارشناسی ارشد رشته مدیریت اجرایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اردبیل - -09141518775
dadkhah.shirin@gmail.com
2 مدرس مراکز دانشگاهی استان اردبیل و رئیس مرکز آموزش عالی علمی کاربردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل - sshosseyni@yahoo.fr -09144529418
در عصر حاضر، گردشگری یکی از عواملمؤثّر در گسترش روابط بینملّت ها به شمار می رود و به منزله ی ایجاد کننده فرصت های شغلی در بخش اقتصادی و ایجاد تعاملات اجتماعی فرهنگی مطرح می شود (Sariisik et al,
2011:1011 ).
گسترش این صنعت در هر نقطه از جهان، نیازمند شرایط و امکانات ویژه ای چون ، آب وهوا ، آثار تاریخی و فرهنگی، جاذبه های طبیعی، آداب و سنن، زیرساخت ها، امکانات و تجهیزات است (سبحانی، . (1389:117
امروزه پدیده ی گردشگری، به لحاظ درآمدزایی فراوان آن، بسیاری از کشورهای جهان را بر آن داشته است تا با جلب و جذب گردشگر ، سرمایه گذاری زیادی را به این بخش اختصاص دهند .جذب گردشگر برای بازدید از مکان های دیدنی و آثارملّی و باستانی، به سرمایه گذاری بسیاری در زمینه ی آماده سازی مکان های مورد بازدید، احداث جاده، هتل و مانند آن ، نیازمند است (جهانیان و زندی، .(61-62 :1388
لوئیس ترنر گردشگری را امیدبخشترین و پیچیده ترین صنعتی میداند که جهان سوم با آن روبرو است و معتقد است گردشگری بیشترین قابلیت را برای جانشینی دیگر صنایع درآمدزا دارد (لی، .(1 :2001 توسعه گردشگری موجب رونق اقتصادی و کاهش فقر می شود و همچنین تأثیر به سزایی در افزایش درآمد،کاهش بیکاری و در نتیجه افزایش رفاه اجتماعی دارد . علاوه بر آن گردشگری عاملی است برای گفتگوی بین فرهنگها و تمدنها و از نظر سیاسی نیز، روابط بین ملل و دول را متعادلتر و نزدیکتر میسازد (یعقوب زاده، .(52 :1387
جهانگردی، اگر چه یک صنعت است ولی بیشترین تبادلات فرهنگی در آن انجام میگیرد و شاید یکی از اهداف توسعه آن در میان بعضی از کشورها ضمن رشد و توسعه اقتصادی به رخ کشیدن فرهنگشان به دیگر جوامع باشد به خصوص در کشورهایی که جزو ده کشور اول جهان با جاذبههای گردشگری هستند که یکی از آنها ایران است. در واقع آنچه که ما به عنوان جاذبهها در کشورمان داریم به خصوص آثار و بناهای تاریخی و علمی و فرهنگی نمودی از فرهنگ ماست و نشان دهندهء آن چیزی است که از گذشتههای بسیار دور برای ما مانده است و از این نمادها اکنون میتوان جهت توسعه صنعت گردشگری بهرهمند شد (کروبی، .(21 :1382 استنباط گردشگر از وجهه یک مقصد گردشگری به عنوان ادراک و یا برداشت او از آن محل تعریف میشود. بعضی از محققان وجهه استنباط شده را »تصویری ذهنی از آن مقصد گردشگری« میدانند که بر تصمیمگیری، نگرش شناختی و همچنین بر جنبههای عاطفی یا احساسی آنها تأثیر می گذارد. وجهه استنباط شده مجموعه باورها، عقاید و نظراتی است که یک فرد از یک مقصد دارد. این یک تعریف در سطح فرد میباشد اما قابل تعمیم به گروه نیز میباشد. درصورتی که مدیران و متولیان صنعت گردشگری هر مقصد، اطلاعات مورد نیاز گردشگران را از طریق کانالهای ارتباطی مناسب در اختیار آنها قرار ندهند، قادر به کنترل وجهه استنباط شده از مقصد از جانب بازار نخواهند بود (سقایی،.(1390
فرهنگ منبعی حیاتی برای توسعه گردشگری محسوب میشود و گردشگری نیز سهم مهمی در توسعه فرهنگی دارد (ریچاردز، .(2000 یکی از راه های گسترش توسعه فرهنگی در جوامع شناخت میراث فرهنگی و ارزش های بومی و محلی آن جامعه است که گردشگری از لوازم این شناخت می باشد. در صنعت گردشگری به مسئله فرهنگ توجه خاصی می شود، آثار باستانی و کهن هر کشور معرف فرهنگ خاص همان کشور است، این آثار دارای ارزش های معنوی بسیار زیادی است که برای آن قوم به طور اخص و جاذبه هایی برای دیگران به طور اعم دارد،که در نتیجه باعث جلب و جذب دیگران جهت بازدید و شناخت آن جاذبه ها و آثار می گردد. رابطه توسعه فرهنگی و گردشگری فقط به رابطه مردم و اشیاءو یا انواع فرهنگ ها و آثار کهن و نظایر آن محدود نمی شود. بلکه به بسط نوعی رابطه معنوی فرهنگ که شامل آگاهی از روش ها و کردارها و به طور خلاصه هنر و نحوه زندگی و روابط انسانی اقوام مختلف و مسافرت مردم جهت آگاهی از آنچه که در دنیای امروز می گذرد نقش بسیار مهم و ارزنده ای در بسط توسعه فرهنگی ملل مختلف ایفاء می نماید (رضوانی،:1374 .(52
فرهنگ، مجموعه ویژگیهای رفتاری و اعتقادی است که افراد یک جامعه به تدریج و با گذشت زمان، آن را از جامعه خود کسب کرده و شامل عناصری چون آداب و رسوم، اعتقادات، هنرها، صنایع، نوع پوشش، خوراک و غذاها، قوانین، سنتها و رفتارهای مختلف میباشد. هر یک از این عناصر فرهنگی بعنوان واحدهای تشکیل دهنده فرهنگ، علاوه بر شناساندن هویت هر جامعه، به نوعی میتوانند در کنار سایر جاذبهها در مقاصد گردشگری و جوامع میزبان گردشگران، به صورت یک جاذبه مکمل ایفای نقش کنند(جباری، .(1390 گردشگری فرهنگی، یکی از بزرگترین بازارهای گردشگری جهانی است که سریعترین رشد را دارد. فرهنگ و صنایع خلاق به طور فزاینده ای برای ترویج مقاصد و افزایش رقابت و جذابیت آنها مورد استفاده قرار می گیرد (اسپانول، .(81 :2009
محصول گردشگری فرهنگی و خود گردشگری فرهنگی یک بخش بسیار پیچیده از صنعت گردشگری است، و عرضه و تقاضای هر دو متنوع و همه کاره است. مواضع آن در آینده به احتمال زیاد به طور مستقیم و غیر مستقیم تقویت می شود و همچنین با تغییر نیازهای تفریحی گردشگران و بازدید کنندگان تقاضا برای سفر فرهنگی به سرعت و به خوبی رشد خواهد کرد. البته توریسم کلاسیک هرگز بطور قابل ملاحظه ای موقعیت بازار خود را از دست نخواهد داد، اما گردشگران جدید نیازهای بسیار متنوع تری برای آگاهی از فرهنگها و آداب و رسوم مختلف مکانهای دور خواهند داشت (ساپو، :2012 .(228
-2 بیان مسئله
در سالیان اخیر بدلیل اهمیت گردشگری از آن به عنوان یک صنعت نامبرده می شود و این صنعت به اندازه ای درآمدزا و پرسود میباشد که بسیاری از کشورها به اندازه درآمد نفتی کشورمان ایران از این صنعت کم هزینه و پرسود درآمدزائی کرده اند.صنعت گردشگری و یا اصطلاحاً صنعت توریسم، سومین صنعت مولد شغل و سرمایه بعد از صنعت نفت و خودروسازی میباشد (اژدری، .(1389
صنعت گردشگری و فعالیتهای مربوط به آن امروزه از جمله مؤلفههای توسعه محسوب شده و از بخشهای رو به رشد در اقتصاد جهانی است. بسیاری از کشورهای توسعهیافته، از صنعت گردشگری قدرتمند و توسعهیافته برخوردار بوده و از حداقل قابلیتها و امکانات موجود و در دسترس خود که توانایی جذب گردشگر را دارند، در جهت جذب گردشگر از نقاط مختلف دنیا بهره میبرند. کشورهای در حال توسعه نیز امروزه بیش از پیش این صنعت را مورد توجه قرار داده و از قابلیتها و توانمندیهای بالقوه و ارزشمند خود در زمینه توسعه فعالیتهای گردشگری و در پی آن تولید درآمد، ایجاد فرصتهای جدید شغلی، رشد اقتصادی و معرفی جلوههای فرهنگی خود استفاده میکنند (جباری، .(1390
در میان جاذبههای گوناگون گردشگری و همچنین منابع بالقوه جذب گردشگر اعم از جاذبهها و منابع طبیعی، فرهنگی، تاریخی و مذهبی که قابلیت توسعه و رونق فعالیتهای گردشگری را دارا هستند، جاذبههای فرهنگی شامل عناصر گوناگون فرهنگی در هر جامعه نقش بسزایی در جهت جذب گردشگر ایفا کرده و در حقیقت بعنوان عناصری مقصدساز در این حیطه عمل میکنند. باید اشاره کرد که صنعت گردشگری بعنوان یکی از ارکان برنامه های توسعه و رفاه مادی، تحت تأثیر عوامل متعددی است. یکی از این عوامل مهم و تأثیرگذار بر گردشگری هر منطقه، بی تردید فرهنگ مردم منطقه است که می تواند به نوعی جاذب گردشگر نیز باشد (همان).
فرهنگ، مجموعه ویژگیهای رفتاری و اعتقادی است که افراد یک جامعه به تدریج و با گذشت زمان، آن را از جامعه خود کسب کرده و شامل عناصری چون آداب و رسوم، اعتقادات، هنرها، صنایع، نوع پوشش، خوراک و غذاها، قوانین، سنتها و رفتارهای مختلف می باشد. در حقیقت، همانطورکه عنوان شد، این ویژگیها و خصوصیات، با گذشت زمان و
