بخشی از مقاله
چکیده
فساد اداری پدیده ای همزاد حکومت است. یعنی از زمانی که فعالیت های بشر شکل سازمان یافته و منسجمی به خود گرفت، فساد اداری نیز همچون جزء لا ینفکی از متن سازمان ظهور کرده است. فساد اداری، امروزه عارضه ای است که با درجات متفاوت گریبان گیر همه کشورها می باشد. رواج فساد اداری و اقتصادی در یک جامعه باعث بی اعتمادی به نظام سیاسی، پایمال شدن حقوق افراد جامعه، افزایش فقر، کاهش سرمایه گذاری، بهره مندی نابرابر از فرصت ها، تضعیف فرهنگ کار و نوآوری، ایجاد و افزایش بی عدالتی میگردد. در سایه فساد اقتصادی، فرایند پیشرفت و توسعه زیان می بیند و بسیاری از متغیرهای اقتصادی همچون تورم، بیکاری و... از این پدیده تاثیر می پذیرند.به همین دلیل، همواره کسانی که به فکر سلامت نظام اجتماعی بشر و رشد و تکامل آن بوده اند، در اندیشه پیش گیری و مبارزه با این پدیده شوم اجتماعی افتاده اند.پیامبران الهی و اولیای حق، در این میان نقش بسیار برجسته ای داشته اند.
آنان مبارزه با فساد و تباهی و برقراری قسط و عدل در جامعه را سر لوحه برنامه های تبلیغی خود قرار داده و در این راه، جان نثاری های فراوانی از خود نشان داده اند.جست وجوی راهکارهای دینی و ارزشی برای مبارزه با فساد اداری، از آن رو اهمیت دارد که جامعه ما جامعه ای اسلامی است ودر چنین جامعه ای، الگوها و راه حل هایی می توانند پاسخ گو باشند که با فرهنگ و ارزش های حاکم بر آن تناسب و سازگاری داشته، و به عبارت بهتر، از ارزش های دینی و اسلامی نشئت گرفته باشند.این پژوهش می کوشد راهکارهای مبارزه با فساد اداری را بر اساس ارزش های اسلامی استخراج کند. به بیان دیگر، با مطالعه در نظام ارزشی اسلام، راهکارهای عملی و اجرایی را برای پیشگیری از فساد اداری و مبارزه با آن طرح نماید.
کلمات کلیدی:فساد اداری،قانون،خلاف،رشوه،اختلاس.
مقدمه
فساد پدیده ای پیچیده و چند وجهی است و اشکال، عوامل و کارکردهایی متنوع در زمینه های مختلف دارد .پدیده فساد، از یک عمل کوچک خلاف قانون گرفته تا عملکرد نادرست یک نظام سیاسی و اقتصادی در سطح ملی را شامل می شود. در نتیجه، تعریف فساد، از اصطلاحات گسترده »سوءاستفاده از قدرت عمومی« و »فساد اخلاقی« گرفته تا تعریف های قانونی خاص فساد به عنوان »عمل رشوه خواری، که یک کارمند دولتی مرتکب می شود«یا »مبادله منابع محسوس«، همه را در بر می گیرد. اما باید دانست با راهکارهایی می توان به مقابله به این امر به ویژه در حوزه ی صاحبان قدرت پرداخت؛ چنانکه یکی از آنان تقوا و خود کنترلی ایت. خود کنترلی، به معنای نظارت و مواظبت فرد بر اعمال و رفتار خویش و در نتیجه انجام دادن وظایف به نحو مطلوب و پرهیز از انحراف و تخلف شغلی و اداری است. خود کنترلی و نظارت بر اعمال و رفتار خود، جزو آموزه های اصیل اسلامی است - غررالحکم،حدیث . - 2429
در ادبیات قرآنی، مسئله خود کنترلی با عنصر»تقوا« پیوندی ناگسستنی یافته است. به عبارت دیگر، بیان قرآنی و اسلامی خود کنترلی، در مفهوم ارزشی»تقوا« تجسم یافته است. این واژه، در اصل از ماده »وقایه« به معنای نگهداری یا خویشتن داری است. به تعبیر دیگر، نیروی کنترل درونی است که انسان را در برابر طغیان شهوات حفظ می کند. تقوا، از قدرت بازدارندگی و نیروی حرکتی پرتوانی برخوردار است که ماشین وجود انسان را از پرتگاه ها حفظ ، و از سستی ها و خطاها باز می دارد - مکارم شیرازی،1374،ج1، - .79حقیقت تقوا همان احساس مسئولیت درونی است و تا این احساس نباشد، انسان به دنبال هیچ برنامه سازنده ای حرکت نمی کند - مکارم،ج188،. - 17
اما خمیر مایه چنین احساس مسئولیتی، دو چیز است:-1یاد خدا؛ یعنی توجه به مراقبت دائمی خداوند و حضور او در همه جا و همه حال؛ 2-توجه به معاد و دادگاه عدل خداوند و نامه اعمالی که هیچ کار کوچک و بزرگی نیست، مگر آنکه در آن ثبت می شود. به همین دلیل، توجه به این دو اصل مبدا و معاد،سرلوحه برنامه های تربیتی پیامبران و اولیای الهی قرار داشته و تاثیر آن در پاکسازی فرد و اجتماع ، کاملا چشمگیر است - مکارم،ج540، - 23آیاراهکارهای مبارزه با فاسد اداری و مالی در نظام جمهوری اسلامی ایران ،ارزش های اسلام است؟فرضیه:فرض براین است که راهکارهای مبارزه با فساد اداری و مالی از طریق ارزش های اسلامی قابل اعمال است.آقای علی حسنی و عبدالحمید شمس در مقاله ای با نام راهکارهای مبارزه با فساد اداری بر اساس ارزشهای اسلامی در سال 91 تهیه کرده اند که در آن مبحث فساد اداری به صورت تمام و کمال بیان شده است.هدف از تحقیق حاضر بیان چیستی فساد اداری و چگونگی جلوگیری و یا پیشگیری و مبارزه ی با آن در صورت ارتکاب می باشد. روش تحقیق در این مقاله به صورت کتابخانه ای می باشد.این مقاله دارای دو فصل با عنوان های کلیات و راهکارهای مبارزه تقسیم بندی شده است.
فصل اول:کلیات
بخش اول:مفهوم فساد اداری
فساد اداری به اقداماتی اطلاق میشود که ناشی از بکارگیری قدرت و توان سازمانهای دولتی و یا وابسته به دولت برای کسب منافع مالی فردی و یا گروهی است. نتایج فساد اداری به طور طبیعی مخالف مصالح و منافع آحاد مردم استفساد. اداری عموماً در اشکال رشوه، خویشاوندگماری، پارتی بازی و تعارض منافع روی میدهد.
گفتار اول:تعریف لغوی فساد
تباه شدن - ترجمان علامه ی جرجانی - ، ضد صَﻻح، به ستم گرفتن مال کسی را، تباهی، خشکسال، فاسد، تباه، گزند و زیان، ظلم وستم - دهخدا،1377، - 1355تباه شدن، متلاشی شدن، از بین رفتن، تباهی، خرابی، نابودی، فتنه، آشوب، لهو و لعب، کینه، دشمنی.انحراف، تباهی، بداخلاقی، مصیبت، بدنامی، قلمه، پیوند، پیوند گیاه، گیاه پیوندی، پیوند بافت، تحصیل پول و مقام و غیره از راه های نادرست، ساخت و پاخت، سوء استفاده،اختلاس، خندق، پیوند زدن، بهم پیوستن، جفت کردن، از راه نادرستی تحصیل کردن.
گفتار دوم:تعریف اصطلاحی فساد
اما فساد در اصطلاح دارای معانی کمی متفاوت نیز هست، که متناسب با دامنه تعریف آن بیان می شود. در ادامه تعدادی از این تعاریف اصطلاحی بیان می گردد.»فساد در این قانون هرگونه فعل یا ترک فعلی است که توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی به صورت فردی، جمعی یا سازمانی که عمداً و با هدف کسب هرگونه منفعت یا امتیاز مستقیم یا غیرمستقیم برای خود یا دیگری، با نقض قوانین و مقررات کشوری انجام پذیرد؛ یا ضرر و زیانی را به اموال، منافع، منابع یا سلامت و امنیت عمومی و یا جمعی از مردم وارد نماید نظیر رشاء ، ارتشاء ، اختلاس، تبانی، سوءاستفاده از مقام یا موقعیت اداری، سیاسی، امکانات یا اطلاعات، دریافت و پرداخت های غیرقانونی از منابع عمومی و انحراف از این منابع به سمت تخصیص های غیرقانونی، جعل، تخریب یا اختفاء اسناد و سوابق اداری و مالی1«
»فساد سوءاستفاده از قدرت عمومی به نفع منافع خصوصی»«فسادعبارت، خواهد بود از نقصانو عدم تمامیّت عمل از آن جهتی ، که مورد رغبت است ».«فساد معنای مقابل درستکاری است - «مجمع البحرین،جلد 7 ، 231فساد - » در مقابل صَلاح است و به هر کار تخریبی فساد می گویند. بنابر این هر کاری که در جهت نقص و تخریب باشد و یا افراط و تفریط در مسائل فردی و اجتماعی باشد، عنوان فساد بر او صدق می کند».«فساد خارج شدن از حد اعتدال است، چه زیاد باشد یا کم و ضدش صلاح است. مورد استعمالش در جان، بدن و اشیائی است که از حد اعتدال و مستقیم خارج شده اند«؛ - المفردات، راغب، ماده فسد - و در هر عمل تخریبی استعمال می شود بنابراین به هر کاری که در او نقص باشد، و هر افراط و تفریط در مسائل فردی و اجتماعی فساد می گویند و مصداق فساد هستند.
بخش دوم:انواع فساد
بر اساس حوزه های وقوع فساد، می توان انواع فساد را به شرح زیر بیان نمود. البته در بسیاری از مواقع این موارد به صورت ترکیبی ملاحظه می شود. به طور مثال وقتی شاهد فساد اقتصادی هستیم، به طور هم زمان فساد اخلاقی یا سیاسی هم بروز کرده است.- فساد اقتصادی -فساد سیاسی.- فساد اعتقادی- فساد اخلاقی- فساد اجتماعی- فساد اداری.
گفتار اول:مصادیق فساد اداری
بر اساس تعاریف و دسته بندی های انجام شده برای فساد، مصادیق رایجی را در جامعه بر می شمارند، که در ادامه تعدادی از این مصادیق ذکر گردیده اند.
مبحث اول:رشوه
