بخشی از مقاله
چکیده
توجه به محدودیتهای کشاورزی مناطق و تعیین مکانهای مستعد کشاورزی در اولویت برنامههای کشاورزی قرار دارد. در این تحقیق جهت اولویتبندی دهستانها به منظوراستقرار صنایع کشاورزی، شاخصهای: جمعیت و جمعیت کشاورزهر بخش، اراضی زیر کشت زراعی ،باغی، تعداد دام، تعداد تعاونی ها، مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق جمع آوری آمار با استفاده از روش مطالعات آماری و تجزیه و رتبه بندی اطلاعات کشاورزی با روش ویکور1، نشان داد که بخشهای جاپلق شرقی و پاچه لکغربی به واسطه برخورداری از نیروی انسانی و اراضی زیر کشت بیشتر، بیش از سایر بخشها مستعد استقرار صنایع کشاورزی می باشد.
.1مقدمه و هدف
جغرافیای کشاورزی سعی دارد در همکاری با سایر دانشمندان علوم کشاورزی در زمینه تحقیقات بنیادی کمکهای مفید و موثری برای برنامه ریزی های آمایش سرزمین و برنامه ریزی های منطقه ای فراهم آورد .[6] به همین خاطر آن را علم برنامه ریزی و سازماندهی فضایی تعریف می کنند.[7] بدین ترتیب برنامه ریزی برای توسعه کشاورزی از اهداف مهم جغرافیا و برنامه ریزی فضایی است. با توجه به کاهش میزان بارش و باطبع کاهش آب در سال های اخیر توجه بیشتر به مناطق مستعد کشاورزی و دامپروری می تواند گام مثبتی در تولید بیشتر را برای کشاورزان و دامپروران فراهم نماید.
استان لرستان و شهرستان ازنا نیز از این پدیده کم آبی بیبهره نبوده و توجه ادارات مرتبط و به خصوص اداره جهاد کشاورزی توانسته است رضایت کشاورزان را از نظر ارائه خدمات و تولید محصولات کشاورزی جلب کند. هدف از این تحقیق، تعیین مناطق مناسب جهت استقرار صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی در شهرستان ازنا، استان لرستان می باشد. برای رسیدن به این هدف، شاخصهای مختلف، جمعیت روستایی و کشاورزی، اراضی زیر کشت زراعی و باغی، تعداد دام موجود، شهرستان را به تفکیک دهستانها، با استفاده از مدل ویکور برای رتبه بندی بخش ها مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
با توجه به رشد اخیر روشهای تصمیم گیری چند معیاره مطالعات گسترده ای در کشور انجام نشده است و به تعداد مطالعاتی در این زمینه اشاره میشود: در تحقیقی به کمک مدل ویکور به بررسی و سنجش کیفیت زندگی در مناطق روستایی - مطالعه موردی دهستان آق بلاغ استان زنجان - پرداخته شد و نتایج این تحقیق نشان داد بر اساس شاخص های کیفیت زندگی، روستای ممقان دارای بالاترین و روستای ارقین دارای پایین ترین سطح کیفیت زندگی در منطقه مورد نظر می باشند .[4] هم چنین در مطالعهای به رتبه بندی سطح پایداری نقاط روستایی بر اساس مدل ویکور در روستاهای شهرستان فسا - استان فارس پرداخته نتایج نشان داد که این روش برای حل مسائل تصمیم گسسته، بر مبنای انتخاب گزینه های موجود بر اساس رتبه بندی از قابلیت بالایی برخوردار است[3] .در مطالعهای به کمک روش ویکور فازی به تصمیم گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین پرداختند و نتایج نشان از توانایی این روش در انتخاب هدف مورد نظر می باشد.[1]
.3 مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه شهرستان ازنا در استان لرستان، در مختصات جغرافیایی 33/45 درجه شمالی و 49/45 درجه شرقی قرار دارد. این شهرستان از شمال به استان مرکزی، از جنوب و شرق به شهرستان الیگودرز و از غرب به شهرستان دورود محدود شده است. شهرستان ازنا بر اساس آخرین تقسیمات کشوری از دو شهر ازنا و مؤمن آباد، دو بخش مرکزی و جاپلق و چهار دهستان جاپلق شرقی و غربی، پاچه لک غربی و سیلاخور شرقی و 91 پارچه آبادی دارای سکنه تشکیل شده است [2 ]و. [5]
روش ویکور:
روش مورد استفاده در این مقاله براساس نوع هدف، کاربردی بوده و از لحاظ ماهیت و روش، از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد. در این زمینه، با استفاده از شیوه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، به جمع آوری داده های مورد نیاز پرداخته شده است، همچنین برای تحلیل دادههای جمع آوری شده، از روش راه حل توافقی و بهینه سازی چند معیاره و نرم افزار Excel کمک گرفته شده است. روش راهحل توافقی و بهینهسازی چند معیاره - ویکور - ، یکی از روشهای تصمیمگیری چند معیاره - 1 - MADM است که برای اولین بار توسط اپریکوویک و تزنگ در سال 1988 ارائه شد و در سال 2007 تکمیل شد.[8] در این روش مسائلی با معیارهای مختلف که فرد قادر به شناسایی و انتخاب برترین گزینه نیست مورد استفاده قرار می گیرد.[8]
.1 تشکیل ماتریس تصمیم
.3 تعیین وزن معیارها
در این مرحله، محاسبه وزن معیارها - در این تحقیق وزن معیارها با روش AHP انجام می شود - .4 محاسبه فاصله گزینه ها از راه حل ایده آل - - Opricovic & Tzeng, 2007؛
مقدار سودمندی
مقدار تاسف
5. محاسبه شاخص ویکور - Q - ؛
6. رتبه بندی گزینه ها براساس مقادیر
بدین ترتیب برای تجزیه و تحلیل دادهها و رتبه بندی بخش ها، 6 شاخص مختلف در زمینه کشاورزی به کار گرفته شده است. این شاخصها به تفکیک دهستان و براساس آمارهای طرح های متعدد سال 1392 اداره جهاد کشاورزی شهرستان ازنا رتبهبندی شده اند که به شرح جدول 1 است.
