بخشی از مقاله
چکیده
وجود نابرابریها در توزیع منابع شهری نارضایتی عمومی را در میان شهروندان موجب میشود که این امر میتواند آسیبهای متعددی را متوجه شهر و مدیریت شهری نماید. مقاله حاضر به دنبال رتبه بندی مناطق 13 گانه شهرداری مشهد با استفاده از روش تاپسیس و بر اساس شاخص توزیع خدمات شهری میباشد. یافته های تحقیق نشان میدهد که بر اساس شاخصهای منتخب، منطقه ثامن با فاصله قابل توجه از سایر مناطق، برخوردارترین منطقه، مناطق 7، 8، 9 و 12 در طیف مناطق نیمه برخوردار و مناطق 1، 2، 3، 4، 5، 6، 10، 11 جزو مناطق کم برخوردار محسوب میشوند.
طبق این نتایج، مناطق اطراف حرم مطهر - مناطق ثامن، 7 و - 8، در طیف مناطق برخوردار و نیمه برخوردار و مناطق دارای اسکان غیررسمی 2 - ، 3، 4، 5، 6 - تماماً جزو مناطق کم برخوردار دسته بندی شدند. با این حال تحلیل نتایج نشان میدهد که نمیتوان ادعا نمود سطح خدمات شهری در مناطق اطراف حرم مطهر - مناطق ثامن، 7 و - 8 نسبت به سایر مناطق از جایگاه بهتری برخوردار است چرا که در محاسبه سرانه های خدماتی شهر، جمعیت زائر لحاظ نشدهاند و در صورت دخیل نمودن این جمعیت، مسلماً رتبه بندی فوق دستخوش تغییراتی خواهد شد.
-1 مقدمه
بررسی کمی و کیفی شاخص اه در مناطق مختلف یک شهر، غالباً نشان دهنده متفاوت بودن سطح خدمات در گستره جغرافیایی آن است. همانگونه که ایجاد تعادل فضایی شهر از اولویت های اساسی دانش برنامه ریزی شهری به شمار می رود، در مدیریت شهری نیز توزیع عادلانه و متوازن منابع شهری در قالب خدمات ارائه شده به شهروندان از مهمترین دغدغه های مدیریت شهری محسوب می شود. خدمات شهری، عرصه ای است که بخش قابل توجهی از بودجه و منابع شهرداری را در شهرها به خود اختصاص می دهد. »به لحاظ ماهیتی که این خدمات دارند شهروندان به تنهایی نمی توانند از عهده تأمین آن برآیند لذا تأمین آن برای افرادی که در شهر ساکن هستند نیازمند سازوکار و برنامه هایی است که باید از سوی مدیریت شهری سازماندهی شود.
« - هاشمی و یحیی پور، - 17: 1390 با این حال وجود نابرابری ها درتوزیع منابع سبب می شود تا شکاف بوجود آمده بین برخی مناطق، نارضایتی هایی را میان شهروندان موجب شود که این امر می تواند آسیب های قابل توجهی را به مدیریت شهر وارد سازد. »توزیع نامتوازن امکانات و خدمات باعث شکل گیری محلات مرفه اجتماعی از یک طرف و محله های غیربرخوردار از طرف دیگر می گردد، که این محلات همراه با درآمد پایین و عدم دستیابی به حداقل استانداردها باعث تشدید دور بسته فقر گردیده، علاوه بر ارایه شهرنشینی غیراستاندارد باعث هرزروی نیروی انسانی از یک طرف و شکل گیری فرهنگ کجرو از سوی دیگر می گردد.«
- افروغ، - 65 :1377 بنابراین سازوکار ارائه خدمات شهری و توزیع منابع شهر، باید به گونه ای صورت گیرد که تمام شهروندان را مشمول برخورداری عادلانه قرار دهد. دیوید هاروی عدالت اجتماعی و فضایی درشهرها را تخصیص عادلانه منابع و امکانات شهری می داند که بتواند به گونه ای هدایت شود که افراد با حداقل شکاف و اعتراض نسبت به حقوق خود مواجه باشند و نیازهای جمعیتی آنها در ابعاد مختلف برآورده گردد. - هاروی، - 96-97 :1379 با این رویکرد، پژوهش حاضر در صدد است تا وضعیت توزیع منابع در حوزه خدمات شهری را در سطح شهر مشهد بررسی و جایگاه هر یک از مناطق سیزده گانه شهرداری مشهد را در نسبت با شاخص های مورد مطالعه تعیین نماید.
-2 اهمیت و ضرورت
آنچه که در این پژوهش به آن پرداخته می شود میزان دسترسی ساکنین به کاربری های شهری نیست، نظیر آنچه در طرح های جامع و تفصیلی به عنوان سرانه کاربری های خدماتی مورد سنجش قرار می گیرد. خدمات مورد نظر این پژوهش مواردی است که جنبه نگهداری و غیرکالبدی دارد. به طور مثال، اگرچه یک بوستان و مجموعه تفریحی جزو کاربری های خدماتی محسوب می شود اما غیر از هزینه ایجاد آن، در طول دوره خدمت رسانی، هزینه هایی بابت تعمیر و نگهداری و مدیریت آن از سوی مدیریت شهری باید اختصاص داده شود.
بنابراین توزیع ناعادلانه کاربری های خدماتی، می تواند تأثیر مضاعف در افزایش شکاف میان مناطق شهری داشته باشد. موج اول برخوردار نمودن برخی مناطق از کاربری و در موج دوم با تزریق بودجه سالانه به منظور نگهداری و مدیریت این کاربری ها. بنابراین این پژوهش بدنبال بررسی هزینه های موج دوم است که به طور سالانه توسط شهرداری اختصاص داده می شود و مقایسه سرانه مناطق مختلف با یکدیگر می باشد.
-3 محدوده مورد مطالعه
محدوده مورد نظر برای این مطالعه مناطق 13 گانه شهرداری مشهد می باشد. بر اساس سرشماری سال 1390 ، مشهد 2807464 نفر جمعیت و بیش از سی هزار هکتار وسعت دارد. جدول 1، مساحت، جمعیت و تراکم جمعیت مناطق شهرداری را نشان می دهد.
