بخشی از مقاله
چکیده :
با توجه به اینکه شناسایی و رتبه بندی مناطق شهری از نظر شاخصهای گوناگون در اجرای برنامه ها به ویژه برنامه ریزی منطقه ای و توسعه آن مناطق تاثیر قابل توجه دارد لذا لازم است تا مناطق شهری هر کلان شهر در شاخصهای تاثیر گذار در توسعه شهری رتبه بندی شوند که یکی از روشهای رتبه بندی و مورد تائید روش تاکسونومی عددی می باشد. انتخاب مدل و الگوهای مختلفی است که براساس آن میزان توسعه یافتگی نواحی و مناطق همگن و غیرهمگن و توسعه یافته درآن تمیز داده می شود0درراستای رسیدن به این هدف وجود فاکتورها و شاخص های معتبر و لازم، بسیار مهم و تشخیص آن از وظایف برنامه ریز می باشد که پس از تعیین شاخصها استفاده از مدل معتبر و همگن با محیط مورد استفاده لازم و ضروری به نظر می رسد. که در این مقاله مناطق 13 گانه شهرداری مشهد براساس آن در شاخصهای مسکن و خانوار رتبه بندی گردید که از نتایج حاصل از این روش رتبه پایین مناطق حاشیه شهر مشهد در این شاخصها بود.
واژگان کلیدی : شاخص، تاکسونومی ، رتبه بندی
-1مقدمه
در افکار صاحب نظران توسعه، تعابیر مختلفی از واژه توسعه وجود دارد که از آن جمله می توان به افزایش تولید، افزایش بازدهی، ارتقای سطح کمی و کیفی زندگی، رفع فقر و محرومیت، ارتقاء سطح خدمات بهداشتی و درمانی، برطرف کردن مشکلات بیکاری و تورم، تامین نیاز های اقتصادی -اجتماعی، برخورداری از آموزش و فرهنگ و مشارکت فعال درعرصه ها مختلف اجتماعی اشاره کرد . پس می توان نتیجه گرفت که توسعه، فرایندی پیچیده و چند بعدی است که مستلزم تغییر ها در ساخت اجتماعی، طرز تلقی مردم و پایداری و محیط میباشد.
در همین راستا جهت اشنایی با وضعیت های هر یک از مناطق شهری شهر مشهد 10 شاخص در زمینه های خانوار و مسکن انتخاب گردید .و با استفاده از روش طبقه بندی تاکسونومی عددی درجه توسعه یافتگی مناطق شهری مشهد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . به این طریق ضعف هر یک از مناطق از نظر شاخص های فوق در سطح شهر مشهد مشخص شده و این امر میتواند مبنای مناسبی برای توزیع امکانات و خدمات برای مدیران مناطق قلمداد شده و نیازمندی های هر یک از مناطق را در یک ارزیابی نسبی تعیین کرد و با بهره گیری از دیدگاه آمایشی به توسعه فضایی هریک از مناطق اقدام تا از منابع حداکثر استفاده مطلوب بعمل آید. توسعه شهری در مناطق حاشیه شهرمشهد هم مثل سایر مناطق حاشیه کشور از مشکلات زیادی رنج میبرد .بنابراین برنامه های آتی شهر مشهد باید با شناخت و آگاهی کامل از وضعیت مناطق و با توجه به درجه توسعه یافتگی مناطق انجام گیرد . این مطالعه در سطح 13 منطقه شهری مشهد انجام شده است که در مقاله حاضر به آن پرداخته شده است.
-2اهداف تحقیق
- شناسایی وضعیت موجود مناطق وتعیین درجه توسعه یافتگی و رتبه یندی مناطق شهری شهر مشهداز نظر ملاکهای توسعه می باشد تا شرایط برای اجرای دقیق و درست برنامه ریزی منطقه ای هموار گردد.
-3سوالات :
- رتبه بندی مناطق از نظر شاخصهای توسعه چقدر تاثیر گذار است در اجرای دقیق و درست برنامه ریزی منطقه ای و توزیع منابع و اعتبارات؟
-4 پیشینه تحقیق :
مطالعات و تحقیقات متعدد در زمینه شناسایی مناطق محروم و برخورداری و محرومیتها برای توسعه منطقه ای و محاسبه درجه توسعه یافتگی در سطوح بین الملی ، ملی و استانی انجام شده است برخی از کارهای انجام شده را که با استفاده از روش تاکسونومی عددی صورت گرفته معرفی می نماییم :
1-4 مطالعات انجام شده در ایران:
برزویان - - 1374 شهرستانهای استان مازندران را با استفاده از 108 شاخص با روشهای تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی در دو مقطع 1355 و 1365 از نظر وضعیت توسعه رتبه بندی کرده است .مقایسه ی درجه ی توسعه ی شهرستانها و ضریب پراکندگی توسعه نشان می دهد که در فاصله ی زمانی مذکور شهرستان های استان توسعه یافته ترشده اند و نابرابری میان آنها نیز کاهش یافته است. منصوری ثالث - 1375 - ، در مطالعه ی دیگری با معرفی و انتخاب 80 شاخص توسعه با استفاده از اطلاعات سا لهای 1355 و 1365 به سنجش و مقایسه ی درجه ی توسعه یافتگی شهرستانهای استان تهران در دو مقطع زمانی یاد شده به کمک روش های تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی پرداخته است .
نوربخش - 1382 - رتبه بندی استانهای کشور را از نظر برخورداری از شاخص های توسعهی اقتصادی - اجتماعی با استفاده از یک شاخص ترکیبی تحت عنوان شاخص توسعه ی انسانی منطقه ای در مقطع زمانی 1378 انجام داده است . شاخص مذکور از 16 شاخص جزئی شامل 6 مورد آموزشی، 5 مورد مربوط به طول عمر، سلامتی و فقر و سایرشاخصهای اقتصادی تشکیل شده است .نتایج این پژوهش نشان میدهد که استان های تهران و قم توسعه یافته ترین استانها و استان سیستان و بلوچستان توسعه نیافته ترین استان کشور هستند.
اسلامی - - 1372، در پژوهشی به تعیین درجه ی توسعه یافتگی مناطق روستایی کشور در دو مقطع زمانی 1355 و 1365 پرداخته است .در این پژوهش از 44 شاخص توسعه ی منطقه ای و از دو تکنیک تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی استفاده شده است . نتایج پژوهش حاکی از آن است که وضعیت تمامی مناطق روستایی کشور در سال 1365 نسبت به سال 1355 بهبود یافته، اما نابرابری میان آنها تشدید شده است.
