بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت دانش به عنوان یکی از موضوعات جالب و چالش برانگیز علم مدیریت در هزاره جدید است.هدف پژوهش حاضر شناسایی و رتبهبندی عوامل موثر بر راهبردهای مدیریت - خلق و انتقال - دانش در دانشگاه های مجازی با استفاده از تکنیک TOPSIS است. پژوهش حاضر توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری شامل اعضای هیئت علمی واحد الکترونیکی دانشگاه پیام نور در سال تحصیلی 1390-1391 است 55 - نفر - ، که بهعلت محدودیت حجم جامعه نمونهگیری صورت نگرفته است. بر مبنای پیشینه پژوهش، پرسشنامه ای محققساخته آماده گردید که 6عامل سازمانی : فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، فرایندها، منابع انسانی، فن آوری اطلاعات، منایع مالی را مورد سنجش قرار می دهد.
روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید مجرب تایید و برای تعیین پایایی آن از فرمول استفاده شد که مقدار آن = 0/80 برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آمار توصیفی و استنباطی به کمک نرمافزار آماری SPSS استفاده شده است. یافتهها نشان داد که تمام عوامل، بر راهبردهای مدیریت دانش موثر است. همچنین در رتبهبندی این عوامل با استفاده از تکنیک TOPSIS مشخص شد که عامل "فن آوری اطلاعات" بیشترین و عامل "فرهنگ سازمانی" کمترین تاثیر را در بکارگیری راهبردهای مدیریت دانش در واحد ارائه دهنده آموزش مجازی در دانشگاه پیام نور دارد.
مقدمه
دانش، ابزار قدرتمندی است که میتواند تغییرات را در جهان به وجود آورده و نوآوریها را ممکن سازد و باعث شده است سازمانهای امروزی توجه خود را به سمت آن معطوف کنند - میلز و اسمیت،. - 2011 دانش به عنوان یک دارایی سازمان و به عنوان یک مزیت رقابتی سازمانها را قادر کرده است تا با اطمینان بیشتری در عرصه رقابت گام بردارند و از طریق این منبع استراتژیک بتوانند در این عرصه باقی بمانند - حسن زاده،. - 1388 سازمانها در صورتی میتوانند از دانش به عنوان مهمترین سرمایه خود در جهت دستیابی به مزیت رقابتی پایدار استفاده کنند که بتوانند دانش راهبردی خود را به خوبی شناسایی کنند و از عهده اهرمسازی آن برای پشتیبانی راهبردهای رقابتی سازمان برآیند.
به باور نوناکا در شرایط ناپایدار امروزین، تنها منبع قابل اتکا برای کسب مزیت رقابتی پایدار دانش است - نوکا و تاکوچه،. - 1995 از اینرو مدیریت دانش به یکی از مهمترین وظایف سازمانهایی تبدیل شده که تلاشمیکنند، از این سرمایه ارزشمند خود بیشترین بهره را ببرند - محمدی فاتح،. - 1387راهبرد مدیریت دانش بیان میکند که سازمان جهت مدیریت داراییهای دانشی خود و اجرای فرایندهای مدیریت دانش - شامل کسب، خلق، انتقال و به کارگیری دانش - ، چگونه و با چه حجم سرمایه گذاری، بایستی بر داراییهای دانشی کنترل و از دانشهای صریح و ضمنی موجود در سازمانبهرهگیری نماید.راهبرد مدیریت دانش مسیر حرکت در جهت اهداف سازمان را مشخص مینماید که هدف اصلی آن بالفعل ساختن مدیریت دانش در سازمان است - قلیچ لی، . - 1388
مدیریت دانش ابزار مهمی است که سازمانها از طریق آن بهتر میتوانند اطلاعات و دانش را مدیریت کنند. برخلاف دیگر تکنیکها، تعریف مدیریت دانش اغلب آسان نیست، زیرا حوزه وسیعی از مفاهیم، وظایف مدیریتی، فناوریها و اقدامات را با خود به همراه دارد. مدیریت دانش، شامل همهی روش هایی است که سازمان، دارایی های دانش خود را اداره می کند که شامل چگونگی جمع آوری، ذخیره سازی، انتقال، بکار گیری، به روز سازی و ایجاد دانش است - روبیتز،. - 2007 سان - 2010 - معتقد است» مدیریت دانش بیشتر بر روی فعالیتهای شناسایی، کسب، خلق، ذخیرهکردن، تسهیم و کاربرد دانش به وسیله افراد و گروهها در سازمان تأکید دارد.« مدیریت دانش شیوه جدیدی برایتفکّر در مورد سازمان و تسهیم منابع فکری و خلاقانه سازمان است.
مدیریت دانش به تلاشهایی اشاره دارد که به طور خودکار برای یافتن، ساماندهی و قابل دسترس نمودن سرمایههای نامشهود سازمان و تقویت فرهنگ یادگیری مستمر و تسهیم دانش در سازمان صورت میگیرد - حسن زاده،. - 1386 بسیاری از سازمانها با تمرکز بر مدیریت دانش و سرمایهگذاری گسترده در زمینه فناوری اطلاعات، به دنبال دسترسی به مزایای حاصل از مدیریت دانش هستند و تلاش میکنند با پیادهسازی مدیریت دانش، عملکرد خود را بهبود بخشند - فرانکو،. - 2007 نوناکا وتاکوچه - - 1995 به صورت بسیار ساده معتقدند، مدیریت دانش فرآیندی است که طی آن سازمان به ایجاد ارزش از داراییهای فکری و دانش- محور میپردازد.
در بیشتر پژوهشهایی که عوامل بحرانی موفقیت مدیریت دانش را بررسی کرده اند، مجموعه عواملی بهصورت عمومی، عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش معرفی شده اند، دغدغه سازمانها این است که این عوامل را شناسایی و به آنها توجه کنند تا در موفقیت مدیریت دانش پیش قدم باشند - زو و هانگ،. - 2011 در زمینه بررسی زیرساختهای و عوامل کلیدی مدیریت دانش در سازمانها به ویژه در دانشگاهها مطالعات پژوهشی متعددی صورت گرفته است، البته بسته به اینکه رویکرد محقق مبتنی بر بعد فناوری مدیریت دانش بوده و یا مبتنی بر رویکرد اجتماعی، عوامل مختلفی را به عنوان عوامل تاثیر گذار بر مدیریت دانش مورد تاکید قرار داده اند.
عباس دولانی - 1392 - در پژوهشی عوامل موثر بر چرخه مدیریت دانش را فرهنگ سازمانی، منابع انسانی و فناوری معرفی می کند. در پژوهش مشابهی رضا واعظی - 1388 - ، به منظور شناسایی عوامل سازمانی موثر بر اجرای مطلوب سیستم مدیریت دانش فرهنگ و ساختار سازمانی را مورد مطالعه قرار داد. داریوش پور سراجیان و همکارانش - - 1392 عوامل کلیدی در فرایند اشتراک گذاری دانش در سازمانها را در قالب پنج حوزه منابع انسانی، فرهنگ سازمانی، ساختار، سیستم ، فناوری و راهبردهای رهبری معرفی کرد. علی آدینه قهرمانی - - 1390، در پژوهشی به منظور مطالعه زیر ساختهای مدیریت دانش در دانشگاه تبریز ،فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی، فرایندها، منابع مالی ، نیروی انسانی و فناوری را مورد مطالعه قرار داد.
میلز و اسمیت - 2011 - 4، از میان عوامل متعددی که در موفقیت پیادهسازی مدیریت دانش نقش دارند، توجه به سه عامل“ تکنولوژی” 5، “فرهنگ سازمان” 6 و “ساختار سازمانی”7 مورد تاکید قرار می دهند.گولد و همکارانش - - 2001 نیز در پژوهشی زیرساخت فناوری، زیرساخت ساختاری و زیر ساخت فرهنگی را مورد توجه قرار دادند. لی و لی - - 2007، چهار عامل فنی، ساختاری، فرهنگی و افراد را به عنوان عوامل زیر ساختی معرفی می کنند.
