بخشی از مقاله
خلاصه
یکی از موضوعاتی که در بحث راهاندازی هر سرمایهگذاری جدید مطرح میشود، موضوع تامین مالی پروژه است. موضوع تامین مالی به خصوص در کشورهای در حال توسعه از اهمیت بسزایی برخوردار است. کشورهای در حال توسعه به منظور پیشرفت در عرصههای مختلف اقتصادی نیاز به منابع مالی فراوان دارند. یکی از راههای تامین مالی استفاده از سرمایههای خرد و کلان بخش خصوصی است. پروژههای زیربنایی و عمرانی در هر کشور، زیرساخت توسعه و پیشرفت اقتصادی آن کشور را تشکیل میدهند. از آنجا که نگرانی تهیه مسکن افراد جامعه برای هر کشور در حال توسعه جزء کلیدی ترین مسائل مطرح آن کشور است بنابراین دولت موظف است که تمامی راهکارهای خود را برای رسیدن به این مهم به کار ببرد.
سرمایهگذاران همواره به دنبال افزایش بازده سرمایهگذاری خود هستند اما در این بین یک معیار مهم وجود دارد و آن ریسک میباشد. در این پژوهش روشهای تامین مالی مطابق با نظام بانکداری و قوانین ایران اسلامی و قابل استفاده در صنعت مسکن مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت، سپس ریسکهایی که می توانند این روشها و منابع را تهدید کند شناسایی، دستهبندی و با استفاده از نظرات خبرگان از طریق پرسشنامه اولویتبندی گردید، تا با آگاهی نسبت به خطرات و تهدیدات هر روش بتوان تمهیدات لازم جهت جلوگیری و کاهش آنها را بکار بست.
.1 مقدمه
پروژههای زیربنایی و عمرانی در هر کشور، زیرساخت توسعه و پیشرفت اقتصادی آن کشور را تشکیل میدهند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه پروژههای زیربنایی عمدتاً به دلیل هزینههای بالا امکان اجرایی شدن به موقع را پیدا نمیکنند، لذا تامین مالی در پروژههای ساخت اهمیت بهسزایی دارد. برای جذب و تامین سرمایه مالی پروژههای مختلف راههای بسیاری وجود دارد، اما موضوعی که بسیار مهم میباشد و میبایست مود توجه قرار گیرد، ریسکهایی می باشد که روشهای تامین مالی را تهدید میکند و در صورت نادیده گرفته شدن میتواند خسارات جبرانناپذیری برای سرمایهگذاران، سرمایهپذیر و در نهایت به سرانجام نرسیدن پروژه داشتهباشد.
با بررسی های انجام شده پیرامون مدلهای ارائه شده در ارتباط با انتخاب روش های تامین مالی با رویکرد مدیریت ریسک نارساییهایی مشاهده گردیدهاست. نارساییهای موجود در این بخش را میتوان در موارد زیر دستهبندی کرد: عدم نگاه همه جانبه در مورد کلیه روشهای تامین مالی: در بسیاری از پژوهشها و پروژه ها مشاهده گردید که به منظور تامین مالی به یک یا دو روش تکیه میکنند و از کلیه پتانسیلها استفاده نمیشود و همچنین توجه کافی به میزان کارایی آن روشها متناسب با موضوع سرمایهگذاری نمیشود.عدم توجه به معیار ریسک به عنوان یک معیار همه جانبه: در بیشتر پژوهشهای گذشته معیار ریسک تنها از بعد مالی مورد توجه قرار گرفته و کمتر به این موضوع توجه شده که این معیار میتواند در تمامی زمینهها بروز پیدا کند. توجه به عوامل فوق در بعضی از شرایط میتواند درآمدزایی بسیار بالایی را برای پروژه به ارمغان داشته باشد.
مدل ارائه شده در این پژوهش در نظر دارد علاوه بر درنظر گرفتن معیارهای مدلهای پیشین و رفع معضلهای موجود، نگاهی جامع به بررسی، شناسایی و دستهبندی کلیه روشهای قابل استفاده در صنعت مسکن متناسب با قوانین جمهوری اسلامی ایران و کلیه ریسکها و عوامل ایجاد ریسکهایی داشته باشد که روشهای تامین مالی را تهدید میکنند. در ادامه با استفاده از نظرات خبرگان و دستاندرکاران پرکاربردترین و مناسب ترین روشهای تامین مالی قابل استفاده در صنعت ساختمان مورد شناسایی واقع می شود و ریسکهای شناسایی شده، بر اساس میزان اهمیتشان اولویت بندی میشوند.
.2 مروری بر پیشینه تحقیق:
1.2. تامین منابع مالی
در تعدادی از پروژهها با حمایتها و اعتبارات دولتی میتوان وجوه مورد نیاز را تامین کرد، اما در پروژههای مهم و زیرساختی مورد نیاز کشور که امکان تامین وجوه کامل آن توسط دولت میسر نیست، برای توسعه زیرساختها نیاز اساسی به حضور سرمایهگذاران خارجی و استفاده از تسهیلات بانکها و موسسات خارجی بوجود میآید. با بررسی ساختار مالی کشورها در مییابند که اصولاً ساختار مالی هر کشوری میتواند بر دو محور بازار پول یا بازار سرمایه قرار داشتهباشد. در این مقاله به بررسی ساختار مالی دولت چین بمنظور چگونگی رفع کمبود مالی پرداختهاست. ] [1 یکی از راهها برای دستیابی به سرمایه کافی برای توسعه پروژهها جذب سرمایهگذار خصوصی از طریق شبکه قراردادها میباشد. این شبکه معمولاً به عنوان شراکت خصوصی- عمومی شناخته میشود. [2]
به بررسی ارزیابی نظام نوین تامین مالی در واگذاری پروژههای زیرساختی دولتها به بخش خصوصی و ارائه الگو برای ایران پرداختهشد . این تلاشها در قالب مشارکتهای عمومی- خصوصی متبلور شده و موجب تسریع در روند توسعه اقتصادی کشورها شدهاست. 3]،[4 به بررسی اقتصادی روشهای مختلف تامین مالی پروژه احداث انبار نفت استراتژیک تهران پرداختهشد. در حال حاضر تقریباً تمام منابع مالی و وجوه سرمایهگذاری مورد نیاز در این زمینه از طریق منابع دولتی تامین میگردد. علاوه بر این روشها، در سالهای اخیر روشهای خاص دیگری برای تامین مالی پروژههای نفتی، که بیشتر به استفاده از توانمندیهای بخش خصوصی تاکید دارد، مورد استفاده قرار می گیرد که از آنها به روشهای PPP یاد میشود. [5]
به تجزیه و تحلیل مشارکت دولتی - خصوصی پرداختهشد . در اجرای پروژههای زیربنایی روشهای "ساخت، تملک و بهرهبرداری" و " طراحی، ساخت، تأمین مالی و بهرهبرداری " را مورد بررسی قرار دادند. [6] به بررسی ابزارهای تامین مالی برای پروژه های انرژیهای تجدیدپذیر پرداخته شد. نتایج این تحقیق نشان میدهد در چنین پروژههایی مشارکت خصوصی- دولتی نیز میتواند جهت جذب سرمایهگذاری خارجی بسیار تعیینکننده باشد. [7]
به بررسی تامین مالی اسلامی در شرکتهای کوچک و متوسط در کشورهای در حال توسعه پرداخته شد. مورد مطالعه وی کشور اندونزی میباشد. در این تحقیق تلاش شده است به بررسی ابزارهای بانکهای اسلامی برای حل این مشکل پرداخته شود. در ابزارهای مالی اسلامی تلاش میشود داراییهای قرضدهنده و قرض گیرنده با هم ادغام شود که باعث میشود، این روشها شامل اوراق مشارکت، اوراق صکوک یا همان اجاره به شرط تملیک میباشد. [8]
به بررسی ابزاری کارآمد جهت تامین مالی پروژههای شهری پرداخته شد. نتایج این مقاله نشان میدهد اوراق صکوک اجاره از لحاظ اقتصادی ابزاری مناسب برای تامین مالی جهت اجرای پروژه های عمرانی و زیرساختی میباشد. [9] در تحقیقی به بررسی نحوه تامین مالی خارجی پروژههای شهری و کارایی خدمات شهر پرداختهشد. شهرداریها برای تامین نیازهای مالی خود از موسسات مالی فعال در بازارهای مالی مثل بانکها یا بازار سرمایه در بازارهای مالی، اعتبار دریافت کرده و وجوه مورد نیاز خود را به دست میآورند. [10]
.2.2 مدیریت ریسک مالی
به ارائه چهارچوب ارزیابی ریسک در مرکز خدمات مالی انگلستان پرداخته و اهمیت شناسایی و مدیریت ریسک بیان میشود.ریسکهای مورد بررسی عبارتند از ریسک بازار و ریسک مطالبات معوق. [11] در تحقیقی به شناخت و رتبهبندی ریسکهای ابزارهای تامین مالی اسلامی پرداختهشد. با توجه به آمارهای دقیق به دست آمده مشخص شد اوراق مشارکت، اجاره، مضاربه، استصناع، مرابحه، سلف و مشارکت کاهنده، پر کاربردترین ابزارهای تامین مالی اسلامی در جهان است، سپس، طی سه دور روش دلفی، ضمن تعیین ریسکهای اختصاصی هر یک از اوراق، مشخص شد که مهمترین ریسکهای مشترک این اوراق مالی عبارت است از: ریسکهای بازار، تورم، نقدشوندگی، عملیاتی، شریعت، عدم جمعآوری وجوه به میزان کافی و اعتباری؛ که مهم ترین آنها ریسک اعتباری است و بر روی ریسک تورم کمترین میزان کنترل وجود دارد. [12]
ریسک در بانکها و موسسات مالی اسلامی مورد بررسی قرار گرفت. سیستم مالی اسلامی طوری طراحی می شود که قرض دادن، قرض گرفتن و عملیات سرمایه گذاری، در محیطی که ریسک بین طرفین تسهیم میشود، انجام شود. این نوع بانکداری رواج کمی در کشورهای اسلامی داشته است، یکی از دلایل مهم این واقعیت آن است که بانک های اسلامی با ریسک قانونی مواجهاند. در این مقاله به بررسی ریسک قانونی پرداختهاست. [13]
به مسئله مدیریت بهینه ریسک و برآورد مالی سیستم های اقتصادی، صنعتی و معدنی با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو پرداختهشد، در این پژوهش ریسک مالی مورد بررسی قرار گرفتهاست. [14] از نتایج تحقیقات گذشته در مییابیم که بیشترین روشهای پیشنهادی مشارکت بخش دولتی و خصوصی، وام از موسسات مالی و بانک ها، استفاده از قراردادهای نوین، اوراق مشارکت و صکوک میباشد که استفاده از روشهای تامین مالی نوآورانه که در واقع ترکیبی از روشهای سنتی می باشد روشی مناسب برای کاهش ریسک میباشد.
