بخشی از مقاله
چکیده: درآستانه هزاره سوم، مدیریت دانش، به عنوان یک نیاز استراتژیک برای موسسات، سازمانها و نهادهای خدماتی مطرح است، مدیریت دانش تضمین کننده برتری های بلند مدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آنها از سرمایه های انسانی، فکری و اطلاعاتی است. در این پژوهش عوامل مؤثر در موفقیت پیاده سازی مدیریت دانش در سازمان در یک تحقیق کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت مدل بوکوویتز و ویلیامز به عنوان مدلی که تمام عوامل موثر بر پیادهسازی برنامههای مدیریت دانش را در نظر دارد، برگزیده شد.
نتایج آزمون t یک طرفه، مشخص نمود که عوامل تسهیم، یافتن، بکارگیری، یادگیری، ارزیابی، ایجاد/ نگهداری، و حذف - بیهنه کردن - دانش در پیادهسازی موفیقت آمیز برنامههای مدیریت دانش در سازمان های دانش بنیان پارک علم و فناوری دانشگاه تهران مؤثر هستند. در پایان با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی این عوامل اولویت بندی شدند که دو عامل؛ تسیهم دانش و نگه داری دانش بیشترین تأثیر را دارا بودند.
مقدمه
امروزه برای اینکه سازمانها بتوانند در دنیای تجارت و رقابت، حضور مستمر و پایدار داشته باشند، باید حول محور علم و دانش فعالیت کنند. علی رغم اینکه دانش به عنوان منبعی برای بقای سازمانها ضروری است و شرط موفقیت سازمانها دستیابی به یک دانش و فهم عمیق در تمامی سطوح است، اما باز هم بسیاری از سازمانها هنوز به مدیریت دانش به طورجدی توجه نکرده اند. به گفته پیتر دراکر، »راز موفقیت سازمانها در قرن 21 همان مدیریت دانش« است . - Sharp, 2003 -
در دنیای رقابتی کنونی سرمایه های یک سازمان تنها سرمایه مالی و فیزیکی نیستند بلکه سرمایه دانشی مهمتر از این دو سرمایه، مورد توجه است. مدیریت دانش در یک سازمان، متشکل از راهبردها و فرایندهایی است که قادرند نیازهای دانش کل سازمان، مشتریان و کارکنان را برآورده سازند. برخی دیگر نیز بیان میدارد که مدیریت دانش را، فرایند گسترده ای می دانند که امر شناسایی، سازماندهی، انتقال و استفاده صحیح از اطلاعات و تجربیات داخلی سازمانی را مورد توجه قرار میدهدبرای. اجرای مدیریت دانش به یک بازه زمانی نسبتاً طولانی، فراهم سازی بسترهای فکری و فرهنگی، مهارتی و آموزشی، کانونهای دانشی و فراهم آوردن بسترهای تکنولوژیک نیاز است - Wong & . - Aspinwall, 2003
مدیریت دانش، به عنوان یک نیاز استراتژیک برای موسسات، سازمانها و نهادهای خدماتی مطرح است، مدیریت دانش تضمین کننده برتری های بلند مدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آنها از سرمایه های انسانی، فکری و اطلاعاتی است. مدیریت دانش، نگرشی است که می تواند از سوی مدیریت سازمانها با کمی انعطاف پیاده سازی شود و رقابت پذیری در آینده، پیشرو بودن در محصول و خدمات جدید، فتح بازارهای جدید و خلق بازارهای نو و از دست ندادن سرمایه های دانشی را به ارمغان بیاورد. - Amberg & Other 2005 -
مبحث مدیریت دانش یکی از مباحث نو ظهور در مدیریت است که به شدت مورد اقبال و توجه دانشمندان علم سازمان و مدیریت واقع شده و مهمترین رکن مدیریت دانش، پیاده سازی و اثر بخشی آن می باشد، که شناخت مدیریت دانش به عنوان یک روح حاکم بر اعمال سازمانی برای پیاده سازی آن ضروری است. - عسگری، - 1384 قبل از پیادهسازی مدیریت دانش باید نسبت به عوامل موثر بر آن آگاهی کافی داشت. انسان، فرایند، فناوری و فرهنگ از جمله عواملی هستند که بر برنامههای مدیریت دانش تاثیرگذار میباشند، لذا شناخت و درک روشنی از این عوامل و میزان تاثیر آنها، مدیران دانش را در اجرای هر چه بهتر برنامههای مدیریت دانش یاری میکند.
پس از بررسیها و تعیین عوامل موثر بر برنامههای مدیریت دانش، عوامل مدل بوکوویتز و ویلیامز به عنوان مدلی که تمام عوامل فوق را در پیادهسازی موثر برنامههای مدیریت دانش در نظر گرفته است، برگزیده شد. مدل بوکوویتز و ویلیامز شامل هفت عامل یافتن، بکارگیری، یادگیری، تسهیم، ارزیابی، ایجاد/ نگهداری، و حذف دانش است. - Atashak. M, Mahzadeh.p, 2009 - هدف از این نوشتار مطالعه و بررسی روند پیاده سازی سیستم جامع مدیریت دانش در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران است.
در این پژوهش سعی بر این شده است تا عوامل کلیدی موثر در مدیریت دانش را معرفی و بتوان اقدام به ارزیابی مدیریت دانش در سازمان نمود. در هر صورت آنچه حائز اهمیت می باشد شناخت و آشنایی کافی با مفاهیم مدیریت دانش، شرط لازم برای پیاده سازی پروژههای مدیریت دانش در سازمان است. این پژوهش می تواند در اجرایی و عملی تر کردن پیاده سازی مدیریت دانش کمک شایانی کند.
انواع دانش
اطلاعات معمولاً مبنای تصمیم گیریها در سازمان است. دانش به مجموعه اطلاعات سازماندهی شده، راهکار عملی مرتبط با آن، نتایج به کارگیری آن در تصمیمات مختلف و آموزش مرتبط با آن، گفته میشود. دانش زیر بنای مهارت، تجربه و تخصص هر فرد است. بحث بر روی طبقهبندی انواع دانش، به منظور تشخیص و تعیین موقعیت دانش در سازمان، حائز اهمیت است. انواع مختلف دانش، کاربردهای گوناگونی نیز در مدیریت دانش دارند. صاحبنظران مختلف، از دیدگاههای مختلف دانش را دستهبندی کردهاند. بررسی طبقهبندیهای ارائه شده در خصوص دانش این نکته را آشکار میکند که فصل مشترک اکثر صاحبنظران در مورد انواع دانش حول محورهای دانش نهفته، دانش آشکار، دانش فردی و دانش گروهی متمرکز شده است.
کلیات مدیریت دانش
یکی از مبانی اصلی مباحث مرتبط با دانش، درک مفهوم سه جزء داده، اطلاعات، دانش و تعامل بین آنهاست. گاهی به این مثلث ضلع چهارمی بنام معرفت یا فضیلت نیز افزوده می شود. بطورکلی باید گفت: "مجموعه داده ها اطلاعات نیست، مجموعه اطلاعات دانش نیست، مجموعه دانش خرد نیست و مجموعه خرد حقیقت نیست". جریان دانش مجموعه فرایندها، رویدادها و فعالیت هایی است که از طریق آن اطلاعات، دانش و فرا دانش یا خرد از یک وضعیت به وضعیت دیگر تبدیل می شود. بدین ترتیب هرگونه بحث در زمینه دانش باید از داده ها آغاز شود. - محمد ایرانشاهی، - 1377
تعریف مدیریت دانش
ابتدائی ترین تعریف برای مدیریت دانش عبارت است از: یافتن راهی جهت خلق، شناسایی، آشکارسازی، اشتراک و توزیع دانش سازمانی به افراد نیازمند آن. - محمد ایرانشاهی، - 1377
ماهیت دانش سازمانی
مهارت های افراد برای پایگاه دانش سازمان حیاتی اند. دانش سازمانی برخلاف دانش فردی پویا است و به وسیله ی نیروهای مختلف جابجا می شود. توانایی تبدیل داده به دانش و استفاده از آن در جهت منفعت سازمان، کارکنان را به عوامل اولیه دانش سازمان تبدیل می کند. اما تخصص فردی افراد، تنها نوع تخصص نیست. بیشتر فرایندهایی که برای فعالیت سازمانی موفق ضروری اند، وابستگی بیشتری به عناصر گروهی دانش دارند.
پایگاه دانش سازمانی، دارایی دانش فردی و گروهی را شامل می شود که سازمان در انجام وظایف خود می تواند از آن ها استفاده کند. پایگاه دانش همچنین داده و اطلاعاتی را شامل می شود که بر اساس آن ها سازمان بنیان نهاده می شود. محیط دانشی که امروزه سازمان ها بایستی در آن عمل کنند، ازلحاظ ساختاری خیلی پیچیده تر ازمحیط چند قرن گذشته است. - محمد علی نعمتی، - 1384 براساس مدل بوکوویتز و ویلیامز عوامل یافتن، بکارگیری، یادگیری، تسهیم، ارزیابی، ایجاد، نگهداری و حذف به عنوان عوامل حیاتی موفقیت پیاده سازی مدیریت دانش هستند، که باید برای ایجاد سرمایه بر پایه دانش بصورت یکپارچه مدیریت شوند. در ادامه راجع به هر یک از آنها توضیحاتی به شرح زیر داده خواهد شد. - مقیمی، رمضانی، - 1390
الف - یافتن: نکات اساسی که در یافتن اطلاعات درست،باید در زمان مناسب مد نظر قرار گیرند، عبارتند از:
. آیا همکاران می توانند، نیازهای اطلاعاتی خود را دقیق فرموله کنند؟
. آیا منابع و حاملان دانش مشخص اند؟
. آیا ابزار کمی و قواعد موجود از جستجو ی اطلاعات حمایت میکنند؟
. آیا شالوده ساختار دانشی، قابل فهم بوده و خوب سازماندهی شدهاند؟
ب - بکارگیری: به این معنا است که بتوان خلاقانه و مشتر ی گرایانه، راه حل های مناسب را به دست آورد. این امر از طریق پیشنهاد راههای گوناگون برای استفاده از دانش های بالقوه انجام میشود. نکاتی که باید برای تحقق این موضوع مورد توجه قرار گیرد عبارتند از:
. جریان آزاد ایده ها در داخل سازمان
. همکاری تنگاتنگ بخش ها ی مختلف سازمان
. ایجاد مکان های - مجازی/فیزیکی - آزاد برای تبادل دانش و بروز خلاقیت در سازمان.
پ - یادگیری: بررسی در خصوص یافتن دلایل موفقیت یا عدم موفقیت پر و ژه های انجام شده به منظور لحاظ کردن نتایج آن در پروژههای انجام شده به منظور لحاظ کردن نتایج آن در پروژههای آتی برای انجام اثر بخش آنها. مواردی که در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرند، عبارت اند از:
. ایجاد این تفکر که یادگیری در سازمان، به استفاده اثر بخش در عمل منجر شود.
. در تمام سازمان، جمع آوری تجربیات و آموخته ها به رسمیت شناخته شود.
ت - تسهیم: در این فر آیند، همکاران دانش ها ی خود را به دیگران انتقال میدهند و این امر،موجب گسترش پایه ها یدانش سازمانی میشود. در این زمینه باید گفت، تبادل دانش در سازمان، به زمان و بستر سازی مناسب نیاز دارد، چرا که ممکن است، این حالت به دلایل گوناگون در برخی از همکاران، احساس خطر را برانگیزد. نکات اساسی در تبادل دانش، عبارتند از:
. همکاران بر انگیخته شوند و مایل باشند که دانش خود را ارائه دهند.
. سیستم ها و ساختار ها از فرآیند انتقال دانش، حمایت کنند.
. در تمام سازمان، تبادل دانش رسمیت یافته و از آن حمایت شود.
ث - ارزیابی: در این فرآیند باید دانش های موجود و نیازهای فعلی و آتی دانش ارزیابی شوند. برای این کار لازمست، میزان رشد پایه های دانش و نیز دستاوردهای سرمایه گذاری مرتبط با آن اندازه گیری شود.
