بخشی از مقاله
چکیده
افزایش و گسترش آتشسوزي جنگل در سراسر جهان مشاهده شده است و یکی از مهمترین منابع تخریب اراضی به شمار میرود. شرایط اقلیمی پوشش گیاهی یک منطقه را تعیین میکند و شرایط را جهت ایجاد آتشسوزي فراهم میآورد بنابراین با دانستن شرایط اقلیمی منطقه و بررسی ارتباط این شرایط با رخداد آتشسوزي میتوان اقدامات پیشگیرانه مناسبی را در شرایط پرخطر انجام داد. در این پژوهش نقش عوامل اقلیمی همچون دما، بارندگی و سرعت باد در ایجاد و گسترش آتشسوزي بررسی شده است نتایج به دست آمده نشان داد که احتمال ایجاد و گسترش آتشسوزي با افزایش دما و بارندگی افزایش مییابد و سرعت باد در ایجاد و گسترش آتشسوزي نقش دوگانهاي دارد .
کلمات کلیدي: آتشسوزي، عوامل اقلیمی ، همپوشانی
.1 مقدمه
آتشسوزي جنگلها یک تهدید طبیعی در بسیاري از نقاط جهان میباشد. آتشسوزي از مهمترین منابع تخریب اراضی است که فرایندهاي فرسایش و بیابانزایی را تسریع میکند همچنین آتشسوزي بر قدرت رقابت و مراحل توالی توده اثر می-گذارد. آتشسوزيها با آب و هوا و شرایط اقلیمی در ارتباط هستند. رژیم آب و هوایی پوشش گیاهی را در یک منطقه تعیین میکند بنابراین رژیم آب و هوایی خشک در یک ناحیه آن را بیشتر مستعد آتشسوزي میکند. شناخت رفتار آتش پس از به وجود آمدن در جنگل، شناسایی فاکتورهاي مؤثر در ایجاد محیط مستعد آتشسوزي و فاکتورهایی که بر رفتار و حرکت آتش تاثیرگذار هستند، جهت کنترل و جلوگیري از ایجاد آتشسوزي در جنگل لازم و ضروري میباشند [5] آب و هوا یکی از فاکتورهاي موثر بر رفتار آتشسوزي است. عناصر مهم آب و هوا که بر روي رفتار آتشسوزي اثر می-گذارند شامل دماي هوا، بارش و سرعت باد است .[7] شاخصهاي آب و هوایی - رطوبت، دما، بارندگی و... - ، یک شاخص خطر ایجاد میکنند که با گسترش آتشسوزي در ارتباط است.
آب و هوا یک دوره طولانی فشار گیاهی را در تابستان ایجاد میکند، که رطوبت گیاهی را پایین آورده و قابلیت اشتعال پذیري گیاه را افزایش میدهد .[6] در استان کردستان در سالهاي اخیر آتشسوزيهاي زیادي اتفاق افتاده است و سطح زیادي از جنگلهاي این استان که جزئی از جنگلهاي زاگرس هستند در معرض تخریب و نابودي قرار گرفته است. با توجه به ارزش حفاظتی جنگلهاي زاگرس در جلوگیري از فرسایش آب و خاك لازم است که بررسیهاي بیشتري در زمینه آتشسوزي در این نواحی انجام گیرد. در این تحقیق سعی شده است ارتباط بین عوامل اقلیمی در منطقه مورد مطالعه با ایجاد و گسترش آتشسوزي بررسی شود و اهمیت هر کدام از فاکتورها با همپوشانی بر نقشه رخداد آتش سوزي بررسی شود تا بتوان با توجه به وضعیت آب وهوایی منطقه اقدامات لازم را جهت کاهش خسارات و پیشگیري از بروز از آتشسوزي در شرایط بحران انجام داد.
.2تئوري و پیشینه تحقیق
در بیشتر مطالعات انجام شده در زمینه رخداد آتشسوزي ارتباط بین شرایط اقلیمی موجود در یک منطقه با ایجاد و گسترش آتشسوزي بررسی شده است که از آن جمله میتوان به چند پژوهش اشاره کرد.[4] در پیشبینی پدیده آتشسوزي فاکتورهاي دما، بارندگی، شیب، ارتفاع و جهت را بررسی کردند. و به این نتیجه رسیدند که با افزایش دماي هوا رطوبت نسبی کاهش مییابد و همین امر زمینه ساز ایجاد آتشسوزي است. [8] در یک مطالعه نقش دما و رطوبت نسبی را در پدیده آتشسوزي بررسی نمودند. بر اساس نتایج، دما و رطوبت نسبی جزء عوامل مهم و تاثیر گذار در زمینه پیشبینی آتشسوزي هستند. [2] ارتباط بین شاخص پوشش گیاهی نرمال شده را با تعداد و وسعت آتش-سوزيها با استفاده از تصاویر مادیس به دست آوردند و نتایج نشان داد که با افزایش بارندگی در بهار میزان رخداد آتشسوزي در فصل تابستان افزایش مییابد.
3.مواد و روشها
3 .1 منطقه مورد مطالعه
شهرستان سروآباد از شهرستانهاي استان کردستان به صورت یک کاسه در بین کوههاي اطراف قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه داراي مساحت 11336 هکتار است که 6200 هکتار از این مساحت را جنگلهاي طبیعی تشکیل داده است. این منطقه بین عرضهاي جغرافیایی 3901717 تا 3913998 شمالی و طول جغرافیایی 617715 تا 631210 واقع است - شکل. - 1 این منطقه در سالهاي اخیر آتشسوزيهاي زیادي را تجربه کرده است.
. 2 . 3 داده هاي مورد استفاده
دادههاي اداره هواشناسی در سال 1385 تا .1390 دادههاي اداره منابع طبیعی در سال 1385 تا .1390
.3 .3 روش تحقیق
بر اساس بررسیهاي میدانی و آمار اداره منابع طبیعی شهرستان سنندج مناطقی را که طی یک دوره 5 ساله دچار آتش-سوزي شده بودند شناسایی و برداشت شدند و نقشه مناطق آتشسوزي تهیه شد .با توجه به آمار اداره هواشناسی استان متوسط دماي ماهانه ایستگاهها در یک دوره 5 ساله محاسبه شد و نقشه دمایی منطقه بر اساس رابطه رگرسیون خطی ارتفاع ایستگاهها با متوسط درجه حرارت ماهیانه تهیه شد. جهت تهیه نقشههاي بارندگی و سرعت باد از روش درونیابی فاصله وزنی معکوس1 استفاده شد.با همپوشانی هر کدام از نقشهها با نقشه مناطق آتشسوزي درصد آتشسوزيهاي اتفاق افتاده در هر کدام از طبقات دمایی، بارندگی و سرعت باد بهدست آمد.
.4 نتایج و بحث
نقشه مناطق آتشسوزي تهیه شده و محدوده منطقه مورد مطالعه مشخص شد. تمام نقشههاي مورد نیاز با استفاده از تکنیکهاي سیستم اطلاعات جغرافیایی2 و توابع موجود در آن ایجاد شد.
نقشه دمایی منطقه در 3 طبقه دمایی 22 - 17، 30 – 22، و بیشتر از 30 درجه سانتیگراد تهیه شد درصد آتشسوزي در هر کدام از طبقات دمایی در شکل2 ارائه شده است بیش از 50 درصد آتشسوزيها در دماي بیشتر از 30 درجه سانتیگراد ایجاد شده-اند.
