بخشی از مقاله
چکیده
بررسی رفتارهای کاری انحرافی که هنجارهای سازمانی را دستخوش تحولات قرار داده و باعث تهدید سلامت سازمان و کارکنانش میگردد، موضوعی مهم به شمار میرود. مطالعات صورت گرفته، این رفتارها را در طبقه های مختلف دسته بندی کرده است، از جمله انحراف فردی و سازمانی، انحراف سازنده و مخرب و انحراف تولیدی، مالی، سیاسی و تهاجم شخصی. در تحقیقات بسیاری، عوامل مرتبط با این رفتارها مورد بررسی قرار گرفته است مانند عوامل فردی، گروهی، رهبری، سازمانی و مدیریتی. مقاله حاضر به مهمترین عوامل سازمانی و مدیریتی در این زمینه پرداخته است. یکی از این موارد مهم رفتارهای انحرافی، بی نزاکتی در محیط کار است. رفتار بی نزاکتی نمونه ای از بدرفتاری است که به گسستن و از بین رفتن ارتباطات و همدلی منجر میشود.
مقدمه و بیان مسئله
رفتار انحرافی کاری یا سازمانی، عبارت است از رفتار ارادی که هنجارهای سازمانی را نقض کرده و سلامتی سازمان، کارکنان و یا هر دو را تهدید میکند - کلبرت و همکاران .2004 - انحراف کاری، ارادی است زیرا کارکنان انگیزهای برای تطبیق با انتظارات هنجاری نداشته و یا برای نقض این انتظارات برانگیخته میشوند. هنجارهای سازمانی، هنجارهایی هستند که قوانین سازمانی، آنها را تعریف کرده و به عنوان استانداردهای کاری مطرح میشوند.
هم چنین هر رفتاری که هنجار را نقض کند انحرافی نیست و ملاک، تهدید کردن سازمان است مثلاً. پوشیدن لباس خارج از فرم سازمانی معمولاً به سازمانها آسیبی نمیرساند و به عنوان رفتار انحرافی به شمار نمیآید - دانایی فرد و همکاران .1383 -
انواع انحرافات کاری
نوع شناسی رفتارهای انحرافی کارکنان برای توسعه مطالعات سیستماتیک در این زمینه مفید بوده و افراد را قادر میسازد که به تئوری جامعی در مورد آنها دست یابند - رابینسون و بنت، . - 1995 طبقه بندی های زیادی از رفتارهای انحرافی کاری صورت گرفته است که معروفترین آنها، این رفتارها را به چهار گروه تقسیم میکند:
انحراف تولیدی: زمانی رخ میدهد که کارکنان، استاندارهای کیفیت و کمیت در تولید خدمت یا محصول را نقض میکنند و میتواند باعث افزایش هزینه های تولید و کاهش در کنترل موجودی شود.
انحراف سیاسی: زمانی رخ میدهد که مدیران از سهامداران خاص حمایت کنند که در این صورت سایرین در معرض مضراتی قرار میگیرند. چنین حمایت هایی ممکن است هزینه هایی ایجاد کند که ناشی از کیفیت بی ثبات خدمات، نارضایتی و احساس بی عدالتی است.
انحراف مالی: شامل کسب یا اتلاف اموال شرکت بدون تایید شرکت است. مثل دزدی و دستکاری در حساب های هزینه.
تهاجم شخصی: شامل خصومت و رفتارهای تجاوزکارانه نسبت به دیگران میشود که میتواند اعتبار شرکت را به خطر بیندازد و پیامدهای جدی منفی برای افراد مورد نظر داشته باشد - لیتزکی و همکاران .2006 -
نمودار زیر به این طبقه بندی اشاره کرده و نمونه هایی از هر طبقه را نشان میدهد:
انحراف مالی: خرابکاری در تجهیزات - -پذیرش رشوه - -دروغ درباره ساعات کار - -دزدی از شرکت -
انحراف تولیدی: -زود ترک کردن کار -مرخصی های بیش از حد -آهسته کار کردن عمدی -اتلاف منابع
انحراف سیاسی : تهاجم شخصی : -آزارهای جنسی -طرفداری نشان دادن -دشنام شفاهی -شایعه سازی در مورد همکاران -دزدی از همکاران-سرزنش کردن همکاران -ایجاد خطر برای همکاران -رقابت غیرمفید
طبقه بندی های دیگری نیز در این زمینه صورت گرفته است، از جمله:
انحراف فردی: انحرافی که در اعضا متمرکز میشود؛ مثل رفتار بیادبانه با همکاران.
انحراف سازمانی: انحرافی که در سازمان هدایت میشود؛ مثل مضایقه تلاش ها - کلبرت و همکاران 2004 -
رفتارهای انحرافی مخرب: با نقض هنجارهای سازمانی، سلامتی سازمان و اعضایش را تهدید میکند؛ مثل دزدی.
رفتارهای انحرافی سازنده: رفتار ارادی که با نقض هنجارهای سازمانی به سلامتی سازمان کمک کرده و دستیابی به اهداف سازمانی را تسهیل میکند؛ مثل رفتارهای خلاقانه در نقش، انتقاد از سرپرستان نالایق و... - گالپرین و همکاران، .2006 -
عوامل مرتبط با انحراف کاری
عامل فردی
بررسیهایی در زمینه نقش عوامل فردی - ژنتیکی و بیولوژیکی - در بروز رفتارهای انحرافی صورت گرفته است - وان فلت و همکاران، 2006 - که در اینجا به دو عامل فردی مهم اشاره میشود:
✓ شخصیت: با استفاده از مدل 5 عاملی شخصیت - FFM - تحقیقات زیادی رابطه بین، شخصیت و رفتار کارکنان را تشریح کرده اندمثلاً. افراد با وجدان بالا، وظیفه شناس، موفقیت گرا و درستکار بوده و احتمال رفتارهای انحرافی در آنها وجود ندارد - کلبرت و همکاران، . - 2004 همچنین مطالعات دیگر به عواملی مانند پیشینه خانوادگی و موقعیت زندگی و اثر آنها بر شخصیت توجه کرده و ارتباط آن با رفتارهای انحرافی را بررسی میکنند - وان فلت و گریفین، .2006 -
