بخشی از مقاله
چکیده
دوره کوتاه چهار سال و نه ماهه حکومت امام علی - ع - ، عالترین نمونه انسانیِ حکومت است که ایشان آن را به بشریت در سراسر تاریخ عرضه کرد. آن حضرت عدالت و مساوات را سرلوحه خود قرار داد. به همین جهت مظلومان و ستمدیدگان، در نقاط مختلف جهان اسلام شیفته ایشان شدند و به رهبری وی دل بستند. اندیشههای اقتصادی امام علی - ع - برگرفته از قرآن و احادیث پیامبر اکرم - ص - است و به عنوان الگویی برای حکومتهای اسلام ی میباشد.
بنیادیترین اصل تفکرات اقتصادی امیرالمؤمنین مقابله با مفاسد اقتصادی و فقر است، نتایج تحقیق بیانگر آن است که جامعه اسلامی باید مطابق دیدگاههای امام در نهج البلاغه باشد، این مقاله مختصر با مطالعه و بررسی سیره رفتاری و گفتاری امام، و به روش توصیفی و استنباطی و با رعایت اصل احتیاط در پژوهشهای دینی، درصدد یافتن عوامل باز دارندگی از مفاسد اقتصادی و فقر در نظام جامعه میباشد.
مقدمه
امام علی - ع - حکومت را بر محور دین اداره میکرد. ایشان نیز از نظرات مردم بهره میبردند اما در صورتی که بر خلاف فرامینهای الهی بود هرگز به آن عمل نمیکرد، رفتار اجتماعی و سیاسی امام برگرفته از قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم - ص - بود. مردم مدینه در دوره رهبری پیامبر - ص - که به ده سال انجامید، عدالت اجتماعی را به خوبی شاهد بودند، اما پس از وفات رسول خدا و با گذشت زمان کم کم، عدالت اجتماعی و مساوات در جامعه رنگ و بوی خود را ازدست داد و کارگزاران با فاصله گرفتن از اصل رعایت عدالت و زهد و پرهیز از دنیا طلبی، به سمت انحراف و بیراهه گام نهادند، به گونهای که برخی از صحابه بزرگ پیامبر اسلام همچون ابوذر غفاری زبان به اعتراض شدید به دنیا طلبی و اشرافیگری ودیگر انحرافات کارگزاران گشودند و در این راه تبعید و سرانجام جان خود را در این راه قربانی نمودند.
اما با آغاز رسمی خلافت امام علی - ع - بار دیگر نسیم خوش عدالت و دفاع از حقوق محرومان سرتاسر قلمرو اسلامی را فراگرفت. سیاستهای اقتصادی آن حضرت بر پایه مقابله با زر اندوزی حکام و کارگزاران، رعایت عدالت اقتصادی، نظارت دقیق بر نحوه تقسیم بیت المال، حمایت اقتصادی از تهیدستان جامعه بنا نهاده شده بود. نهج البلاغه دربردارنده مطالبی از موضوعات اقتصادی است که با نگاه به خطبهها، نامهها و سخنان امام علی - ع - ، بیانات گهرباری را در برابر دیدگان خود خواهیم دید که دربردارنده اندیشههای اقتصادی آن حضرت است . امام در اجرای عدالت بسیار دقیق و حساس بود و ذرهای در این امر، کوتاه نیامد. بطوری که ایشان برای تحقق آن در سرتاسر مختلف جهان اسلام، جان خود را فدای این آرمان مقدس الهی نمود.
بارزترین سیاستهای اقتصادی امام علی - ع - :
1. رعایت عدالت اقتصادی
2. مبارزه با مفاسد اقتصادی
3. فقر ستیزی
4. انتخاب کارگزاران بر اساس صلاحیتها
در زیر هر یک از اصول فوق تحلیل و بررسی میشود :
اصل اول: رعایت عدالت اقتصادی
واژه عدل و عدالت در لغت به معنای دادگری، انصاف، راستی، صداقت، درستی، کردار درست میباشد - آذرنوش،1383 - 425:ملّاصدرا. در تعریف اصطلاحی » عدالت« مینویسد: »عدل نه به معنای رعایت تساوی بین اشیاء، بلکه رعایت استحقاق-هاست که اختلاف سطح در استحقاق کمال، تفاوت موجودات را به دنبال داشته است.« - مطهری،80: 1370 - 81 امام علی - ع - در روشن نمودن معنای عدالت اینگونه میفرماید: »العدل یضع الامور مواضعها«؛ عدالت، هر چیزی را در جای خود مینهد.
امیرمؤمنان علی - ع - به شدت به این امر توجه داشت و تلاش می کرد که این مفاهیم در جای خودش به درستی شناخته گردد و پاس داشته شود، آن حضرت علاوه بر اجرای دقیق عدالت، تا آخرین توان خود، در حد ایثار و فداکاری، به نیازمندان و مردم احسان و مهربانی می کرد و آنها را از تفضل بی کران خود بهره مند می ساخت. مردمان جامعهای که در بیعدالتی به سر میبرند در واقع مردگان زندهنمایی هستند.
