بخشی از مقاله
چکیده
جهان در آغاز هزاره سوم میلادی، نظارهگر شکوفایی بیش از پیش فعالیتهای تجارت الکترونیک است که با ویژگی رقابت تجاری درآمیخته است. یکی از بایستههای تحقق تجارت الکترونیک پدیداری مفهوم رقابت عادلانه یا منصفانه است.تجارات الکترونیک نباید منافاتی با حقوق شهروندی داشته باشد و حق دسترسی همگان به طور برابر از این فضای الکترونیک را نابرابر سازد، با این وجود، پدیدههایی همانند دامپینگ، انحصارگرایی تجارتی و نیز انباشت دادهها در امور تجاری نمونههایی آشکار از مصادیق رقابت ناعادلانه در تجارت الکترونیک است. که در عرصه بین الملل تعیین قانون حاکم درباره رقابتهای ناعادلانه و نامنصفانه با رهنمودهایی در حقوق تجارت الکترونیک و سازمان تجارت جهانی همراه شده است ، والبته مصادیق رقابت ناعادلانه منحصر به تجارت بین الملل نبوده و در حقوق داخلی هم کاربرد دارد.سئوال اصلی این است که آیا رقابت ناعادلانه در تجارت الکترونیک از موارد نقض حقوق شهروندی به شمار می رود؟ که با توجه به مواد 35،34،33منشور که به حق دسترسی و استفاده بدون تبعیض از مزایای تجارت الکترونیک تخصیص یافته و مواد 70،69،68 منشور که به مقوله اقتصاد شفاف و رقابتب پرداخته است، ناعادلانه نبودن رقابت از مصادیق بارز نقض حقوق شهروندی به شمار می رود. این نوشتار با روش توصیفی و تحلیلی نگاشته شده است.
واژگان کلیدی: رقابت ناعادلانه، تجارت الکترونیک، منشور حقوق شهروندی
مقدمه
پیشرفتهای پدیدار شده در زمینه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی فرصتهای تازهای را فراروی بسیاری از کنشگریهای اشخاص حقیقی در امورگوناگون مدنی گشوده و اذهان اندیشمندان و صاحبنظران را معطوف به جستجوی مناسبترین و روزآمدترین راهکارها برای بهبود و بهینهسازی این کنشهای انسانی نموده است که این پیشرفت باید در چارچوب موازین و اصولی همراه باشد که حقوق افراد محفوظ نگاه داشته شود؛منشور حقوق شهروندی ایران به این مهم نیز پرداخته و با مواردی که مطرح نموده است تمام سعی خود را بر آن داشته است که حقوق افراد تبعه خود مورد حمایت قراردهد.با گسترش ارتباط جهانی اینترنت و بین المللی شدن بازارها، تجارت الکترونیکی برای کسب و کارهای کشورهای در حال توسعه، شانس دستیابی آسان به بازارهای جهانی، انجام عملیات به صورت کارا و رقابت عادلانه را به ارمغان آورده است .
حضور رقابتی و جهانی در این عرصه زمانی میسر خواهد شد که مقدمات آن بر اساس مبانی مستحکم آمادگی الکترونیکی پایهریزی شود. - حقیقی نسب، - 1387 بنابراین به منظور نیل به این هدف، شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش تجارت الکترونیک در کشورهای در حال توسعه از دیدگاه رقابت عادلانه در آن ضروری به نظر می رسد.پیدایش وسایل ارتباط الکترونیکی و بهرهگیری روزافزون از آنها در امر تجارت، موجب شکلگیری سازوکار ویژهای برای بازرگانی با عنوان »تجارت الکترونیکی« شده است. توسعه این نوع از تجارت و مزایای بسیار آن از جمله سرعت و ارزانی، کشورهای مختلف را به تلاش برای ساماندهی آن تشویق کرده است. زیربنای قواعد حقوقی قابل اجرا در تجارت الکترونیکی، متفاوت از آنچه در دیگر شیوههای تجارت به کار گرفته میشوند، نیستند.
در عین حال، اینکه اصول حقوقی چگونه در تجارت الکترونیکی به کار گرفته میشوند و چه تشریفاتی برای اعتبار ارتباطات الکترونیکی باید طی شود، از مسائلی است که نیاز به بررسی دارد.همانند دیگر رشتههای حقوق خصوصی، حقوق تجارت نیز از این روند دور نمانده و با اثرپذیری آشکار از توانمندیهای ساختاری موجود در سامانههای الکترونیک مواجه شده است. چنانکه قانونگذار در سال 1382 خورشیدی، با درک وضعیت پیشآمده اقدام به تصویب قانون تجارت الکترونیک نمود و بدینترتیب به قلمرو هنجارگذاری برای بسیاری از اقدامات حقوقی انجام-گرفته در حیطه حقوق تجارت گام نهاد. یکی از شاخههای مهم حقوقی که البته از دیدگاه حقوق عمومی نیز دارای پیامدهایی ارزشمند است، حقوق رقابت است.
اقدامات رقابتی در قلمرو حقوق تجارت برای آن که واجد پیامدهای نافذ حقوقی باشند، باید به گونهای عادلانه انجام شوند. در همین راستا و به دلیل طبیعی و متعارف بودن احتمال بروز اختلافاتی میان طرفین در زمینه رقابت عادلانه تجاری باید به قواعدی پرداخت که در هنگام کوشش برای حل و فصل آن اختلافات، به تعیین قانون حاکم برای رسیدگی به روندهای یادشده پرداخته باشند. این نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی و با شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانهای نوشته شده، میکوشد که در پرتو مطالعه مقررات حقوق تجارت الکترونیک، مهمترین رویکردهای در دسترس را برای ایجاد یک رقابت عادلانه در تجارت الکترونیک و حربه های قانونی مقابله با ناعادلانه بودن رقابت را مشخص کند.
-1رقابت ناعادلانه
در این مبحث باید مفهوم رقابت ناعادلانه از دیدگاه ارکان تشکیلدهنده آن از نظر گذرانده شود تا بتوان در ادامه، به مطالعه مسائلی مرتبط با آن و از جمله رویکردهای تعیین و تشخیص قانون حاکم برای رسیدگی به این موضوع پرداخت. از همینرو، در ادامه و در چارچوب دو بند، در آغاز به حقوق رقابت پرداخته و آنگاه مفهومشناسی مختصری از رقابت ناعادلانه ارائه میشود.
-1-1حقوق رقابت
حقوق رقابت در شمار مهمترین بایستههای زندگی تجاری در آغاز هزاره سوم میلادی است. رقابت موجب می شود تا فعالان عرصه تولید و توزیع کالاها و خدمات پیوسته به فکر حفظ بقای خود در بازار بوده و برای ارتقای جایگاه خود در بازار و پیشی گرفتن از رقبا یا حداقل عقب نماندن از قافله آن طراحی و برنامه ریزی کنند.
-2-1 مفهومشناسی رقابت ناعادلانه
تجارت آزاد از مهمترین مباحث مطرح در حوزه حقوق تجارت بین الملل مطرح میشود و آشکارا با ضرورت تحقق مفهوم رقابت عادلانه پیوند خورده است. از همینرو ضروریست که مفهوم رقابت ناعادلانه و یا غیرمنصفانه نیز بررسی شود. به طور کلی پدیده جهانی شدن تجارت و نیز رویآوری نمایان دولتها به درپیشگرفتن سیاستهای رشد و توسعه اقتصادی در سطوح گوناگون ملی و فراملی، به کوشش سیاستگزاران اقتصادی برای نهادینهسازی پایههای مفهوم رقابت عادلانه اقتصادی انجامیده است.
-2مصادیق رقابت ناعادلانه
فضای حاکم بر تجارت امروز فضای کاملاً رقابتی است و وجود کشورهای تولیدکننده و مصرفکننده متعدد بیش از پیش بستر را برای رقابت ناعادلانه فراهم کرده است. - شیروی، - 1389 پس ازمطالعه مفهوم رقابت ناعادلانه، اینک ضروریست که برخی از مصادیق مهم آن مطالعه شوند تا جایگاه این موضوع در حقوق تجارت بینالملل آشکار شود.
-1-2دامپینگ
