بخشی از مقاله
چکیده
یکی از احکامی که مورد هجمه فراوان واقع میشود و شبهات فراوانی درخصوص آن وارد میگردد حکم رجم - سنگسار - در اسلام است. مسئله اصلی نوشتار حاضر این است که برخی از معاندان شبهاتی را مطرح نمودند تا ناعادلانه بودن مجازات سنگسار را ثابت کنند. در جامعه امروز نیز شبهاتی از این دست، عنوان شده و باورهای ایمانی افراد توسط مخالفان دین اسلام مورد هجمه قرار گرفته است. بنابراین به منظوردفاع از ساحت مقدّس ربوی و تأکید منویّات مقام معظّم رهبری نسبت به تحکیم ارزشهای اعتقادی و رفع شبهات، ضرورت پرداختن به این بحث بیش از پیش احساس میشود. این مقاله به روش تحلیلی نگاشته شده و در نهایت از شبهه مطرح شده این نتیجه حاصل شد که حکم سنگسار برای زنای محصنه در قرآن نیامده و این مسئله با استفاده از روایات ثابت میشود. همچنین روشن شد که سنگسار یک امر معقول و پسندیده است و وجود دهها شرط در مرحله ثبوت، اثبات و اجرا زمینه تحقّق مجازات سنگسار را به طور چشمگیر کاهش میدهد به گونهای که در حد یک تهدید مؤثّر باقی میماند. بنابراین اجرای حکم سنگسار با عدالت الهی منافاتی ندارد.
مقدمه
مکتب اسلام بر اساس تربیّت انسان و تعالی روح او پایهگذاری شده است، با وجود آنکه برنامههای تربیتی گوناگون و گستردهای را ارائه کرده است، ولی چون همه انسانها خود را تحت تأثیر چنین برنامههایی قرار نمیدهند و ممکن است به ارتکاب جرم گرایش پیدا کنند، نظام کیفری و مجازاتهای حدی را نیروی مهار کننده از بیرون قرار داده تا انسانها را از ارتکاب جرم بازدارد. حدود و مقرّرات کیفری اسلام، مجازاتهایی برای بازداشتن افراد از ارتکاب جرایم حدی و نیز پاکسازی اجتماع بشری از برخی گناهان و صیانت جامعه از فساد است. در این زمینه شارع مقدس تأمین و رعایت مصلحت و امنیت عمومی را بر مصلحت فردی مجرم مقدّم داشته است. بنابراین آنگونه که برخی گمان می کنند، این حدود بی رحمانه نیست؛ بلکه عین مصلحت و رحمت برای عموم مردم است. اگر مجرم با مجازات مناسبی کیفر داده نشود، انجام دوباره چنان جرمی برای او آسان میشود و دیگران نیز از ارتکاب مانند آن جرم باکی نخواهند داشت. بنابراین، ارتکاب جرم افزایش یافته و امنیّت عمومی سلب میشود و مصالح جامعه از دست میرود. به علاوه، حدود شرعی در عین حال که مصلحت جامعه و امنیّت عمومی را تأمین میکند، عادلانه نیز هست؛ زیرا زمانی اعمال میشود که به دور از هر گونه شبههایجرم اثبات شود و شروط متعدّدی - که برای هر یک از حدود در شریعت آمده است - تحقّق یابد. ما در این بین عدّهای از منکران و معاندان در پی اثبات ناعادلانه بودن و خشن بودن مجازاتهای اسلامی هستند و برای این منظور شبهاتی را مطرح نمودهاند که در این مقاله به بررسی و نقد ناعادلانه بودن مجازات سنگسار پرداخته خواهد شد.
برّرسی مفهوم شبهه
شبهه از ریشه »گرفتهشبه« شده و جمع آن شُبَه و شُبُهات است و در لغت به معانی دیگری مانند التباس، - ابن منظور، 1414ق، ج13، ص504؛ حسینی زبدی، 1414ق، ج19، ص - 51 شک و گمان - عمید، 1390، ج2، ص1121؛ معین، 1381، ص - 573 و مثل و مانند، - حسینی زبدی، 1414ق، ج19، ص51؛ قرشی بنایی، 1371، ج4، ص - 2 امری که در آن حکم به خطا و صواب نکنند میباشد. - دهخدا، 1365، ج30، ص - 230 در بعضی از کتب لغت آمده است: »شبه نام نوعی از مس است، به خاطر دوایی که به آن میزنند زرد می شود و چون شبیه طلا است به آن شبه میگویند.« - فراهیدی، 1410ق، ج3، ص - 404 راغب اصفهانی ذیل کلمه شبهه مینویسد:الشُّبْهَهُ»و:هوأن لا یتمیّز أحد الشّیئین من الآخر لما بینهما من التّشابه؛ یعنی شبهه آن است که چیزی از دیگری که میانشان همسانی و شباهت است، تمییز داده نشود.« - راغب اصفهانی، 1412ق، ص - 443 مفهوم آیه تَلُوهُ157 وَسورهما نساءصَلَبُوهُماقَ وَ لکِنْ شُبِّهَ لَهُم وإِنَّآیه70 الْبَقَسورهبقرهَ تَشابَهَ عَلَیْنا و آیه 118 سوره بقره تَشابَهَتْ قُلُوبُهُم به همین مضمون دلالت میکند. شبهه درمعنی اصطلاحی به معنای کاری که شرعاً معلوم نیست که حلال یا حرام و حق یا باطل است. - مصطفی، 1427ق، ص - 471 شبهه در اصطلاح علم کلام به این صورت تعریف شده: »شبهه وارد کردن عبارت است از ارائه دلائل فاسد و توجیهات نادرست به منظور حق جلوه دادن باطل و بالعکس.« - برنجکار، 1391، ص - 190 با توجه به اهمّیّت تعریف شبهه، مناسب است به کاربرد این کلمه در روایتی از امام علی اشاره کنیم: امام علی میفرمایداِنَّما:» ُّبهَهُ شُبهَهً لِاَنَّها تُشبِهُ الحَقَّ؛ از آن رو شبهه را شبهه نامیدهاند که به حق شبیه و همانند است.« - نهج البلاغه، 1387، خطبه 38، ص - 62 در متون دینی شبهه معمولاً در مواردی استعمال شده که عدم تمییز و اشکال در تشخیص نسبت به حق و باطل صورت گرفته باشد به گونهای که باطل شبیه حق جلوه میکند.
برّرسی مفهوم مجازات
مجازات از ریشه »جزی« گرفته شده و در لغت به معنی بینیازی و کفایت است و راغب گوید: پاداش را جزاء گویند چون از حیث مقابله و برابری در آن کفایت هست. - راغب اصفهانی، 1412ق، ص - 195 در لغت نامههای فارسی به معنای »سزای عمل کسی را دادن، پاداش و کیفر - معین،1381، ص - 346 و جزا دادن در نیکی و بدی« - دهخدا، 1365،ج43، ص - 421 معنا شده است. در اصطلاح حقوقی، تعاریف متفاوتی از مجازات به عمل آمده است:
مجازات عبارت است از تنبیه و کیفری که بر مرتکب جرم تحمیل میشود. مفهوم رنج از مفهوم مجازات غیر قابل تفکیک است و در واقع رنج و تعب است که مشخصه حقیقی مجازات میباشد. - علی آبادی، 1368، ج2، ص - 1
