بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه حاضر با هدف معرفی سبک رهبری اصیل به عنوان سبکی مؤثر در اداره سازمان ها به ویژه سازمان های آموزشی شکل گرفته است. در این راستا به روش کتابخانه ای ابتدا این سبک رهبری معرفی شده و سپس با دیگر سبک های رهبری مقایسه می شود. از مهمترین نتایج این بررسی می توان به این امر اشاره کرد که با تکیه بر ویژگی ها و پیامدهای سبک رهبری اصیل، برای مواجهه با چالش ها و مشکلات عصر حاضر سبکی مؤثر است.در نهایت پیشنهاداتی جهت بکارگیری مؤثر این سبک رهبری در سازمان های آموزشی ارائه می شود.
-1-1مقدمه
در دوران معاصر به دلیل کثرت نیات و رفتارهای غیراخلاقی که در عصر حاضر از انسانها سر میزند، فعالیتهای غیراخلاقی بهصورت یک عرف نامطلوب در اغلب جوامع مشاهده میشود. اندیشمندان بهعنوان قشری از طلایهداران فضیلتهای انسانی، با مطرح کردن تئوریهای اخلاقی، گامی مثبت در جهت احیای اصول اشارهشده برداشتهاند؛ که اخیراً این رویکرد اخلاقی به حوزه تئوریهای رهبری نیز رخنه کرده است و منجر به خلق سبکی بدیع و ارزشمند تحت عنوان رهبری اصیل، شده است.
در حقیقت رهبری اصیل 1 - AL - ، پاسخی به نقصان و کاستی دیگر سبکهای رهبری مبنی بر توجه کم آنها به اصول اخلاقی هست. رهبری اصیل در تلاش است تا اصول والای اخلاقی را در عمل به کار گیرد و روابط رهبر و پیروان را به کمک آن تقویت کند و تحکیم بخشد - سبحانی و همتیان، . - 1391 مطالعات نشان دادهاند که موفقیت سازمانی درگرو رهبری اثربخش است و این امر در کلیه سازمانها ازجمله مراکز دانشگاهی صادق است.
ازآنجاکه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی بهمانند سایر سازمانها بهعنوان محیطهای اجتماعی و انسانی همواره در معرض تعارض قرار دارند و از سوی دیگر در هزاره سوم میلادی با چالشهای فزایندهی محیطی نیز مواجه هستند، حلوفصل اینگونه چالشها و تعارضها مستلزم برخورداری از سبک رهبری و مدیریت کارآمد و اثربخش خواهد بود. رهبری که در شرایط گوناگون و متغیر باعث تطبیق سریع سازمان با آن شرایط گردد، تعارضها را مدیریت کند و در به وجود آمدن هماهنگی در واحدهای سازمانی تلاش نماید - نکویی مقدم و همکاران،. - 1386
در همین راستا، کامرون - 2008 - 2، چنین بیان میکند که استراتژیهای رهبری بخصوصی میتوانند شکوفایی بیشتر سازمان را تسهیل کرده و آن را بهسوی عملکردهای فوقالعاده مثبت سوق دهند. بهعنوانمثال، رهبرانی که اصیلتر هستند رفتار شفافتری را نشان میدهند که پرورشیافته و فعال است و ایجاد اعتماد میکند - چان3 و همکاران،2005؛ هارتل و اشکاناسی4،. - 2011 بیل جرج در کتاب خود با عنوان "یک رهبر اصیل باشید"، به این نکته اشاره دارد که هدایت یک سازمان کوچک یا بزرگ کار آسانی نیست. این کار سالها طول میکشد. بررسی نیازهای متنوع افراد یک کار دنبالهدار است. رهبران به سمتوسوی های مختلف کشیده میشوند ولی باید دقیقاً مشخص شود که آنها و سازمانهایشان به کدام سو هدایت میشوند.
" در سازمانهای پیچیده قرن 21، نوع جدیدی از رهبری موردنیاز است. ما به رهبرانی نیاز داریم که بر اساس هدف، ارزشها و راستی و درستی به امر هدایت پرداخته و کارگزاران خوبی برای میراث بهجای مانده از پیشینیان باشند. ما نیاز به رهبرانی داریم که سازمانهای پایداری را ایجاد کنند، کارکنانشان را برای ارائه بهترین خدمات به مشتریان برانگیخته و ارزشهای طولانیمدت برای سهامدارانشان ایجاد کنند.
از دیدگاه جرج سبک رهبری اصیل همان سبک جدید از رهبری است که ما را از بحرانهای فعلی رهبری نجات میدهد" - جرج1،2007، ص. - 8 رهبری اصیل بهعنوان یک نظریه رهبری در پاسخ به " دوران چالشبرانگیز و آشفته" - آولیو و گاردنر،2005، ص - 316، " بحرانهای اخلاقی شرکتهای بزرگ" - می و همکاران،2003،ص - 247، و "رسوایی شرکتهای بزرگ و تخلفات مدیریت" - کوپر و همکاران،2005، ص 475، به نقل از استوارت وری، - 2012، پدیدار گشت.
با بحران اخلاق در مدیریت، ضرورت طرح نظریهای جدید مطرح شد که بتواند معضلات مدیریت را برطرف کند. بر این اساس، در سال2004، نظریه رهبری اصیل در یک کار تیمی توسط آولیو و گاردنر در مؤسسه رهبری گالوب از دانشگاه نبراسکا-لینکولن مطرح شد. پس از تحقیق بر 80 مقاله در مورد رهبری و بررسی نقاط قوت و ضعف آنها، این نظریه مطرح شد و در اختیار پژوهشگران و کارشناسان و مدیران قرار گرفت.
تمایز اصلی این نظریه با دیگر نظریههای اخیر در زمینه رهبری مانند رهبری کاریزماتیک، تحولی، معنوی، خدمتگزار و رهبری موقعیتی، در این است که این نظریه بر چالش جوامع امروزی یعنی مسائل اخلاقی، عدم اطمینان و تغییرهای پیوسته تمرکز کرده است. همچنین نظریه رهبری اصیل کلیتر است و بر پایه یک کار میدانی قرار دارد. ارزشهای فینفسه برتر - یعنی ارزشهای جهانشمول همانند عدالت اجتماعی، برابری، روشنفکری، ارزشهای نیکخواهی همانند صداقت، وفاداری، مسئولیتپذیری - و عواطف مثبت معطوف به دیگران یعنی سپاسگزاری، حسن نیت، قدردانی و توجه به دیگران - نقش اساسی را در ظهور و رشد رهبری اصیل ایفا میکنند - آولیو و گاردنر،. - 2005
پژوهش حاضر بر این اساس شکل گرفت که رهبران سازمانها با ایفای نقش بهعنوان افراد پایبند به اخلاقیات و اصیل بودن قادر خواهند بود، در مقایسه با سایر رهبران، اثربخشتر باشند و از این طریق باعث حرکت سازمانهایشان به سمت تبدیل به سازمانهای خلاق و پربازده شوند. با توجه به مطالب فوقالذکر و مطالعات انجامگرفته اینگونه استنباط میشود که توجه به الگوی رهبری اصیل در سازمان-های آموزشی و بخصوص آموزش عالی که عنصر اصلی آنها انسانها هستند و تعاملات و مدلهای رهبری در آنها بسیار تأثیرگذار و حائز اهمیت میباشد، ضروری و مهم میباشد.
-2-1تعاریف رهبری اصیل
بسیاری از محققان در بررسیهای خود پیرامون رهبری اصیل به تعریف این واژه پرداختهاند که به مواردی از آنها اشاره میکنیم. یکی از نخستین دیدگاهها دربارهی رهبری اصیل توسط باس و استیمر 2در سال 1999 مطرحشده است و معتقد است که رهبران زمانی به این سطح از رهبری میرسند که میزان آگاهی آنها از اینکه چه چیزی درست، خوب، مهم و زیبا است افزایش یابد، با رفع نیازهای پیروان به کامیابی و خودشکوفایی آنها کمک کنند، در پیروان بلوغ معنوی والاتری را پرورش دهند و آنها را به ورای علایقشان به چیزی که برای گروه، سازمان یا جامعهشان مفید است، سوق دهند - نیدر و چریشیم،2011؛ به نقل از خلج،. - 1392 محققان تعاریف مختلفی را از این مفهوم ارائه کردهاند که به برخی از آنها اشاره میشود:
-بگلی در سال 2001 رهبری اصیل را اینگونه تعریف میکند: رهبری اصیل بهعنوان استعارهای برای اثربخشی حرفهای، اخلاقی و روشهای مؤثر و آگاهانه در مدیریت آموزشی میباشد. این نوع رهبری مبتنی بر دانش و آگاهی از ارزشها و اجرای ماهرانه آنها میباشد - کاهه،. - 1391
-ازنظر لوتانز و آولیو - - 2003، رهبری در سازمان فرایندی است که هم از ظرفیتهای روانشناختی مثبت و هم از یک زمینه توسعهیافته سازمانی استخراج میگردد که درنتیجه منجر به خودآگاهی بالا، رفتارهای مثبت و خودتنظیمی در رهبران و همکاران میگردد. رهبر اصیل فردی با اعتمادبهنفس، امیدوار، انعطافپذیر، شفاف، اخلاقی و آیندهنگر میباشد و توسعه پیروان را در توسعه خود میبیند. این رهبران بجای استفاده از زور یا حتی متقاعد کردن، ترجیح میدهند از طریق ارزشها، عقاید و رفتارهایی که از خود بروز میدهند به توسعه پیروان بپردازند.
-می و همکاران - - 2003، ادعا کردند رهبری اصیل بهطور خاص ارزشگرایی مثبت 1را رهبری میکند و بر رفتار سازمانی مثبت ازجمله اعتمادبهنفس، امید و انعطافپذیری اثر میگذارد - شرمر هورن و گاردنر،2004؛ لوتانز،. - 2002 الزام به ارزشهای مثبت، رهبران اصیل را به داشتن شهامت اخلاقی برای انجام کار درست بهرغم فشار از درون و برون سازمان برای انجام آن به طرزی دیگر، پشتیبانی میکند.
-آولیو و همکاران - - 2004، بیان میکنند که رهبران اصیل افرادی هستند که بهدرستی خود را میشناسند که چگونه فکر میکنند، به چه فکر میکنند، دیگران چگونه آنها را میبینند و چقدر نسبت به ارزشها و دیدگاههای اخلاقی نقاط قوت و زمینههایی که آنها به فعالیت میپردازند آگاه هستند.
-آولیو، لوتانز و والومبوا - - 2004 رهبر اصیل را اینچنین تعریف میکنند: رهبر اصیل آگاهی عمیق نسبت به طرز فکر و رفتار خود دارد و از ارزشها- دیدگاههای اخلاقی، دانش و نقاط قوت خود و دیگران آگاه است؛ از بافتی که در آن فعالیت میکند آگاه است؛ اعتمادبهنفس دارد؛ خوشبین و انعطافپذیر است و خصوصیات اخلاقی والایی دارد - مؤمنی،. - 1390
-جرج و سیمس 2 در سال 2007 رهبری اصیل را اینگونه تعریف کردهاند: رهبران اصیل افرادی هستند که با خودشان و عقایدشان صادق میباشند. آنها اعتماد را ایجاد میکنند و به بهبود توسعه روابط صحیح و واقعی با دیگران میپردازند. بدین ترتیب با برقراری اعتماد متقابل، آنها میتوانند پیروان را برای سطوح بالای عملکرد ترغیب کنند. آنها بجای اینکه اجازه دهند انتظارات دیگران نشاندهندهی راه آنها باشد خود آماده حرکت در مسیر اهداف تعیینشده از سوی خود میباشند. چنین رهبرانی ازآنجاییکه به دنبال بهبود پیروان خود میباشند، بیشتر از آنکه در پی موقعیتهای مشخص و شناخته شدن خود باشند، نگران خدمت کردن به دیگران هستند.
-والومبوا و همکاران - - 2008، بیان میکنند که رهبری اصیل بهعنوان یک الگوی رفتاری از ظرفیتهای روانشناختی مثبت و جو اخلاقی مثبت سازمانی منتج میگردد و موجبات پرورش خودآگاهی، جنبههای اخلاقی درونی، پردازش متعادل اطلاعات و شفافیت روابط در پیروان میگردد - کاهه،. - 1391
-رهبران اصیل در پی حفظ درستکاری و صداقت در تعاملات روزمرهشان میباشند و دائماً در جستجو برای خود واقعی هستند - آولیو و گاردنر، - 2005 و همچنین در پی درستکاری در حقیقت، رد فعلوانفعالات فریبنده، ریاکارانه، دورویی و هستند. رهبران اصیل از طریق روابط متقابل، وابستگی متقابل و شفقت اعمال نظارت میکنند. برای چنین رهبرانی اصالت نه سهوی است و نه ساختگی، بلکه ارادی و عمدی است.
