بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری پدیده جدیدی نیست ولی در چند دهه اخیر به عنوان یکی از آسان ترین ، پرسود ترین ، کوتاه ترین و قدرتمند ترین صنعت در جهان می باشد که با مدیریت مدون و برنامه ریزی دقیق و همه جانبه می تواند از این ابزار قدرتمند در خدمت به هموطنان عزیز خود به انحای مختلف گردید.میهن اسلامی ایران با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی ، گستردگی ارضی اقلیم خاص منحصر به فرد چهارفصل و با توانمندیهای بالقوه و بالفعل خود در زمینه ها ی مختلف فرهنگی ، مذهبی و زیارتی ، باستانی و تاریخی ، هنری ادبی ،علمی و طبیعی و ... جزو ده کشور اول جهان از لحاظ توان گردشگری می باشد و از سوی دیگر ایران اسلامی دارای 15 همسایه در دورتا دور خود بوده که جزء نادرترین کشورهای جهان در این خصوص است که همه آنها بسیاری از سیاستهای خود را با تغییر و تحولات کشور ما تنظیم می نمایند.
گیلان همچون عروس سرسبز شمال ایران ، با طراوت از بارانها و شبنم ها ، در زیر آسمان صاف و آبی رنگ تکیه بر کوه های بلند قامت و استوار البرز زده و آبهای نیلگون دریای خزر به پایش می ریزد. همبستگی عمیق میان طبیعت و محیط و اشکال فعالیت اقتصاد گردشگری در گیلان چشم گیر است. طبیعت گیلان با اقلیم معتدل ، خاک های آبرفتی و حاصلخیز جلگه ای ، رودخانه های فراوان و پرآب ناشی از باران کافی ، جنگلهای انبوه و وسیع ، مراتع طبیعی و حتی رویش زرین جنگلی ، قلمرو دریایی مملو از انواع آبزیان ، تالاب ها ، کرانه های ماسه ای در امتداد ساحل و حیات وحش غنی و غیره ، جملگی زمینه ساز اصلی فعالیتهای گردشگر ی در گیلان می باشند. در کنار تمامی موارد ذکر شده ، معماری سنتی روستاهای گیلان نیز به دلیل اقلیم خاص و منحصر به فرد خود یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری گردشگران داخلی و خارجی می باشد.
واژه های کلیدی:توانمندی ها ، معماری سنتی ، روستایی ، استان گیلان، گردشگر
مقدمه
معماری بومی استان گیلان که با کالبدی زیبا در دل طبیعت و همگام با آن تلفیق شده است ،امروز نیز پاسخگوی مناسبی در جهت خلق فضایی هماهنگ با طبیعت و اقلیم منطقه میباشد به گونه ای که میتوان آن را بهترین الگو برای دستیابی به معماری پایدار منطقه دانست. لذا با توجه به ویژگی های غنی معماری بومی گیلان ، با توجه به اصول به کار برده شده ، جهت دستیابی به راهکارهای مناسب برای طراحی معماری امروز منطقه ضروریست به گونه ای بتوان به اهداف معماری پایدار که از ویژگی های مهم آن هماهنگی با اقلیم و طبیعت منطقه و حفظ آن و نیز کاربرد مطلوب انرژی های طبیعی برای رسیدن به شرایط آسایش زندگی انسان است، دست یافت .
بیان مساله
توانمندیهای استان سرسبز گیلان در امر توسعه گردشگری : برخورداری از سواحل گسترده و زیبا و منحصربه فرد دریایکاسپین - برخورداری از رودخانه های نسبتا پرآب و دائمی - برخورداری از جنگلهای انبوه و نمونه هیرکانی در طول استان - وجود تالابهای متعدد بزرگ و کوچک و حتی بین المللی - وجود مناطق ییلاقی با چشم انداز فوق العاده - برخورداری از آثار و بناها و پارکهای جنگلی - برخورداری از زیرساختهای ارتباطی مناسب و با تراکم بالا در سطح استان - همجواری مستقیم با کانونهای مهم تجاری و اقتصادی مانند جمهوری آذربایجان - همجواری مستقیم با استان اردبیل - سرعین - و استان مازندران - رامسر - به عنوان کانون بین المللی آب درمانی - موفقیت ویژه استان از منظر دسترسی به بازارهای هدف - وجود شبکه شهری نزدیک به هم از نظر پتانسیل و جذابیتهای گردشگری - برخورداری از منابع اکوتوریستی غنی شامل غارها ، چشمه های آب معدنی گرم و سرد ، آبشارها ، دره ها ، ییلاقات و مناطق حفاظت شده - وجود سواحل مناسب برای شنا - اسکی روی آب ، قایقرانی و ایجاد سازه های دریایی بخصوص برای گردشگری - وجود اسکله ها و موج شکن ها برای اهداف مختلف بویژه گردشگری - وجود روستاهای برخوردار از مناظر و چشم انداز های طبیعی و محیطی مناسب به منظور توسعه گردشگری روستایی - وجود مراکز آموزشی فعال برای آموزش نیروی انسانی مورد نیاز - آشنایی مردم منطقه از قدیم الایام در زمینه های فرهنگی و معاشرتی برای تعامل میزبان - میهمان B برخورداری از قابلیت ها و زمینه های برگذاری جشنواره ها و همایش ها و ... - قابلیت های فرهنگ مادی در دل طبیعت مانند کانون گردشگری ماسوله و قلعه رودخان که دارای سطح عملکرد قابل توجهی هستند - وجود کارگاهها و نمایشگاههای صنایع دستی بومی استان - وجود صدها اماکن اقامتی مختلف نظیر هتل ها ، مهمانسرا ها ، مهمان پذیرها ، سوئیت ها ،هتل آپارتمانها ، مجتمع های گردشگری ، خانه های معلم ، اردوگاهها و ...
اهمیت و ضرورت تحقیق
گردشگری روستایی می تواند منبع مهمی برای بحث اشتغال در مناطق روستایی باشد ، به خصوص این امر در می ان گروه های کوچک که از نظر اقتصادی نیز در سطح بالایی قرار ندارند ، قابل توجه است ، چرا که اشتغال در این صنعت برای روستاها ، اغلب احتیاج به مهارت زیادی ندارد و ساکنان محلی به آن آسانی و با مهارتهای معمولی و ساده ، مانند پخت غذاهای محلی ، خدمتکاری ، خرده فروشی ، کارگری در رستوران ها و جزء اینها می توانند در این زمینه فعالیت کنند.اهمیت گردشگری روستایی را همچنین می توان در زمینه اشتغال در بخش خدمات رسانی و حمل و نقل و جابه جایی گردشگران به خوبی مد نظر قرار داد. بالابردن کیفیت زندگی روستائیان از دیگر نتایج توجه به گردشگری روستایی است که میتواندازطریق تامین درآمدهای مالیاتی در ساختار مدیریت روستایی به کار رود چرا که در حال حاضر نبود درآمد کافی و مناسب برای بخش مدیریت روستایی از بزرگترین مشکلات پیش روی روستاهاست.
وابسته بودن به درآمدها ی دولتی و نگاه کردن به این درآمدها برای پیشبرد اهداف مدیریت و توسعه روستایی تجربه تلخ چندین سال گذشته روستاهای کشور بوده است0 در واقع این وابستگی باعث شده است که مدیران روستایی تنها آنچه را به عنوان طرح های ملی و از ساختار مدیریت کلان سرچشمه می گیرد قابل اجراء در روستا بدانند و از اجرای طرح های محلی و بومی که فاقد اعتبار لازم است ، چشم پوشی کنند. گردشگری روستایی می تواند به عنوان حافظ منابع طبیعی و منابع محلی در مناطق روستایی باشد. آنچه امروزه با آن به عنوان معضل یزرگ ملی در تمامی مناطق کشور دست به گریبان هستیم ، تخریب رو به افزایش منابع طبیعی و انسانی است که اکثرا در حوزه های روستایی قرار دارند. حفظ فرهنگ بومی و محلی و رسوم اجتماعی از طریق توجه به گردشگری روستایی می تواند توسعه فرهنگی را برای جامعه به ارمغان آورد.
آنچه امروزه فرهنگ بومی و ملی ما را در مقابل هجوم فرهنگ غربی ناتوان کرده است ، عدم آشنایی با فرهنگ بومی و فراموشی آن حتی در مقابل فرهنگ روستایی توسط مردمان همان مناطق است. واقعیت این است که امروزه مدیریت روستایی در کشور نتوانسته از همه پتانسیل ها و توان های بالقوه روستاها برای توسعه پیشرفت مناطق روستایی استفاده مناسب را ببرد. مدیریت روستایی کشور بعد از اصلاحات ارضی دستخوش تغیی رات عمده و فراوانی شده است و آنچه تا کنون تحت عنوان مدیریت روستایی در برنامه ها عنوان شده دارای کاستی ها و کمبودهای فراوان است . از جمله این کاستی ها عدم توجه به توان و پتانسیل روستا در بحث گردشگری روستایی است. - قنبری 1386 ص - 144
توانمندیهای طبیعی جذب گردشگری گیلان
استان گیلان به دلیل شرایط ویژه اقلیمی از مناطق مستعد کشور در تولید محصولات کشاورزی بوده و تنوع گیاهان زراعی و باغی آن ، گواه این مطلب است. برنج ،چای، فندق ، مرکبات ، زیتون و گلهای زینتی از مهمترین محصولات کشاورزی استان می باشد. حدود 23/3 درصد از کل مساحت استان 1090061 - هکتار اراضی - تحت کاربری زراعی قرار دارد که در سطح کشور دارای رتبه ششم است. همچنین این استان به دلیل دارا بودن شرایط مناسب آب و هوایی از موقعی ت مناسبی برای پرورش انواع دام، طیور و آبزیان بر خوردار می باشد0این استان با تولید محصولات عمده زراعی از جمله تولید 437918/2 تن انواع محصولات باغی - مرکبات، سیب ، گلابی ، گیلاس، فندق ، انگور ، توت ، زرشک ، زردآلو ، هلو ، ازگیل ، انار ، چای ، گیاهان دارویی و - 000 و 1386184 تن انواع محصولات زراعی نظیر - شلتوک برنج ، گندم ، انواع حبوبات ، بادام زمینی ، انواع محصولات جالیزی - سهم عمده ای در تولید محصولات کشاورزی کشور دارد.
برنج به عنوان یکی از مهمترین محصولات زراعی استان است که در سطحی بالغ بر 238/000 هکتار 77/5 - در صد - از سطح زیر کشت محصولات زراعی استان کشت می شود و مقدار تولید آن در سال معادل 1065862تن - شلتوک - می باشد.رقم های تولید شده در اراضی زراعی این استان از انواع بسیار مرغوب وطعم های منحصر به فرد در سطح جهان بوده که ذائقه بسیاری از مردم اقصی نقاط جهان را به خود جلب نموده است. چای ، دیگر محصول مهم استان در سطحی معادل 32/000 هکتار تولید می گردد که مقدار تولید آن در سال بالغ بر 176486 تن برگ سبز بوده است.
سطح زیر کشت مرکبات در سال 10703 هکتار و مقدار تولید آن - شامل انواع پرتقال ، نارنگی ، لیمو ترش ، گریپ فروت ، نارنج ، لیمو شیرین و کیوی - در سال به میزان 134031 تن بوده است. همچنین زیتون از مهمترین محصولات باغی استان گیلان در سطحی معادل 6676 هکتار و به مقدار 8012 تن تولید می گردد.سطح زیر کشت حبوبات در استان گیلان بالغ بر 11000 هکتار بوده است و تولید این محصولات به مهمترین صنایع تبدیلی ، محصولات زراعی و باغی استان شامل کارخانه های برنجکوبی فعال بالغ بر 1567 واحد ، چایسازی به تعداد 188 واحد و آرد کوبی 8 واحد و روغن کشی زیتون 11 واحد می باشد.شایان ذکر است شهرک گلخانه ای ، در زمینی به مساحت حدود 400 هکتار در اطراف شهرستان رشت با کل امکانات زیر بنایی احداث گردیده که در آن امکان تولید و پرورش انواع محصولات گلخانه ای فراهم می باشد.
پتانسیل های ژئوتوریستی در استان گیلان
استان گیلان به علت قرارگیری در دامنه کوهستان سرسبز البرز در جنوب و دریای نیلگون خزر در شمال و رودهای پرآب ، تالابهای منحصر به فرد ، مناظر و چشم انداز های بی نظیر ، جنگل ها و ییلاقات سرسبز ، زیستگاه های ویژه و خاص بویژه برای پرندگان مهاجر غیر بومی و غیره از قابلیت های بسیاری برای گردشگری و ژئوتوریسم برخوردار است از جمله جاذبه های استان گیلان برای گردشگران می توان به موارد ذیل اشاره کرد :
B کوه نوردی و غار نوردی
B ماهی گیری تفریحی در دریاها ، تالابها ، رودخانه ها B ورزش های زمستانی و تابستانی
B قایق رانی ، اسکی بر روی آب ، شنا .
B شکار تفریحی در تالابها ، کوهستان ، صحرا.. B صنایع دستی روستا
-قایق رانی ، اسکی بر روی آب ، شنا .
-شکار تفریحی در تالابها ، کوهستان ، صحرا..
-صنایع دستی روستایی متنوع
-انواع جشنواره های متنوع در سطح استان
-مطالعه در طبیعت و جمع آوری داروهای گیاهی
-چشم انداز طبیعی منحصر به فرد
-تاتلاب ها ، چشمه ها و رودخانه ها
-جنگل های سرسبز ، غارها ، آبشارها
-روستاگردی بویژه در ارتفاعات
-وجود ییلاقات ویژه و منحصر به فرد
-گردش در طبیعت زیبا
-چشمه های آبهای معدنی سرد و گرم
جاذبه های توریسم روستایی
انگیزه ای که باعث میشود تا فردی به عنوان توریست ، فرسنگ ها مسافت را طی کند و برای مدتی هرچند کوتاه به روستا ی ا محیط پیرامون آن سفر کند ، بسیار وسیع است. مهمترین و اصلی ترین جاذبه گردشگری روستایی به طور سنتی خود روستا می باشد. - منشی زاده - 1382 جاذبه ها یا عواملی را که سبب جذب گردشگران به روستاها میشوند ، می توان به شرح ذیل بیان کرد:
شرایط طبیعی و مورفولوژی ، شیوه زندگی ، آداب و رسوم فرهنگی ، صنایع دستی و محلی ، جاذبه های بکر پیرامونی ، حیوانات اهلی و بومی ، حیات وحش و حیوانات غیر اهلی ، گیاهان خاص و کمیاب - گیاهان دارویی - ، آثار تاریخی و باستانی ، غذاهای محلی و سنتی ، فعالیتهای ورزشی - آبی و هوایی و زمینی - . - بقایی ، نوروزی - 1384
پیامدهای مثبت و منفی ژئوتوریسم بر منطقه
براساس بررسیهای انجام گرفته ، گردشگری هم مانند سایر فعالیتهای انسانی ممکن است آثار منفی متعددی بر محیط داشته باشد ، ولی دارای آثار مثبت فراوانی نیز هم باشد که به خلاصه به برخی از آنها اشاره می گردد:
خصوصیات کلی معماری بومی گیلان
با توجه به مطالعه ارایه شده در خصوص معماری گیلان می توان گفت :
*در گیلان شکل ساختمان به صورت برون گرا ، معماری و طبیعت در تعامل با یکدیگرند.
*بام ساختمان به صورت شیبدار ، با شیب و جهت منا سب با توجه به باد غالب طراحی شده است.
*جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت و آب باران ، کف طبقه همکف بالاتر از سطح طبیعی زمین با ایجاد پی مناسب قرار گرفته است.
