بخشی از مقاله
خلاصه
مواد مخدر دارای یک واقعیت فیزیکی با مشخصات معین و اثرات عینی قابل اندازه گیری است. - این بدین معناست که مقدار مشخصی از مواد مورد استفاده قرار گرفته و اثرات مشخصی برجا میگذارند که هم برای استفاده کننده قابل تجربه اند و هم اطرافیان این اثرات را تا حدی مشاهده میکنند - . اما اثرات آن با مفهوم ذهنی مشاهدهگر ممکن است منطبق باشد یا نباشد. رساله حاضر پژوهشی در رابطه با تاثیرات معماری و طراحی محیط بر درمان اعتیاد و هدف آن خلق فضاهایی با عملکردهای اقامتی، درمانی، رفاهی، ورزشی و آموزشی برای اثر بخشی بیشتر در بهبود معتادین است، در زمینه درمان اعتیاد راه های مختلفی برای رهایی معتادین در کشور و سایر نقاط جهان وجود دارد در میان این روش ها مراکز اقامتی ترک اعتیاد یا به اصطلاح رایج تر کمپ ها از اصلی ترین و اولین گزینه های ترک مواد مخدر در کشور محسوب می گردند.
متاسفانه به غیر از تعداد انگشت شماری از این مراکز اغلب کمپ ها برای کاربری مربوطه که همان ترک اعتیاد می باشد طراحی نشده اند و معمولا ساختمان های فرسوده داخل شهرها با حداقل سرانه موجود و یا ساختمان های نسبتا مخروبه حاشیه شهرها و روستاها را با حداقل امکانات نسبت به این کاربری ها اختصاص می دهند مکان هایی که حضور صرف در آنها بسیار طاقت فرساست و این عدم آسایش و رنج را می بایست به فشار روانی بالای توام با ترک در دوره درمان اضافه کرد. در این پایان نامه پیش از رسیدن به فرایند طراحی تمامی فرضیات شامل تاثیرات کیفیت محیط درمانی و فضای سبز و رضایتمندی از محیط درمانی و سایر مولفه ها از طریق پرسشنامه هایی مورد آزمایش و تاثیر آنها بر فرآیند درمان معتادین از طریق کاهش عوارض مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
.1 مقدمه
مواد مخدر برای سلامتی جسمی و روحی انسان بسیار مضر است و به تدریج باعث نابودی آن می شود. به علت ازدیاد گرفتاری افراد به مواد مخدر در جامعه و پیامدها و مشکلات بسیاری که باعث از هم پاشیده شدن خانواده ها شده است و روش های سنتی برای درمان موثر نیستند نیاز به کلینیک ها ی ترک اعتیاد بیشتر شده است. گستردگی انواع موادمخدر و محرک درچند سال اخیر درکنار شیوع مصرف این مواد که هر روز بر تعداد و تنوع آنها نیز افزوده میشود، باعث شده تا مراکز ترک اعتیاد همگام با نیازها و تغییر الگوی مصرف موادمخدر خدمات مختلفی را برای درمان معتادان انواع موادمخدر ارایه کنند.
از متادون درمانی، شربت تریاک و سمزدایی معتادان وابسته به مرفین و مشتقات آن گرفته تا روشهای درمانی غیردارویی و رواندرمانی برای مصرفکنندگان مواد محرکی چون شیشه و گروه آمفتامینها این روزها در بیشتر کلینیکهای ترک اعتیاد وجود دارد. اما چیزی که در این میان چندان به آن توجه نمیشود، نظارت بر خدماتدرمانی ارایه شده در این مراکز است. نبود نظارت کافی برنحوه فعالیت این کلینیکها یکی از نقاط ضعف چرخه بهبود و بازپروری معتادان است.
اساسا این مراکز به این دلیل تأسیس شدهاند که فرد معتاد را بهعنوان بیمار طی فرآیندهای مشخص، درمان کرده و درنهایت او را به آغوش خانواده و جامعه بازگردانند. کارکردی که در سایه نبود نظارت دقیق و اصولی دچار اختلال شده است. همیشه وقتی صحبت از ترک اعتیاد میشود، می گویند: »فرد معتاد خودش باید بخواهد و اراده کند.« اما برای فرد معتادی که میخواهد از شر مواد برای همیشه خلاص شود، شرایط و زمینههایی که برای کمک به او فراهم میشود نیز بسیار تاثیرگذار است.
شرایطی که نهتنها در تدوین دستورالعمل ایجاد مراکز ترک اعتیاد باید درباره آنها جدی بود بلکه ضرورت دارد بر نحوه اجرای آنها نظارت هم صورت گیرد. بهخصوص آنکه بیشتر مراجعان به این مراکز در ابتدای راه بیبازگشت اعتیاد هستند و به همین دلیل نحوه درمان و ارایه خدمات به این افراد میتواند نقش بسیار تعیینکنندهای درکاهش آسیبهای فردی و اجتماعی ناشی از ادامه مصرف موادمخدر توسط این افراد داشته باشد.
به عبارت دیگر وقتی برنامهریزی میشود که در هرکلینیک ترک اعتیاد حضور پزشک، روانپزشک، روانشناس، مددکار و پرستار الزامی است اما کارکرد بیشتر این کلینیکها فقط به دادن قرص یا کلاس های روان درمانی نصفه و نیمه خلاصه میشود، آیا می توان امیدوار بود که فرد معتاد بعد از مدت زیادی که انواع و اقسام موادمخدر در بدنش ریشه دوانده فقط با تکیه بر اراده و رویکردبه زندگی دوباره اعتیاد را ترک کند؟! رساله حاضر پژوهشی در رابطه با تاثیرات معماری و طراحی محیط بر درمان اعتیاد و هدف آن خلق فضاهایی با عملکردهای اقامتی، درمانی، رفاهی، ورزشی و آموزشی برای اثر بخشی بیشتر در بهبود معتادین است، در زمینه درمان اعتیاد راه های مختلفی برای رهایی معتادین در کشور و سایر نقاط جهان وجود دارد در میان این روش ها مراکز اقامتی ترک اعتیاد یا به اصطلاح رایج تر کمپ ها از اصلی ترین و اولین گزینه های ترک مواد مخدر در کشور محسوب می گردند.
متاسفانه به غیر از تعداد انگشت شماری از این مراکز اغلب کمپ ها برای کاربری مربوطه که همان ترک اعتیاد می باشد طراحی نشده اند و معمولا ساختمان های فرسوده داخل شهرها با حداقل سرانه موجود و یا ساختمان های نسبتا مخروبه حاشیه شهرها و روستاها را با حداقل امکانات نسبت به این کاربری ها اختصاص می دهند مکان هایی که حضور صرف در آنها بسیار طاقت فرساست و این عدم آسایش و رنج را می بایست به فشار روانی بالای توام با ترک در دوره درمان اضافه کرد.
در این پایان نامه پیش از رسیدن به فرایند طراحی تمامی فرضیات شامل تاثیرات کیفیت محیط درمانی و فضای سبز و رضایتمندی از محیط درمانی و سایر مولفه ها از طریق پرسشنامه هایی مورد آزمایش و تاثیر آنها بر فرآیند درمان معتادین از طریق کاهش عوارض مورد بررسی قرار خواهد گرفت. دلیل انتخاب این موضوع یعنی محلی برای بازپروری و ترک اعتیاد گروهی از سرخوردگان اجتماع - معتادین - ، دیدگاهی بود که برای آدمیان قائل هستم، آدمیان سه دسته اند، آنان که آدم اند و از آدمیت سخت فاصله دارند که مرده باد آدمی که آدمیتش مرده، دسته دوم آنان که آدم هستند و در آدمیت باقی مانده اما گاه به بیراهه می روند و دسته سوم که هم آدمند و هم در آدمیت غرق. سخن من با همه آنانی است که انتظار دارند که روزی چشم باز کنند که بینند اگر خورشید بمیرد بار زندگی جاریست.طراحی مرکز ترک اعتیاد بسیار مسئله حساسی است. معماری ساختمان های مراکز ترک اعتیاد در سراسر کشور از شرایط خوبی برخوردار نیست.
ایده اصلی طرح آرامش و زندگی و تولدی دوباره است که در جهت تحقق آن بیشتر فضاها به صورت جمعی طراحی شده اند. با توجه به عدم وجود چنین مرکزی در کشورمان، طراحی کمپ ترک اعتیاد - مرکز بازپروری معتادان - با رویکرد زندگی دوباره مبنای بازگشت به چرخه زندگی و معماری به نوعی نوآوری در این عرصه به شمار می آید که افراد بتواند براساس هنرو محیط زیست و نگاه به گذشته و درنظر گرفتن افق های آینده توانایی های خود را باز یافته و بتوانند درمحیطی سالم و آرامش بخش و به دور از تنش های روانی به زندگی خود ادامه دهند.بنابراین با تلاش برای یک طرح ایده عال و مناسب راه حلی برای این موضوع و درمان این بیماران پیدا خواهیم کرد و با کمک معماری به درمان این بیماران خواهیم پرداخت[1] و .[2]
.2 روش تحقیق
.1-2 فرضیات پژوهش
ابعاد و اندازه فضاها طبق استاندارهای تعیین شده در کمپ های ترک اعتیاد دارای اهمیت هستند. با راهکارهایی در طراحی می توان در دوره درمان بیماری اشتغال زایی نمود . رنگ های زنده در درمان بیمار موثر اند. نورپردازی با توجه به استاندارهای تعیین شده به بهبود بیماران کمک می کند.
.2-2 اعتیاد چیست؟
اعتیاد را به عادت کردن خود گرفتن، خوگر شدن، و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن معنی کرده اند. به عبارت دیگر، ابتلای اسارات آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده شود اعتیاد نام دارد. اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست، اما عواقب آن به صورتهای مختلف نظیر کم شدن تحمل و وابستگی بدنی هویدا می شود. در طب جدید به جای کلمه اعتیاد، وابستگی به دارو به کار می رود که دارای همان مفهوم ولی دقیق تر و صحیح تر است. مفهوم این کلمه آن است که انسان بر اثر کار برد نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا می کند، به طوری که بر اثر دستیابی و مصرف دارو، احساس آرامش و لذت به او دست می دهد؛ در حالی که نرسیدن دارو به خماری، دردهای جسمانی و احساس ناراحتی و عدم تامین دچار می شود .[1]
.3-2 معتاد کیست؟
معتاد کسی است که در اثر مصرف مکرر و مداوم، متکی به مواد مخدر یا دارو شده باشد، یا به عبارت دیگر قربانی هر نوع وابستگی دارویی یا روانی به مواد مخدر معتاد شناخته مس شود. از نظر آسیب شناسی هر دارویی که پس از مصرف چنان تغییراتی را در انسان به وجود آورد که از نظر اجتماعی قابل قبول و پذیرش نباشد و اجتماع نسبت به آن حساسیت یا واکنش نشان دهد، آن دارو مخدر است و کسی که چنین موادی را مصرف می کند معتاد شناخته می شود.[2]
