بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم سبک زندگی یکی از موضوعات مطرح شده توسط رهبر معظم انقلاب در جریان سفر ایشان به خراسان شمالی بوده است . این مفهوم از نظر ایشان بخش اصلی و حقیقی تمدن سازی نوین اسلامی را تشکیل می دهد.از آنجا که اسلام، دین زندگی است، احکام و تعالیم حیاتبخشی را برای انسان فراهم کرده تا بتواند در هر سطحی چه محلی، چه منطقهای و چه بینالمللی مناسبات خود را به درستی ایجاد و تحکیم کند؛ و هیچ یک از ابعاد فردی و اجتماعی حیات بشری، از آموزههای وحیانی تهی نیست، بلکه جریان عبودیت و بندگی در جای جای زندگی نفوذ داشته و تنها با پذیرش و عمل به آن تعالیم، بندگی معنا یافته و محقق میشود.
طبق فرمایشات مقام معظم رهبری، بدون شک داشتن یک سبک زندگی اسلامی وآنچه که از منظر اسلام مطلوب است نیازمند واکاوی ومداقه در این زمینه است. داشتن یک سبک زندگی اسلامی با یک تصمیم یکباره و یکدوره زمانی خاص محقق نمیشود؛ بلکه باید بخشهای مختلف جامعه از جهت درونی شدن در وجود افراد و نهادهای قانونی و نیز در مقررات و دستور العمل ها ، همه رنگ و بوی اسلامی به خود بگیرد تا به تدریج سبک زندگی ما به طرف اسلامی شدن برود.در این مقاله تلاش می شود مولفه ها و شاخص های لازم جهت اسلامی شدن سبک زندگی از منظر قرآن کریم شناسایی و اثرات آن در تحول و دستیابی به تعالی جامعه اسلامی بررسی شود.
واژگان کلیدی:سبک زندگی ،اسلام،قرآن.
مقدمه
شاید مهمترین و راهبردی ترین فراز و بخش سفر رهبر انقلاب اسلامی به استان خراسان شمالی طرح بحث جدید، جذاب و جالب شاخصه های »سبک زندگی اسلامی« و »سبک زندگی غربی« از سوی ایشان باشد. بر کسی پوشیده نیست که سبک زندگی در هر جامعه یک بنا است که زیربنای آن را علوم انسانی آن جامعه می سازد و برای تحقق یک زندگی مورد نظر اسلام نخست باید دانش های انسانی و زیر بنای فکری و بینشی آن محقق شود . مبحث سبک زندگی، در دین مقدس اسلام، از سابقه ای 1400 ساله برخوردار است و با نام های گوناگونی از آن یاد شده و روایات متعددی از پیامبر اعظم - ص - و امامان معصوم - ع - در باره »زندگی باسعادت«، »زندگی صالحانه« و تشویق مسلمین به رعایت دستورات دینی در کلیه مراحل زندگی، در منابع اسلامی، موجود می باشد.
مفهوم سبک زندگی
مطالعه تجربی فرهنگ و سبک زندگی مردم، حتی بدون داشتن هیچ وسیله ای، کار آسانی است. و میتوان آن را از دیدگاههای مختلف نظری و روش شناختی مورد بررسی قرار داد. سبک های زندگی مجموعه ای از طرز تلقی ها ، ارزش ها، شیوه های رفتار، حالت ها و سلیقه ها، در هر چیزی، از موسیقی گرفته تا هنر و تلویزیون و سبک دادن به باغچه - گل کاری - و دکوراسیون و فرش کردن خانه و... را در بر می گیرد. سبک زندگی فرد، اجزای رفتار شخصی او نیست، لذا غیر معمول نیستند.در بیشتر مواقع عناصر یک سبک زندگی به شکلی جمع می شوند و شماری از افراد در یک نوع سبک زندگی اشتراکاتی پیدا می کنند. به عبارت دیگر، گروههای اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی شده ، یک سبک خاص را تشکیل می دهند.
مفهوم سبک زندگی به معنای انطباق دادن یک رهیافت سبک داده شده، در زندگی است . سبکی شدن زندگی با شکل گیری فرهنگ مردم رابطه نزدیک دارد. بنابر این می توان شناخت لازم در مورد فرهنگ یک جامعه را از طریق شناخت سبک زندگی آن جامعه به دست آورد. به این معنی که باید نسبت به اشکال سبک داده شده ی زندگی مردم در آن جامعه، شناخت پیدا کرد.موسیقی عامه، تلویزیون، آگهی ها همه و همه تصور ها و تصویرهایی بالقوه از سبک زندگی فراهم می کنند .سبک زندگی، اصطلاحی است که در غرب، برای نخستین بار و به صورت رسمی، توسط » آلفرد آدلر اتریشی «چشم پزشک و نیز متخصص در روانشناسی، برای توصیف شرایط زندگی انسان، استفاده گردید.
سبک زندگی معنایی است که از به هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان ثیرتأ می گذارند، به وجود آمده است.تقریباً در اکثر تعریف های سبک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است؛ و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه »سبک« باز می گردد: اول، مفهوم وحدت و جامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق. به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم و بیش به طور نظام مند با هم ارتباط داشته ویک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند.
همین پیوستگی، اتحاد و نظام مندی این کُل را از کُل های دیگر متمایز می کند. وجود کلماتی همچون الگو، نظام مندی، کلیت، هویت و تمایز در بیانات اخیر رهبر فرزانه انقلاب نیز حاکی از همین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوی متمایز و متفاوت سبک زندگی اسلامی و غربی سخن می گوییم. واژگان مترادف سبک زندگی اسلامی: سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدئولوژیک، جهادی، انقلابی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی: سبک زندگی اروپایی، مسیحی، آمریکایی و وسترنیزه می باشد .سبک زندگی ، به یک معنا تحقق اسلام است، سبک زندگی اسلامی، اجرای اسلام با همه ابعاد آن است. برخی از بزرگان ما ، دین را به سبک زندگی آنچنان که متداول است تعریف کرده اند. علامه طباطبایی دین را شیوه زندگی تعریف می کند. وقتی دین را پیاده کنیم، نوعی از سبک زندگی را دنبال می کنیم.
اینکه کدام مجموعه در این مسیر رسالت دارد تا مبانی را تدوین و ارائه دهد ؟ به نظرمیرسد که این رسالت در مرحله اول بردوش حوزه های علمیه باشد، که در مسیرتحقق بخشیدن به دین در حیات عینی وارد عرصه شوند .لذا در این جهت نخستین گام این است که دین را در عرصههای زندگی عینی کنند ، سبک زندگی ارائه دهند و درباره مبانی سبک زندگی اسلامی براساس فقه به ارائه نظریه های جدید بپردازند.لذا رسالت حوزه های علمیه در این مقطع حساس، تحقق بخشیدن به دین در حیات عینی است ، تا دین را در عرصههای زندگی عینی کنند و به عنوان مدل سبک زندگی اسلامی آن را برای مشتاقان وعلاقمندان در ایران اسلامی وسایر کشورهای اسلامی ارائه دهند. - شیخ الاسلامی،1377،ص. - 112
سبک زندگی اسلامی و آموزه های قرآنی
قرآن مجید متضمن کلیات برنامه زندگی بشر است. زیرا آیین اسلام که بهتر از هر آیین دیگری سعادت زندگی بشر را تامین و تضمین میکند از راه قرآن مجید بدست مسلمانان رسیده است و مواد دینی اسلام که یک سلسله معارف اعتقادی و قوانین اخلاقی و عملی است ریشه اصلی آنها در قرآن مجید میباشد، خدای متعال میفرماید:"ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم" بدرستی این قرآن بسوی آیینی که بهتر از هر آیین دیگر جهانی بشریت را اداره مینماید راه نمائی میکند. - سوره اسری آیه - 9 و باز میفرماید"و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء" - سوره نحل آیه - 89 و فرو فرستادیم بر تو این کتاب را که همه چیز را بیان مینماید و روشن میسازد .
و روشن است که در قرآن مجید اصول عقاید دینی و فضائل اخلاقی و کلیات قوانین عملی در آیات بسیاری که نیازی به نقل آنها نیست ذکر شده است.امامان معصوم - ع - در دو سده حضور خود در جامعه اسلامی تمامی تلاش خود را مبذول این معنا داشتند که شیوه زندگی اسلامی را تبیین کرده و با توجه به شرایط هر عصری سبک خاصی از زندگی اسلامی را ارایه دهند. مجموعه ای که اکنون از سنت و سیره آنان در اختیار ماست به خوبی نشان می دهد که ایشان سبک های متعددی از زندگی را برای اعصار - زمان ها - و امصار - مکان ها - ارایه دادند که مبتنی بر شیوه زیست اسلامی است.مهندسی فرهنگی که امامان - ع - برای ارایه سبک های گوناگون زندگی مبتنی بر شیوه زیست اسلامی انجام دادند، یک مجموعه علمی و عملی است که می بایست به عنوان سرمشق مورد استفاده جوامع امروز اسلامی قرار گیرد. شیوه زندگی اسلامی، در جوامع الکلم قرآنی بیان شده است و بر ماست که با مراجعه و عرضه پرسش ها
