بخشی از مقاله
چکیده
بی شک امروزه در عرصه قدرت ملتها، نیروي انسانی تعلیم دیده حرف اول را می زند و منابع و تکنولوژي در درجه دوم و سوم اهمیت قرار می گیرند. طبیعی است در چنین شرایطی و نظر به محدودیت منابع و گرانی عوامل تولید از ترویج انتظار می رود که با تلاش بیشتر بستري را فراهم نماید تا کشاورزان از منابع کمتر اقدام به تولید بیشتر همراه با کیفیت لازم نموده و مکانیزمهایی را به کار گیرد که بتواند به تمام کشاورزان مهارت مورد نیاز را ارائه و به کمک آموزش، آنها را به ابزار دانایی و توانایی مجهز نماید. یقیناً موفقیت ترویج در این امر خطیر متکی به عوامل مختلفی از جمله تحقیقات است که با پژوهش هاي کاربردي انجام شده منابع و اطلاعات لازم را با در نظر گرفتن یک شیوه جدید در اختیار بهره برداران قرار دهد.
لذا براي رسیدن به این هدف، به یک رابطه تنگاتنگ بین دو مجموعه تحقیق و ترویج نیاز می باشد. اما مهمتر از ارتباط بین این دو، ارتباطشان با کشاورز می باشد و آنچه تعیین کننده موفقیت یا عدم موفقیت یک پژوهش می شود قضاوت بهره بردار و میزان دخالت و رضایت او از یک طرح و در نهایت پذیرش از طرف او می باشد و این میسر نیست مگر اینکه کشاورزان در فرآیند یک پژوهش و طرح اعم از مسئله یابی، اجرا و بکارگیري آن حضور مؤثر داشته و در این فرآیند به عنوان محور اصلی قرار گیرند.
یکی از روش هاي نوین جلب مشارکت کشاورزان و بهره برداران، روش مدرسه در مزرعه یا F.F.S می باشد. مدرسه در مزرعه روشی نوین در آموزش کشاورزان است که کاملا" بصورت مشارکتی به همراه کشاورزان در طول یک فصل زراعی در محل مزرعه برگزار میگردد. این روش آموزشی با شعار آموزش توام با یادگیري درصدد است که پیوند بین کشاورز، محقق و مروج را ایجاد نماید و خلاء چندین و چندساله بیگانگی سه بخش تحقیق- ترویج و اجرا را از بین ببرد. مقاله حاضر بدنبال تشریح این روش آموزشی نوین و بررسی وضعیت اجراي آن در ایران و به خصوص در استان فارس می باشد.
مقدمه
امروزه در اکثر کشور هاي توسعه یافته و حتی در بسیاري از کشورهاي در حال رشد اعتقاد به رویکرد و رهیافت ترویج در توسعه کشاورزي جزء اصول اساسی و حائز اهمیت فراوان می باشد. این نکته تا بدانجا اهمیت دارد که تا قبل از بسترسازي و ایجاد شرایط مناسب براي یک موضوع علمی جدید توسط سازمان ترویج، بخش تحقیقات نمی تواند یافته هاي جدید خود را به بخش اجرا بسپارد. این موضوع اهمیت بخش ترویج را در موضوعات کشاورزي کاملا روشن می سازد - زیادبخش، بی تاریخ - . مدرسه در مزرعه یا1F.F.S روش نوینی در آموزش کشاورزان محسوب می شود که کاملا بصورت مشارکتی به همراه کشاورزان در طول یک فصل زراعی در محل مزرعه برگزار می گردد.
در این روش بهره برداران در قالب آموزش مشارکتی کشاورزمدار، آموزش می بینند و در جریان این آموزش با نحوه مشاهده، یادداشت برداري و چگونگی آزمایش هاي ساده و بررسی نتایج تجزیه و تحلیل کشت بوم آشنا می شوند. آموزش در شیوه مدرسه در مزرعه بر اساس ارتقاء سطح مهارت تحلیلی و قدرت تفکر انتقادي بهره بردار است - حیدري، 1385الف - . و در واقع این مدارس براي پیگیري مسائل و توانمندسازي کشاورزان در بلندمدت طراحی شده است به نحوي که آن ها قادر شوند بر تصمیم گیران تاثیر بگذارند - شریفی مقدم،. - 1387 مفهوم مدرسه در مزرعه در اواخر دهه 1980 میلادي، اولین بار از کشور اندونزي شروع شد.
زمانی که استفاده از سموم شیمیایی آفت کش بطور معمول در محصول برنج به عنوان مهمترین محصول غذایی این کشور مورد استفاده قرار گرفت و موجب بروز مشکلات جدید در شالیزارها و از بین رفتن دشمنان طبیعی آفات و طغیان آفت خطرناك زنجره قهوه اي گردید و تولید برنج به مخاطره افتاد - روزنامه آفرینش، . - 1387 در چنین وضعیتی، نتایج تحقیقات به دولت اندونزي نشان داد که مصرف بیش از حد سموم شیمیایی آفت کش مهمترین عامل در به وجود آمدن این وضعیت شده، و لازم است تا مدیریت تلفیقی آفات براي بهبود وضعیت بکارگرفته شود. دولت اندونزي اقداماتی را به عمل آورد تا مدیریت تلفیقی آفات را توسعه دهد. این اقدامات شامل حذف یارانه سموم و ممنوعیت تعداد 56 نوع آفت کش مورد استفاده براي بکارگیري مدیریت تلفیقی آفات بود.
چند سال بعد، کشورهاي زیادي در قاره آسیا رویکرد مدرسه در مزرعه را براي محصول برنج و سایر محصولات تطبیق دادند. سازمان خواربار کشاورزي ملل متحد، فائو، براي انجام این اقدام حمایت خود را شروع کرد. نتایج به حدي موفقیت آمیز بود که در اواخر دهه 1990 میلادي، رویکرد مدرسه در مزرعه توسط کشورهاي آفریقایی، آمریکاي لاتین و اروپاي شرقی نیز به کار گرفته شد. بدیهی است که هر کشوري باید این الگو را براساس ساختارهاي اجتماعی _ اقتصادي و شرایط فرهنگی خود تطبیق دهد، اما اساس تفکر در کلیه کشورها مشابه است - حیدري ،1385ب - .
