بخشی از مقاله
چکیده
روابط انسانی، توسعه مهارت هایی است که در پی آن فرد می آموزد چگونه خود را با محیط اجتماعی تطبیق دهد هدف تحقیق حاضر روابط انسانی در سازمان بوده است. یعنی روابطی که به انسان درون سازمان مربوط می شود. این مفهوم تلویحا به وجود روابط مثبت، بارور و سازنده میان انسان های درون سازمان نیز اشاره می کند. می توان گفت روابطی که منجر به تأمین نیازهای جسمی، اجتماعی، و روانی و معنوی انسان شود، روابطی سودمندند و ادامه حیات را تسهیل می کنند. در نتیجه برقراری روابط انسانی، پس از تأمین نیازها، زمینه های پیدایش انگیزش، رشد، احساس سودمندی، رضایت، درک متقابل و اعتماد فراهم می شود. این نتایج، چرخه ای از نشانه های مثبت حیات را پدید می آورند و هر یک در پیدایش حالات مثبت بعدی، مؤثر واقع می شوند. سازمان موفق و توسعه یافته سازمانی است که شبکه های ارتباطی خوبی داشته باشد. شرکتهای زنجیرهای موفق نه تنها در درون هر شعبه شبکه ارتباط سخت افزاری و انسانی خوبی دارند بلکه در سرتاسر جهان شبکه ارتباطی مناسبی با یکدیگر ایجاد نموده اند. سازمانهای موفق دپارتمان روابط عمومی قوی دارند و به دنبال موفقیت های فراسازمانی هستند و از انرژی بیرونی سازمان به نفع خود استفاده می کنند.
واژه های کلیدی: روابط، روابط انسانی، سازمان
مقدمه
التون مایو1 - ٌُُُ- ًٌََ - پایه گذار نهضت روابط انسانی بود . مطالعاتی که به سرپرستی او صورت گرفت . اهمیت تاثیر گروه های غیر رسمی را بر رفتار کارکنان نشان داد . گروه مطالعاتی التون مایو بر خلاف تیلور و فایول که عمدتا انسان و سازمان را از جنبه های فنی و تولیدی بررسی می کردند از شیوه های روانشناسی و به ویژه روانشناسی صنعتی در حل مسائل سازمان، مدیریت و منابع انسانی استفاده کرد. تحقیقات تیم مایو نشان داد که میزان تولید، تابع همکاریهای گروهی است. به عبارتی تبدیل گروه به معنای تجمعی از افراد به تیم به معنی تشریک مساعی افرادی برای نیل به اهدافی مشترک و از پیش تعیین شده، عامل اصلی در میزان تولید است .
در مقایسه با نهضت مدیریت علمی که طراحی صحیح م شاغل، انتخاب مناسب، آموزش و برانگیختن فرد را از جمله عوامل مهم در افزایش تولید می داند در مطالعات نهضت روابط انسانی، گروه و رفتار گروهی مهمترین عامل در تقویت روحیه، ایجاد جوی مناسب و در نتیجه افزایش تولید و بازدهی در نظر گرفته شده است - آریا داد، ٌََّ - .اصطلاح روابط انسانی از دو واژه »روابط« و »انسانی« تشکیل شده است. روابط جمع مکسر رابطه است که در فرهنگ لغت به معنای ربط دهنده، واسطه میان دو نفر با دو چیز آمده است و معنی اصطلاحی آن عبارت از تبادل اطلاعات، تعامل و ارتباط متقابل میان دست کم دو نفر است.
در این معنی، رابطه به پیوند مشترک میان افراد اطلاق می شود و تعاملات میان آن ها را توضیح می دهند . واژه انسانی به دلیلوضوح کافی نیازمند توضیح نیست و تنها باید گفت چنین واژه ای هر آن چیزی است که به انسان نسبت می دهند یا به او مربوط است . از این رو، می توان اذعان داشت که روابط انسانی در سازمان؛ یعنی روابطی که به انسان درون سازمان مربوط می شود . این مفهوم تلویحا به وجود روابط مثبت، بارور و سازنده میان انسان های درون سازمان نیز اشاره می کند . روابط بارور و سازنده باعث به وجود آمدن فضایی مطلوب و مناسب می شود که در آن کارکنا ن سازمان احساس نشاط، طراوت و رضایت خواهند کرد .
چنین فضایی در جای خود باعث می شود سازمان با بیشترین اثربخشی و کارایی به هدف های خود نائل آید. اگر چه روابط انسانی در مدیریت مفهومی ویژه اشاره می کند؛ ولی همانند دیگر مفاهیم رایج در علوم انسانی از این مفهوم نیز تعاریف متعددی به عمل آمده است . بنا بر نظر دیویس 1 - ٌُِّ - روابط انسانی عبارت از برانگیختن افراد در درون سازمان است تا آن ها را به نوعی از همکاری وادار کند که ضمن برآوردن نیازمندی های افراد، موجبات تحقق هدف های سازمان را نیز فراهم آورد . بنابراین روابط انسانی کارکنان شامل بررسی و مطالعه رفتار آدمیان در محیط کار و کوششبرای کسب نتایج بهتر در محیط کار خواهد بود - فرح بخش، - .
روابط انسانی، توسعه مهارت هایی است که در پی آن فرد می آموزد چگونه خود را با محیط اجتماعی تطبیق دهد. با توجه به تعاریف میتوان گفت: روابط انسانی در مدیریت آموزشی یعنی - مهارت برقراری مناسبات انسانی در سازمان آموزشی بر اساس احترام متقابل و ترغیب کارکنان برای همکاری و مشارکت برای نیل به اهداف متنوع آموزش و پرورش - . این تعریف از مولفه هایی چون مهارت انسانی، احترام، ایجاد انگیزه، همکاری و هدف ها تشکیل شده که لازمه کار و فعالیت در سازمان های آموزشی به شمار می روند . بدین منظور، روابط انسانی در عمل از تمامی علوم اجتماعی نظیر روان شناسی، جامعه شناسی، رفتار سازمانی و نظریه سازمان و مدیریت که می توانند در گسترش درک انسان ها و چگونگی رفتار آنان در محیط کار مفید باشند؛ بهره می برد - فرح بخش، ٌٌَُ - .
اهمیت روابط انسانی
هدف اصلی از رفتار سازمانی، مطالعه انسان است به گونه ای که بتواند به گسترش آگاهی از رفتار او در درون سازمان منجر شود، اما روابط انسانی استفاده عملی از این مطالعه در ایجاد روابط مطلوب با کا رکنان سازمان است . از این رو، هدف اصلی در روابط انسانی، عبارت از کاربرد دانش سازمان یافته در زمینه مسایل انسانی در سازمان ها و ارائه راهبردهای مفید برای ایجاد اشتراک مساعی، تقویت روحیه، رضایت شغلی در کارکنان و افزایش کارایی سازمانی خواهد بود. بی تردید، سازمان ها واحدهایی یکپارچه هستند که غالبا موفقیت آن ها به تفاهم و همکاری کارکنان با مدیریت وابسته است . به عبارت دیگر، تفاهم، همکاری و مشارکت از عناصر ضروری در اثربخشی و کارایی سازمانی به حساب می آید. سازمان ها آن قدر که از بی توجهی به روابط انسانی دچار آسیب شده اند؛ از ضعف اطلاعات و مهارت های فنی لطمه ندیده اند. به عبارت دیگر، بسیاری از مدیران هستند که از نظر مهارت های فنی در سطح بسیار بالایی قرار دارند، ولی به دلیل ضعف در برقراری روابط انسانی، اثربخشی و کارایی چندانی ندارند - فرح بخش، - .
نقش ارتباطات
در سازمان و در گروه، ارتباطات چهار نقش عمده ایفا می کند : کنترل، ایجاد انگیزه، ابراز احساسات و اطلاعات . به چند طریق به وسیله ارتباطات می توان رفتار اعضا را کنترل کرد . در سازمان سلسله مراتب اختیارات و دستور العملها یا رهنمودهای رسمی وجود دارد که کارمند یا کارگر باید آنها را رعایت کند - 2رابینز،ٌَُُ،ترجمه پارسائیان،اعرابی، ٌََُ - .برای بسیاری از کارکنان، گروه کاری تنها منبعی است که می توان بدان وسیله ارتباط اجتماعی برقرار کرد . ارتباطاتی که در درون گروه صورت می گیرد یکی از ابزارهای اصلی است که اعضا بدان وسیله میز ان استیصال و نوع احساسات خود را - در مورد رضایت یا نارضایتی از کار - ابراز می نمایند. بنابراین ارتباطات راه را برای ابراز احساسات هموار می سازد و بدین گونه نیازهای اجتماعی تامین می گردد - رابینز، ٌَُُ،ترجمه، پارسائیان، اعرابی، - .
تعاون و تعارض رفتاری و تاثیر آنها بر بهبود سازمان
دو پدیده متضاد رفتاری در امر تحول سازمانی تاثیر حیاتی دارند: یکی تعاون و همگرایی رفتاری میان کارکنان و دیگری تعارض، واگرایی یا تنافر رفتاری، بسته به موقعیت افراد انگیزاننده در گروه، همبستگی یا پراکندگی گروه ی موضوعیت یافته، خصوصیات و هنجارهای فردی در سطح گروه تعمیم می یابد . تعادل گروهی که مبنای تعاون است و عدم تعادل گروهی که ناشی از دو نوع ناهنجاری درونی و برون ریز، بیرونی و درون ریز است، موجب بروز داعیه ها، گرایشها و نوع تحرک گروه می شود - تسلیمی، ٌٌَُ - .ارتباط محدود، خشم و پرخاشگری، گریز از هماری، بهانه جویی، صف آرایی ساسی و صنفی، برتری جویی، بی انضباطی، تهدید، ترس، ایجاد تنش، گسترش نارضایتی، تضییع منابع، کم کاری و کارشکنی، از خصوصیات تعارض و در مقابل، دیگرخواهی، ارتباط موثر، فشار گروهی مثبت، رقابت سازنده، ابداع، پشتکار، پرکاری، دلسوزی، مسئولیت پذیری، آسان سازی، تامین احتیاجات یکدیگر، و برآورده شدن خواسته های فردی در گروه از ویژگیهای تعاون است.نقش افراد در گروه های شغلی که زمینه ساز تعارض یا تعاون است: ٌ. نقش متقابل - همکار، مشارکت جو و مشارکت پذیر - ٍ. نقش فرادست - تفوق طلب، امتیاز جو، پیشرو برتر - نقش فرودست - پیرو، متکی و دنباله رو - - تسلیمی، ٌٌَُ - .
روابط انسانی رضایت بخش
رابطه رضایت بخش به درک متقابل احساسات، عواطف و ادراکات یکدیگر، مثبت اندیشی و توجه به نیازهای یکدیگر اشاره می کند که نتیجه آن احساس خشنودی، صمیمیت و سودمندی برای هر یک از طرفین است . یکی از وظایف مهم مدیران آموزشی تاثیرگذاری مثبت بر نگرش ها و به طور کلی رفتار منابع انسانی موجود است که در ضمن آن دست یابی به اهداف متنوع سازمان آموزشی حاصل می شود . اثربخشی و کارایی مدیران به ویژه در سازمان های آموزشی تا حد فراوانی به موفقیت آنان در برقراری مناسبات انسانی سازنده و مثبت با دبیران، دانش آموزان و سایر افرادی که به نحوی با مدرسه در ارتباط هستند، وابسته است . برقراری مناسبات انسانی سازنده و مثبت بر ویژگی های ادراکی، عاطفی، روانی و اجتماعی طرفین به ویژه مدیران به عنوان رهبران سازمان آموزشی مبتنی است .
مدیران با برقراری روابط اثربخش با دیگران از یک طرف نیازهای خود را به شکلی معقول ارضا می کنند، احساسات خود را کشف و اطلاعات بیشتری درباره خودشان کسب می نمایند و از طرف دیگر با برقراری روابط حسنه، تغییرات مطلوبی در اد اراکات، اعتقادات، نگرش ها و در نتیجه رفتار کارکنان در راستای تحقق اهداف سازمان آموزشی به وجود می آورند . البته این رابطه یک سویه نیست و تنها از جانب مدیر اعمال نمیشود. بلکه برای برقراری روابط رضایت بخش دو طرف می بایستی با یکدیگر روابط مثبت و هدفداری داشته باشند. ایجاد رابطه رضایت بخش و مطلوب به ویژه از سوی مدیران، ناشی از توجه به عوامل مختلفی است که در زیر به آن ها اشاره می شود:
داشتن نیت صادقانه برای برقراری با دیگران
