بخشی از مقاله
چکیده
معمولاً هر شخص در زندگی اجتماعی خود با مسائل یا اموری مواجه میشود که تمایلی به افشای این امور ندارد؛ لذا افشای این امور ممکن است آثار سوئی بر زندگی فردی و اجتماعی شخص به جای گذارد؛ بنابراین رعایت حقوق مربوط به حریم خصوصی افراد علی رغم این که لازمه ی زندگی اجتماعی می باشد، نقش مهمی را در جامعه برای ایجاد امنیت و آرامش اشخاص ایفا می کن د.در صورت عدم رعایت این حقوق، مسئولیت مدنی برای شخص ایجاد می شود که او را ملزم به جبران زیان وارده به دیگری می کند. پیشرفت تکنولوژی از جمله ابزاری میباشد که دسترسی آسان به اسرار و امور پنهانی افراد را به دنبال دارد.
از جمله میتوان به هکرها اشاره کرد که با فن و تخصصی که در این زمینه دارا می باشند می توانند به مسائل شخصی اشخاص دست پیدا کنند، علاوه بر این افشای سر می تواند نتیجه نقض تعهد عدهای از صاحبان حرف، مانند: وکلا، پزشکان و قضات و ... باشد. در نتیجه اگر مجازات و مسئولیت مدنی در این باره در نظر گرفته نشود و یا این که همانند نقض حقوق مادی افراد مورد احترام و توجه قانون گذار واقع نشود زندگی اشخاص در جامعه متشنج شده و هم چنین منجر به بی اعتمادی افراد نسبت به دستگاه قضایی می شود. قابل ذکر است که مسئولیت مدنی ناشی از افشای سر اعم است از قراردادی و غیر قراردادی، ولیکن با توجه به قوانین اندک و پراکنده در این خصوص، در رویه های عملی اهمیت این موضوع و آثار ناشی از آن در روابط افراد با یک دیگر و با حکومت چنان که باید درک نشده است.
مقدمه
حقوق مسئولیت مدنی، یکی از شاخه های حقوق مدنی است، و حقوق مدنی نیز یکی از رشته های حقوق خصوصی میباشد. در این شاخه از حقوق، صحبت از آن است که اگر شخصی، عمداً یا بر اثر بی احتیاطی به دیگری زیان مادی یا معنوی وارد کند، مسئول جبران زیان وارده است. - ماده یک مسئولیت مدنی - رازداری یکی از مهمترین وظایف اخلاقی و یکی از مهم ترین مولفههای مربوط به حقوق اشخاص میباشد.دراسلام از رازداری به عنوان یک امانت الهی نام برده میشودودر واقع ادای این امانت، ادای وظایفی است که بر عهده ی هر انسان با وجدانی میباشد.
با توجه به قوانینی که قانونگذار درباره افشای اسرار چه از لحاظ تجاری، سیاسی، اقتصادی، خصوصی، فضای مجازی تدوین کرده، به جز موارد معدودی، در اکثر موارد قانونگذار تنها به مصادیقی از جرم افشای سر پرداخته است وبه مسئولیت مدنی ناشی از افشای اسرار کمتر توجه شده است، که این امر موجب گشته تا اشخاصی که در حِرَف گوناگون مشغول به فعالیت هستند و قصد و نیت سوءاستفاده از اطلاعات طبقهبندی شده اشخاص حقیقی و حقوقی را دارند، پس از ارتکاب، به دلیل خلاء قانونی در اکثر موارد ضمانت اجرایی برای اقدامات آنان وجود نداشته باشد، در تحقیقی که در این زمینه انجام خواهیم داد عوامل افشای اسرار و مسئولیت مدنی انجام این عمل را بررسی خواهیم کرد.
افشای اسرار یکی از جرایم علیه شخصیت معنوی اشخاص است که بر روح و روان، عرض و آبروی اشخاص تأثیر می گذارد. گسترش روابط اجتماعی افراد، و همچنین وجود جامعه ای سالم و برخوردار از امنیت و آرامش برای عموم شهروندان، مستلزم روابط افراد اجتماع با صاحبان حرف و مشاغلی است که اقتضای کار آنها با خبر شدن از اسرار دیگران است. اگر صاحبان این حرف و مشاغل در مراجعه مردم به آنها حافظ اسرار عموم مردم نباشند، ابتدائاً زیان این امر گریبانگیر خود جامعه می شود، زیرا مردم در مراجعات خود به این طبقه از اشخاص دچار بی اعتمادی و بد بینی میشوند و تا جای ممکن از مراجعه مجدد به آنان خودداری میکنند.
در این راستا می توان گفت مهمترین علت و فلسفهتدوین قوانین در این خصوص، محترم شمردن حقوق افراد است، که رعایت این حقوق لازمه زندگی اجتماعی است. و احترام به آنها برای عموم جامعه ضروری است. مسلماً برای هر فرد و یا گروهی اسرار و امور پنهانی وجود دارد که آشکار شدن آنهامی تواند ضربات سهمگینی بر پیکره ی آبرو و حیثیتشان وارد کند، حتی مشکلات جانی و مالی فراوانی سر راه آنها ایجاد کند. از این روی قانون گذار با تدوین قوانین متفاوت در خصوص افشای اسرار حرفه ای و شغلی، طبق قاعده »لاضرر« مانع از وارد شدن ضرر به افراد و جامعه شده است. اگر صاحبان مشاغل و حرف، رازهای کسانی را که به آنان اعتماد کردهاند، فاش نمایند، ضرر و زیان آن در نهایت متوجه جامعه می شود. بدین سان قانونگذار به جرم افشای اسرار حرفهای مبادرت کرده است.
مسئولیت مدنی در موارد تعهد قراردادی به رازداری ضرورت یا عدم ضرورت تصریح به مسئولیت در قرارداد در رابطه با ضرورت یا عدم ضرورت تصریح به مسئولیت در قرارداد، برخی از حقوقدانان معتقدند: » تعهد قراردادی آنگونه تعهدهایی است که مستقیماً از عقد ناشی می شود، اما مسئولیت قراردادی ناشی از نقض عهد است نه از خود عقد. - حمیتی واقف، 40 :1389و . - 41 در تعهد قراردادی تعهد به انجام امور مورد قرارداد مطرح است حال آن که در مسئولیت قراردادی خسارت وارده ناشی از نقض مورد نظر است.
یعنی الزام به تعهد قراردادی ناشی از اراده انشایی متعاقدین است در حالیکه در مسئولیت خارج از قرارداد ارائه انشایی اصحاب دعوی نقشی ندارد بلکه مسئولیت عام و خاص مدنی ناشی از اراده قانونگذار است. حقوقدانان برای ایجاد مسئولیت قراردادی، شرایطی قائل شده اند، که وجود این شروط مسئولیت را قراردادی می نماید و عدم وجودشان خارج از قرارداد محسوب میشود. که این شروط به شرح ذیلند:
الف: وجود قرارداد معتبر: باید بین طرفین مورد بحث - زیان دیده و عامل زیان یا استیفاء کننده از مال یا خدمات دیگران - قرارداد معتبری منعقد شده باشد.طرفین باید با اهلیت قانونی و با قصد انشاء یک ماهیت حقوقی و رضایت بر امر مشروعی، توافق الزامآور قانونی نموده باشند.مثلاً قراردادیکه جهت کسب اجازه چاپ خاطرات خصوصییک چهره سیاسی بین چهره سیاسی و ناشر منعقد می شود که چه زمانی، و تا چه میزان حق انتشار دارد، و چنانچه تخطی صورت پذیرفت، چه مسئولیتی نسبت به ناشر متخطی متوجه است. اگرچه ضرورت ندارد مکتوب باشد ولی اثبات قراردادهای غیر مکتوب تا حدودی مشکل است.
طبق ماده 31 قانون مطبوعات مصوب » 1364/12/22انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخص باشد ممنوع است و مدیر مسئول به محاکم قضایی معرفی و با وی طبق قانون تعزیرات رفتار خواهد شد.« و مطابق تبصره که در مورد این ماده و ماده 30 می باشد»تا زمانی که پرونده در مرحله تحقیق و رسیدگی است، نشریه مورد شکایت حق ندارد نسبت به مورد رسیدگی مطلبی نشر دهد، در صورت تخلف رئیس دادگاه باید قبل از ختم تحقیقات حکم توقیف نشریه را صادر کند، این توقیف شامل این شماره بعد از ابلاغ می شود و در صورت تکرار تا موقع صدور رأی دادگاه از انتشار نشریه جلوگیری می شود.1« که طبق این ماده ناشر متخلف را مسئول می داند و به تخلف او رسیدگی می شود.
ب: تخلف از تمام یا یکی از تعهدات ناشی از همان قرارداد.اگر از تمام یا برخی از تعهدات، تخلفی نشده باشد مسئولیت قراردادی ایجاد نمی شود.نقض قرارداد یا شروط آن ممکن است در زمان اجرای قرارداد یا بعد از اجرای آن حادث شود.البته نقض پیش از موعد اجرا نیز قابل تصور است.البته طرفین قرارداد نه تنها ملزم به اجرای مفاد قرارداد و شروط مندرج در آن هستند، بلکه به کلیه نتایجیکه ناشی از عرف و عادت می باشد یا به موجب قانون از عقد حاصل میشود نیز ملزم میباشند.
مطابق ماده 225 ق.م »متعارف بودن امری در عرف و عادت، به طوریکه عقد بدون تصریح هم منصرف به آن باشد، به منزله ذکر در عقد است.« مانند ثبت اختراع یک دستگاه. که بین تولید کننده و مخترع دستگاه قراردادی منعقد می گردد که کلیه عوائد مادی و معنوی حاصل از اختراع طبق قراردادی متعلق به متعاملین باشد. و چنانچه هر یک از طرفین تخطی از مفاد قرارداد نموده باشند موجبات مسئولیت مدنی را فراهم نمودهاند.
ج: »ورود ضرر توسط یکی از طرفین قرارداد به طرف مقابل: معاملاتو عقود، معمولاً فقط در مورد متعاملین و قائممقام قانونی آنها و کسانیکه به نفع آنها تعهدی شده است نافذ است.3« چنانچه در رابطه با قرارداد، ضرری وارد شود، قواعد قراردادی حاکم است.ولی اگر در رابطه با مسائل دیگر، واقعهای رخ دهد، مقررات مسئولیت خارج از قرارداد حاکم خواهد بود. گاهی نسبت به افشای اسرار در تجارت، پزشکی، یا سایر اموریکه نیاز به حفظ اسرار می باشد، و نیاز باشد تا قراردادی تنظیم شود، چنانچه حافظ اسرار از این قرارداد و تعهد تعدی نماید، مسئول جبران خسارات وارده به زیان دیده می باشد. که می توان در این با ره به ماده 221 ق.م. در بخش اثر معاملات اشاره نمود که مقرر میدارد: »اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداریکند، در صورت تخلف، مسئول خسارت طرف مقابل است، مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد عرفاً به منزلهی تصریح باشد و یا بر حسب قانون موجب ضمان باشد - .«
