بخشی از مقاله
-1مقدمه:
نیم میلیارد از جمعیت کنونی دنیا کودکان هستند که هر ساله بنا به دلایلی همچون جنگ ،بیماری- فقر و اذیت و ازار بدنی و جنسی تلف می شوند و از خلاقیت و استعداد کودکی خود محروم می مانند کودک با همان حس کنجکاوی خود، دنبال چراهاست و همین امر باعث می شود تصویرها و اشیاء پیرامون خود را لمس و احساس کند
1
و معماری و طراحان و مربیان را بر آن داشت تا قضاهایی متناسب با روح و روان کودک که در افزایش خلاقیت آنان مؤثر و کودک از آن احساس خشنودی و نشاط کند.
چه در طبیعت و چه در اجتماع ، هیچ تحول ضد خلاقانه ای نمی تواند در انسان ها حادث شود مگر آنکه آنها در وضعیت ذهنی خلاقانه ای قرار داشته باشند. (بوهم.(1381 در این تعریف وضعیت ذهنی خلاقانه به شخص، توانایی هایی ذهنی او عوامل فرهنگی و معنایی محیط و نیز عوامل فیزیکی محیط باز می گردد.
با توجه به اینکه بهره گیری از علوم رفتاری در راستای اصلاح و انگیزش رفتارها ی خلاق در کاربران از جایگاه ویژه ای برخوردار است لازم است تا بیشتر شکل گیری رفتارهای کودکان و نیازهای آنها مورد بررسی قرار گیرد. مبنای شکل گیری رفتارها نیازهای انسانی است.(لنگ (25 :1388
شکوفایی خلاقیت و نوآوری از باعث مهم دنیای امروز است و پیشرفت و توسعه کشورها به این عامل بستگی دارد دنیای امروز مشابه میدان ستیزی است که خلاقیت و نوآوری می تواند عامل برد باشد، بنابراین باید کوشید که در جهت پرورش پرورش خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان کشورمان گام برداریم و به عواملی که در این راستا مؤثر هستند توجه کنیم و مبانی آموزش و پرورش خلاقیت را در سطح جامعه ترویج دهیم.
گاردنر معتقد است که تصویر و تخیلی که در اوایل دوران کودکی شکل می گیرد و مبنای خلاقیت در دوران بلوغ است و در این راستا پژوهشهای بسیاری انجام شده که با بررسی و مطالعه آنهاسعی می کنیم در این مقاله به این موضوع ها اشاره ای داشته باشیم. انگیزه ی کنجکاوی در کودکان بیش از همه قوی است. و هر اندازه محیط زینت کودک از نظر منابع اطلاعاتی غنی باشد این انگیزه بیشتر از قوه به فعل در می آید.
-3بیان مسأله
طرح های محیطی، علاوه بر بزرگسالان، مخاطبان خردسال و تیز بینی دارد که بسیار بیشتر، از آنها تأثیر می پذیرند. اما کودکان دنیا را به صورتی کاملا متفاوت ادراک می کنند. این ادراک، تصویری از محیط را در ذهن کودک به وجود می آورد که با تصاویری که از محیط در ذهن بزرگسالان ایجاد می شود، تفاوت بنیادین دارد.
2
با این وجود، بسیاری از محیط هایی که برای کودکان خلق می شوند به ابعاد مختلف وجودی کودک توجه ندارند و با ادراکات، فعالیت ها و نیازهای مصرف کننده آن هماهنگ نیستند. در واقع این مکان ها با توجه به ویژگی ها و ادراکات بزرگسالان - و نه کودکان- شکل گرفته اند. این محیط نه تنها به رشد کودک در ابعاد مختلف کمک نمی کنند، بلکه در بسیاری از موارد باعث پدید آمدن احساس کسالت در کودک می شوند، زمینه بروز رفتار های نا هنجار را در او به وجود می آورند و موجب کم رنگ شدن خلاقیت های ناب کودکانه می گردند.از سوی دیگر، دنیای ذهنی ویژه کودکان موجب پدید آمدن توقعات خاصی در ذهن کودک در طراحی می شود که در صورتی که به آنها پاسخ ندهد، کودک نمی تواند برای مدت طولانی با محیط درگیر شود و در آن به فعالیت بپردازد.
این پژوهش می کوشد تا مبانی و اصول مورد نیاز برای طراحی محیط کودکانه را از خلال مبانی نظری رشته های طراحی و نظریات مختلفی که در خصوص ویژگی های روانشناختی کودک (از دید روانشناسانی چون ،اریکسون و پیاژه)، سطح او از رشد شناختی، شکل رابطه ای که به لحاظ دریافتی، ادراکی و رفتاری با محیط برقرار می کند و توقعاتی که به واسطه این رابطه در او ایجاد می شود وجود دارد، استخراج کند. این تحقیق برای دستیابی به روشی تأثیر گذار در ارتقاء کیفیت محیط از لحاظ شکل ورنگ برای کودکان، در افزایش خلاقیت وبررسی تصویر ذهنی آنها از فضای ایده آل کمک میکند.
منظور از »محیط« در این مجموعه همه فضاهای بازی است که کودک به طور روزانه با آنها سروکار دارد؛ بخشی از محیط که بستر فعالیت های روزمره کودک است. فضاهای باز محله ای، پارک های عمومی و حیاط مهد کودک ها از این دسته فضاها هستند. محدوده سنی کودکان مورد بررسی از 2 سالگی تا سن ورود به دبستان است.
-3اهمیت موضوع مورد پژوهش
این پژوهش، ضرورت خود را از اهمیت توجه به کودکی به عنوان مؤثرترین دوران زندگی انسان و توجه به کودکان به عنوان سرمایه های آینده می گیرد. امروزه این حقیقت انکار ناپذیر به اثبات رسیده است که کودکان در سنین طفولیت
3
تنها به مراقبت جسمانی نیاز ندارند، بلکه توجه باید همه ابعاد وجودی آنها شامل جنبه های روانی، عاطفی، شخصیتی، هوشی، شناختی و اخلاقی را در برگیرد.
نظریات مختلفی در زمینه نگرش به طبیعت انسان موجود است که همه بر نقش محیط بر رشد او در ابعاد مختلف اتفاق نظر دارند .روانشناسان معتقدند که کودکان می توانند مهارت های مورد نیاز برای اندیشیدن را از طریق بازی، فعالیت و رابطه متقابل با کل محیط فرا گیرند .محیط، به عنوان بخشی از فضا که فعالیت در آن صورت می پذیرد، نقش بسیار مهمی در به فعلیت رساندن استعدادهای درونی کودک دارد. از آنجایی که هدف از این پژوهش دستیابی به اصول و مبانی طراحی محیط برای کودک است در افزایش خلاقیت ، اصلی ترین استفاده کنندگان از آن، معماران محیط و معماران هستند .سؤال اصلی این تحقیق آن است که:
فضاها تا چه اندازه در بروز خلاقیت موثرند؟
-4اهداف پژوهش
با توجه به اینکه عمده ویژگی های شخصیتی انسان در سال های اولیه کودکی (پیش از دبستان) شکل می گیرد و با توجه به نقش محیط بر انسان، چه به لحاظ واکنش درونی و چه به لحاظ رفتار بیرونی، طراحی محیط کودک باید بر اساس مبانی نظری مبتنی بر ویژگی ها و نیازهای کودکان، چگونگی ادراک منظر و محیط توسط آنان و با توجه به تأثیر محیط بر رشد همه جانبه کودکان صورت پذیرد.
اگر محیطی که طراحی می شود به گونه ای باشد که انتظارات ذهنی کودک را برآورد، در این صورت حس تعلق کودک به محیط بیشتر شده و آن محیط برایش به مکان تبدیل می شود. دستیابی به »سلامت روانی« در کودکان، مستلزم خلق مکان برای کودکی آنهاست.
4
-5قلمرو و محدودیت های تحقیق(جامعه آماری)
در این تحقیق اصول و مبانی طراحی محیط کودکانه از دیدگاه معماری مورد بررسی قرار می گیرند. در واقع این پژوهش بر پایه تعریف محیط و فرآیند طراحی آن شکل می گیرد .اما از آنجایی که این تحقیق اولین گام در این مسیر و نیازمند جامع نگری در زمینه های مربوط به طراحی برای کودک است، در بسیاری از موارد به صورت کلی با مسائل برخورد می کند.
