بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز کشورهایی که بخواهند در امر تولید پیش گام باشند لازمه آن داشتن فکر و ایده نو است و این امر امکان پذیر نخواهد بود مگر با توجه ویژه به فرایند آموزش و محیط کالبدی و در پی آن پرورش خلاقیت و نوآوری در دانش آموختگان. محیط کالبدی آموزشی مکانی است که میتواند احساس شادی، لذت و شور و شوق و انگیزه یادگیری را در بین دانش آموختگان به وجود آورد.
اساساً فرآیند یادگیری- یاددهی با محیط کالبدی مرتبط است. عدم توجه محیطهای یادگیری باعث عدم شکوفایی استعداد و خلاقیت در دانش آموختگان میگردد و این استعدادها که به عنوان سرمایههای ملی جامعه میباشند به صورت نهفته باقی می-مانند. در تحقیق حاضر، با استفاده از مطالعات کتابخانهای و میدانی، با بیانی تحلیلی- توصیفی ویژگی فضاهای آموزشی مطلوب را بیان کرده و هدف از آن دست یابی به مکانی با اصول طراحی فضای ویژه برای دانش آموختگان - به ویژه کودکان و نوجوانان - با تاکید بر بهرهگیری از قابلیتهای فضایی و تاثیر این مکانها بر تفکرات و ذهنیات آنها در جهت تولید ایده های نو، که در نهایت کارآفرینی را برای جامعه به ارمغان خواهد آورد.
-1 مقدمه
انسان موجودی پیچیده است که دارای انگیزش های مادی، روحی و معنوی گوناگون و متفاوت میباشد. انگیزش، نیرویی هدایت کننده، سازماندهنده ادراک و رفتار هدفمند آدمی است. در معماری فضاهای آموزشی نیز توجه به خواستهها و نیازهای دانشآموختگان الزامی است؛ زیرا توجه به نیازمندیها از پارامترهای موثر تربیتی در امر آموزش و پرورش نوین به شمار میآیند. همان گونه که روانشناسان در بررسی مسائل آموزشی، هموار عوامل گوناگون چون خانواده، معلم، روش تدریس، مدیریت آموزشی و غیره را به عنوان عوامل موثر در فرایند تحصیلی مورد تأکید قرار میدهند، معماری یا فضای فیزیکی محیط های آموزشی را نیز به عنوان عاملی زنده و پویا در کیفیت فعالیتهای آموزشی و تربیتی دانشآموختگان موثر میدانند.
فضاهای آموزشی زیبا یادگیری را آسان کرده، نشاط و شادابی را برای آنها به ارمغان میآورد و مدرسه نامناسب، تنگ، تاریک، خشک و بیروح، کسالت و افسردگی را برای دانشآموختگان به همراه خواهد داشت و بر میزان یادگیری و حضور فعال و با نشاط آنان در فضاهای آموزشی تاثیر منفی دارد. برای رسیدن به فضای آموزشی مطلوب، ابتدا باید به شناخت نیازهای گروه های سنی پرداخت.
در این میان، مطالعه الگوهای رفتاری در محیط-های آموزشی، شناخت نیازمندیها را سهل خواهد نمود. در این میان ایجاد فضاهایی در محیط های آموزشی جهت شکوفایی خلاقیت و نوآوری از مباحث مهم و با اهمیت دنیای امروز است. دنیای امروز مشابه میدان ستیزی است خلاقیت و نوآوری میتواند عامل پیشرفت باشد، بنابراین باید کوشش کرد که در جهت پرورش خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان کشورمان برنامه ریزی کنیم و به عواملی که در این راستا موثر هستند توجه کنیم و مبانی آموزش و پرورش خلاقیت را در سطح جامعه ترویج دهیم. جوامعی که بتوانند خلاقیت نسل جوان را احیا و شکوفا سازند، از میزان قابل توجه توسعه، رشد و شکوفایی علمی برخوردار خواهند شد و بالعکس به هر میزان که خلاقیت با پرورش و تعالی نیابد رکود فرهنگی و علمی و فنی را باید برای آن جامعه انتظار داشت.
-1-1 اهداف تحقیق
بطور کلی هدف آن است که دانشآموختگان - بویژه کودکان و نوجوانان - در محیط آموزشی مطلوب و در جریان کارهایی آموزشی با رعایت اصول و مبانی خلاقیت آنان تقویت شده و در مسیر رشد و بالندگی فکری و ذهنی قرار گیرد و تولیدات نو در زمینههای مختلف را داشته باشند. به همین خاطر نقش فضاهای آموزشی و محیط های آموزشی خلاق بسیار مهم میباشد و با ایجاد محیط های خلاق میتوان استعداد و خلاقیت را در کودکان و نوجوانان شکوفا ساخت.
-2 پیشینه فضاهای آموزشی
پدیده ساخت فضاهای آموزشی و طراحی آنها همواره تصور کمی، به مفهوم افزایش تعداد و انبوهسازی، حاکم بوده است؛ لذا دستورالعملها و راهحلهای اجرایی آن کمتر طبیعت کیفی داشته؛ بلکه بیشتر جنبه گسترش کمی یا به تعبیر مرسوم تیپسازی همراه بوده است.
در مجموع به 2 نکته در ساخت محیط های آموزشی باید توجه داشت:
1. ساخت فضاهای آموزشی در پندارهای رایج، حرکتی عجولانه، قابل تشبیه به اقطار در حال حرکت است و لذا حرکت شتابان آن امکان هرگونه اصلاح کیفی را سلب مینماید.
2. تیپ سازی فضاهای اموزشی منجر خواهد شد تا نواقص امروز به نسلهای آینده منتقل شود و مانعی پایدار در توسعه آموزش و پرورش گردد
-3 شاخصههای طراحی محیطهای یادگیری
محیط به مجموعه محرک هایی گفته میشود که از بیرون به انسان وارد میشود. مشخصههای اصلی محیط فیزیکی متغیرهای فراگیری نظیر نور، رنگ و سختی و نرمی سطوح میباشند. عواملی مانند سروصدا، رنگ، روشنایی، دما، آلودگی محیط و هوا، قرار داشتن در مجاورت شبکه و خطوط انتقال برق، آب و هوا و ارتفاع، شلوغی، انزوای اجتماعی و پیمودن مسافت طولانی بر رفتار دانشآموختگان، به ویژه رفتار یادگیری، بررسی مشخصههای فیزیکی ساختمان فضای آموزشی نظیر پنجرهها، سختی و نرمی سطوح، اندازه کلاسها، بومشناسی محیط، کلاسهای سنتی و کلاسهای باز، حیاط و زمینهای بازی، هر کدام منجر به بروز رفتارهایی از جانب دانشآموختگان میشود.
