بخشی از مقاله
چکیده
بررسی تحولی فرایندهاي روانی نقطه عطف بررسیهاي پژوهشی در روانشناسی است. این حوزه با پرداختن به تغییرات بنیادي در خطوط تحول، بررسی تاریخچهي ابتلا به بیماريها در طول زندگی و با تاکید بر روابط خانوادگی و تاثیر آن بر ویژگیهاي شناختی و عاطفی کودکان، یکی از جذابترین زمینههاي پژوهشی را به خود اختصاص داده است. هدف این پژوهش بررسی راهبردهاي یادگیري شناختی و فراشناختی بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان ابتدایی دبستان شاهد فرهمند مرند در سال تحصیلی 97-1396 است. روش تحقیق علی-ارتباطی و جامعه آماري پژوهش شامل همه دانش - آموزان ابتدایی - N=220 - بود.حجم نمونه بنا بر جدول مورگان 136 تن تعیین شد و با استفاده از روش نمونهگیري تصادفی طبقهاي - بر حسب پایه تحصیلی - از جامعه آماري انتخاب شد. ابزار گردآوري دادهها براي سنجش پیشرفت تحصیلی پرسشنامه انگیزه پیشرفت تحصیلی هرمنس - 1990 - و براي راهبردهاي یادگیري شناختی و فراشناختی پرسشنامه پنتریچ و دیگروت - 1992 - بوده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی، از نرم افزار spss استفاده شد. نتایج گویاي آن بود که انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان بالاتر از حد متوسط بود. همچنین تحلیل مسیر نشان داد که از بین راهبردهاي شناختی و فراشناختی تاثیر گذار بر انگیزه پیشرفت تحصیلی، راهبردهاي برنامهریزي، سازماندهی و تکرار و تمرین در یادگیري بیشترین تاثیر و راهبرد کنترل و نظارت کمترین تاثیر را بر انگیزه پیشرفت تحصیلی دانشاموزان داشتهاند. دستاوردهاي تحقیق میتوانند در راستاي تقویت راهبردهاي شناختی و فراشناختی دانشآموزان تاثیر بسزایی داشته باشند.
کلیدواژهها: یادگیري شناختی، یادگیري فراشناختی، انگیزه پیشرفت تحصیلی، دانشآموزان ابتدایی
مقدمه
یکی از مهارتها راهبردهای یادگیری است راهبردهای مطالعه و یادگیری یک فرایند سیستماتیک بوده که به وسیله یادگیرندگان مورد استفاده قرار میگیرند و باعث درک عمیق و وسیع از مطالب خوانده شده میشود و شامل به کارگیری بعضی از رفتارها، افکار و عملکردها در طول یادگیری، با هدف کسب اطلاعات بیشتر، ذخیرهسازی دانشهای جدید در حافظه و ارتقای مهارتها میباشد. کاربرد راهبردهای مختلف یادگیری باعث میشود که دانشآموزان به چگونه مطالعه درس خود اثر گذاشته و عملکرد خود را تسهیل کنند. راهبردهای فراشناختی تدبیرهایی برای نظارت بر راهبردهای شناختی و کنترل و عملکرد خود را تسهیل کنند. راهبردهای فراشناختی تدبیرهایی برای نظارت بر راهبردهای شناختی و کنترل و هدایت آنها هستند دانشآموز از راهبردهای شناختی برای به خاطر سپاری و فهم مطلب و از راهبردهای فراشناختی برای برنامهریزی و نظارت استفاده میکند. بنابراین راهبردهای یادگیری بر کیفیت یادگیری تأثیر میگذارند.
این راهبردها روش و شیوه-هایی هستند که دانشآموزان در حین یادگیری به کار میگیرند تا به اهداف آموزشی مورد نظر دست یابند - فنستر ماخرو ریچاردمون، . - 2000 البته یادگیرندگان به هنگام روبه رو شدن با انواع تکالیف یادگیری از راهبردهای یادگیری شخصی استفاده میکنند - وین اشتاین و مایر، - 1986 به اعتقاد پنتریچ - 1995 نقل از خرازی و کارشکی، . - 1388 مهمترین راهبردهای یادگیری، خودنظمجویی، راهبردهای شناختی، راهبردهای فراشناختی و راهبردهای مدیریت منابع هستند. در واقع راهبردهای یادگیری روشهایی هستند که یادگیرنده در فرآیند یادگیری به وسیله آنها اقدام به انتخاب و اکتساب اطلاعات و سپس یکپارچهسازی آنها میکند - وین اشتاین و مایر،. - 1986
البته همانطور که اشاره شد راهبردهای یادگیری به دو دسته راهبردهای شناختی و فراشناختی تقسیم می-شوند - فلاول، - 1976 اصطلاح راهبردشناختی به اعمال شناختی یادگیرنده برای دستیابی به اهداف یادگیری معین یا انجام یک تکلیف یادگیری اشاره دارد - مایر،1988، پاریس، بیرنس و پاریس،2001، اشنایددرو و نیرت،1990 به نقل از صداقت،. - 1389 در حالی که شناخت به دانش فرد در مورد فرآیندها وو نایج شناختی و یا هر آنچه مربوط به آنها باشد اشاره میکند. فراشناخت به نظارت فعال، نظمبخشی ناشی از آن و هماهنگی این فرایندها اشاره میکند - فلاول،. - 1976 به عبارت دیگر هنگامی که کارهای خاصی انجام داده میشود، فراشناخت از تفکر فردآگاه است و این آگاهی را برای کنترل آنچه انجام داده به کار میبرد - مرازنو و دیگران،. - 1988 در واقع به اعتقاد فلاوپل . - 1976 - راهبردهای شناختی برای تسهیل یادگیری یادگیری تکالیف به کار میروند در حالی که راهبردهای فراشناختی به منظور بازبینی این پیشرفت مورد استفاده قرار میگیرند.
به عبارت دیگر راهبردهای شناختی برای پیشرفت و دستیابی به اهداف شناختی استفاده میشوند و راهبردهای فرشناختی جهت نظارت بر این فرآیندها به کار گرفته میشوند. از این رو یادگیری یکی از مهمترین زمینهها در روانشناسی تحولی امروز و در عین حال یکی از مشکلترین مفاهیم برای تعریف کردن است. انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از مهمترین عاملهای مؤثر در افزایش عملکرد و کارایی، از مباحث مهم و اساسی در آموزش است - ثمری و رسول-زاده،. - 1387 انگیزه پیشرفت عبارت است از هدف و انگیزه درونی فرد برای گذر از سدها، برترییابی و حفظ معیارهای سطح بالا در رسیدن به اوج، خودیابی، هدفنهایی - شکرکم،. - 1383
این انگیزه عامل کشش فرد به سوی کمالیابی و بهبود کارکردهاست. افراد با انگیزه پیشرفت بالا به انجام فعالیتهایی دست میزنند که ارزیابی پیشرفتسان، خواه در مقایسه با پیشرفت دیگران، خواه بر پایه ملاکهای دیگر شدنی باشد - پورجاوید و همکاران،. - 1987 سطح انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از ویژگیهای شخصیتی هر فرد با افراد دیگر متفاوت است و برپایه آن میتوان رفتارهای خاصی را پیشبینی کرد - رضایی مقدم، و همکاران،. - 1390 انگیزه پیشرفت گرایشی است برای ارزیابی همه جانبه عملکرد خود با توجه به عالیترین معیارها، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی میباشد که با موفقیت در عملکرد همراه است - سیف،. - 1386 همچنین انگیزش پیشرفت اصطلاحی است که در روانشناسی برای توصیف کوشش شخصی افراد در دست یافتن به هدفهایی که در محیط اجتماعی آنها قرار دارد به کار بسته میشود. در واقع انگیزش پیشرفت میل به غلبه بر موانع اعمال قدرت، انجام دادن چیزها به بهترین وجه، چیزه شدن، دستورزی
