بخشی از مقاله
بیان مسأله: سلامتی نعمتی است که اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست؛ به گونهای که امروزه موضوع سلامتی و ضرورت حفظ آن از چنان جایگاهی برخوردار گردیده است که سازمانهای بین المللی، منطقهای و کشوری دست به تلاشهای وسیعی زدهاند تا با اجرای برنامههای جامع و ارائه راهکارهای مناسب، سطح سلامتی را در جوامع بشری ارتقاء ببخشند. دین مقدس اسلام نیز که پاسخگوی همه نیازهای فردی و اجتماعی جامعه بشری است به طور ویژه به این موضوع توجه نموده است.
هدف پژوهش: خداوند به عنوان خالق انسان به تمام نیازهای آن اشراف کامل دارد و همه احکام دارای حکمت الهی هستند که انسان از آن بی خبر است روزه گرفتن نیز از جمله این احکام است در این تحقیق به دنبال دریافت تأثیر روزه بر سلامت انسان هستیم.
روش و چگونگی انجام پژوهش: روش توصیفی و تحلیلی واستفاده از منابع کتابخانهای.
یافتهها و نتیجهگیری: نتایج به دست آمده نشان میدهد که روزه از جمله احکام انسان ساز اسلامی است که علاوه بر اینکه روح را پرورش میدهد، از گناهان - معاصی و رذائل اخلاقی پاک میکند و نقش عمده ای نیز در سلامتی و درمان بیماریهای جسم ایفا میکند. روایات فراوانی که از بزرگان دین به دست ما رسیده است خود بیانگر این موضوع است. حضرت علی - ع - در نهج البلاغه، سه چیز را به عنوان نعمتهای بزرگ برای انسان میشمارد که یکی از آنها نعمت سلامتی است.
مقدمه: سلامتی و عافیت هم مقدمه کمال و رشد و بالندگی در ابعاد جسم و روح است و هم ذی المقدمه است یعنی تمام دستورات و تعالیم وحیانی و آسمانی که برای هدایت و تربیت و تزکیه انسان ها نازل شده است ملازم با سلامتی و عافیت و تأمین کننده آن است. دستورات و قوانین مثبت و منفی آیینهای آسمانی - باید و نبایدها - - واجبات و محرمات - برای سلامتی و عافیت دنیوی و اخروی - جسمی و روحی - نازل شده است و سلامتی و عافیت ملازم رشد و بالندگی و کمال است.
در نتیجه سلامتی و عافیت هم شرط و مقدمهی رشد و بالندگی است و هم با آموزههای پزشکی و اخلاقی و به کارگیری آنها رشد و بالندگی و کمال و سلامتی و عافیت حاصل و تأمین میگردد. حال باید دید چه تأثیری بر سلامتی انسان دارد؟ آیا فقط بر جسم تأثیر دارد یا ابعاد دیگری را نیز شامل میشود؟ چنانکه دین مبین اسلام روزه را یکی از عوامل موثر در سلامتی و عافیت جسم و روح میداند. در اخبار و روایات اهل بیت - ع - برای صحت و سلامتی و بیماری و مرض یک سلسله عوامل و اسباب ذکر شده که ذکر آنها بسیار مفید است، زیرا مسیر سعادت و خوشبختی انسان را هموار میسازد.
چنانکه در روایات متعددی به فواید جسمی روزه نیز تصریح شده است؛ پیامبر اعظم - ص - در این زمینه میفرمایند: »صوموا تصحوا« روزه بگیرید تا بدن سالم داشته باشید. در جای دیگر حضرت میفرمایند: » عماره الظاهر و الباطن... و فیه من الفوائد مالا یحصی« روزه بدن و روح انسان را آباد میسازد. در روزه آنقدر فائده هست که قابل شمارش نیست. شاید مردم آن روزگار به خوبی، به عمق سخن حضرت پی نبرده باشند؛ اما در پرتو پیشرفت علم و دانش، تأثیرات شگرف »روزه« بر جسم و روح و اثر معجزه آسای آن، در سلامتی بدن و درمان انواع بیماریها به اثبات رسیده است.
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه داری را به بندگانش داده است: »پس هر که ماه - رمضان - را درک کرد، باید روزه بگیرد.« - بقره - 185/ انسان افزون بر جنبه مادی و سمی،ج دارای بُعد معنوی و روحی هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود، برنامههای ویژه را نیاز دارند، یکی از برنامهها برای تقویت و رشد بُعد معنوی، تقوا و پرهیزگاری است: یعنی اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوی رشد و پرورش دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هوای نفس خود را مهار کند و موانع رشد را یکی پس از دیگری بردارد و خود را سرگرم لذتها و شهوات جسمی نکند. یکی از اعمالی که در این راستا مؤثر و مفید است روزه داری است، قرآن کریم میفرماید: ...» ای افرادی که ایمان آوردهاید! روزه بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما نوشته شده، تا پرهیزگار شوید« - بقره. - 183/
تعریف سلامت
معمولاً کسی را که بیماری جسمی نداشته باشد سالم مینامند، در حالی که تعریف سلامت گستردهتر از این است. سازمان جهانی بهداشت در تعریف سلامت معتقد است: » سلامت عبارت است از تأمین رفاه کامل جسمی و روانی و اجتماعی نه فقط نبودن بیماری و نقص عضو« - شجاعی تهرانی، 1387، ص . - 29 به این ترتیب کسی را که بیماری جسمی ندارد نمیتوان سالم دانست بلکه شخص سالم کسی است که از سلامت روح نیز برخوردار و از نظر اجتماعی در آسایش باشد زیرا پژوهشهای علمی نشان میدهد که ممکن است ریشه بسیاری از ناتوانیهای جسمی، نابسامانی فکری و عاطفی باشدمثلاً دلهرهها و ناراحتیهای فکری میتواند عامل مهمی در ایجاد زخمهای معده باشد و چون دلهره و بسیاری از احساسات عاطفی انسان در اثر زندگی با مردم و به علت فرهنگ جامعه به وجود میآید، سلامت جسم تا حد زیادی به سلامت فکر و شرایط فرهنگی و اجتماعی مربوط میشود و به عبارت دیگر تندرستی یا سلامت سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی دارد.
