بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
ارزیابی کمبودهای فضاهای کاربری های ورزشی نمونه موردی شهرستان لاهیجان
چکیده
ورزش به عنوان فعالیتی اجتماعی و فرهنگی در زندگی امروز نقشی اساسی و بنیادی دارد و برهمین اساس نه تنها یک روز، بلکه تمام روزها و ساعات زندگی را تحت الشعاع قرار می دهد.اگر چه امروزه تغییر و تحولاتی در مدیریت ورزشی کشور ایجاد شده است ولی تا رسیدن به معیارها و استانداردهای جهانی فاصله وجود دارد. تاسیسات و اماکن ورزشی نیز از این قاعده مستثنی نیست و هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی برای دستیابی به استانداردهای معمول و مرسوم بینالمللی، نیاز به برنامه ای مدون دارد. مطالعه و ارزیابی کاربری ورزشی شهری به عنوان یک ضرورت اساسی در برنامه ریزی های مدیریت و توسعه شهری مطرح است. امروزه اهمیت و ضرورت مطالعه و بررسی این فضاها با توجه به نیازهای شهروندان بیش از پیش مشهود است. بی شک استقرار مناسب و توزیع منطقی فضاهای ورزشی و ایجاد مکان های ورزشی متضمن سلامت افراد جامعه و همچنین در دسترس بودن این فضاها برای همه شهروندان می تواند به عنوان عامل مهم در جهت سلامت اجتماعی و روانی شهروندان عمل نماید.
در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا این مساله در شهر لاهیجان به چالش کشیده شود. لذا ابتدا مراکز ورزشی به لحاظ کمی که شامل مساحت و سرانه کاربری موجود است مورد بررسی قرار می گیرد که هدف آن تهیه نمونه های آماری و ارقامی و برنامه ریزی کالبدی مرتبط با مجموعه های ورزشی این شهر می باشد. برای داشتن چنین محیط های سالم، در درجه اول نیاز به شناخت بیشتر محیطی و فرهنگی و اجتماعی و ... بوده و بعد با توجه به آنها، نیاز به برنامه ریزی های کالبدی برای فضاهای ورزشی متناسب با آمار و ارقام موجود می باشد.این تحقیق به شکل کمی و از نوع توصیفی-تحلیلی بوده که با توجه به اطلاعات و داده های آماری از سازمان های ذیربط مورد بررسی قرار گرفته است
در این پژوهش، ابتدا با درنظر گرفتن داده ها و اطلاعات مورد نیاز از سازمان ها و ادارات ذیربط، جمعیت آماری سال 1390 در شهر لاهیجان برابر 94051 نفر، و با استفاده از فرمول های آماری تخمین جمعیت، برای سال 1393، جمعیتی برابر 105429 نفر و برای افق طرح جمعیتی 25 سال آینده یعنی سال 1418 ، 273060 نفر تخمین زده شده، و همچنین با درنظر گرفتن سرانه های استاندارد کاربری های ورزشی که برابر 4 می باشد، سرانه ورزشی در این شهر برای افق طرح 0/50 بوده، یعنی سرانه ورزشی لاهیجان 3/50 درصد با سرانه های استاندارد آن اختلاف دارد لذا با افزایش رشد جمعیتی در افق طرح و افزایش علاقه مندان به ورزش، این شهر با کمبود مساحت فضاهای ورزشی مواجه خواهد شد.
بدون شک مدیریت و اجرای مطلوب و موفق برنامه های تربیت بدنی و ورزش، مستلزم فراهم آوردن مجموعه ای از شرایط و امکانات است. به نظر می رسد یافته های این تحقیق به ایجاد و توسعه و بهره برداری مطلوب از اماکن و تاسیسات ورزشی و فراهم نمودن تسهیلات لازم جهت دسترسی آسان علاقه مندان ورزشی به این فضاها خواهد بود که به تبع آن ارتقای سرانه ورزشی این شهر به سطح استاندارد را در پی خواهد داشت.
واژگان کلیدی: برنامه ریزی کالبدی، ارزیابی کمبودها، تحلیل کمی، ورزشی، لاهیجان.
.1 مقدمه و هدف :
جامعه شهری که با رشد روزافزون شمار خواستاران شغل، مسکن، آموزش و بهداشت با انواع بحران ها روبرو بوده است کمتر فرصت یافته به آینده خود بیاندیشد و برنامه ریزی کند و از آنجایی که ورزش بخشی از فرهنگ هر ملت را تشکیل می دهد، متاسفانه به فضاهای همگانی و ورزشگاه ها که نیازهای عمومی هستند کمتر توجه شده و در این زمینه، شهرها با کمبود روبرواند.
اگر برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، سازماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکردهای بشری بر اساس خواست ها و نیازهای جامعه شهری تعریف شود، بی شک توجه به فضاهای ورزشی و تفریحی از اهم کارکردهای آن قلمداد می شود. در این راستا از زمانیکه طرح های شهرسازی به عنوان سکاندار توسعه های شهری مطرح شده اند، توجه به تامین فضاهای خدماتی و سازماندهی فضایی و مکانی آنها مدنظر بوده است.
امروزه در بسیاری از شهر ها، خروج از محل سکونت از پارکینگ ساختمان ها و با اتومبیل آغاز می شود و بدون ملاقات حضوری با ساکنین، هم محله ای ها و همشهری ها به پارکینگ ساختمان های دیگر منتهی می شود. از همین روی، تحرک رفت و آمدی که زمینه ساز تحرک اجتماعی است، تقلیل پیدا کرده و متاسفانه نحوه استفاده از زمین در شهرها که صرفا معابر و تفکیک واحد های مسکونی را ترویج می کند، بدون طرح تمهیدات کافی برای سایر نیازمندی های شهری در شهر های امروز، بر کاهش تحرکات فردی و اجتماعی جمعیت بویژه در محله های نوساز اثر گذارده است.
گسترش استفاده از تلویزیون و رایانه، این جعبه های جادوئی را درمیان خانواده ها گسترده و ضمن آنکه ملاقات حضوری حتی ساکنان موجود در خانه ها را با هم نیز کم رنگ کرده است و بر بی تحرکی جمعیت بویژه نسل جوان افزوده است. امروزه شهرهای بزرگ شاهد وجود بیماری های مختلف مانند افسردگی و ضعف اعصاب، انواع بیماری های جسمی و حتی افت تحصیلی است. در بسیاری از محله های شهری ایران، گونه غالب کاربری زمین فقط کاربری مسکونی و مراکز خرید است در حالیکه هر محله شهری باید نیازمندی های مربوط به خود را داشته باشد. انسان های ساکن در شهر ها باید انسان های متحرکی باشند بنابراین نیازمند فضاهای باز و سرسبز و فضاهای ورزشی و بازی نیز هستند.
ورزش به معنای رایج امروزی نمودی نو است. ورزش همگانی موجب افزایش نشاط و بهره وری و ورزش قهرمانی موجب زبانزد شدن نام ملت های پیروز می شود. امروزه درمیان صاحب نظران دیگر بحث اهمیت و ضرورت ورزش و توجیه آن برای مردم مطرح نیست بلکه برنامه ریزی وسرمایه گذاری دراین امر به منظور ارضای نیازهای اجتماعی به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر درآمده است. به طورکلی نتایج و پژوهش های انجام شده در ورزش کشور نشان داده است که فقدان سیاست ها، خط مشی های راهبردی، عدم هماهنگی بین مجموعه نهادها، سازمان ها و دستگاه های اجرایی مرتبط با ورزش، ناکافی بودن منابع مادی و انسانی در حوزه های مختلف ورزشی و بعضا انجام کارهای موازی و عدم نظارت کافی بر فعالیت های ورزشی ازجمله مهمترین نارسایی های ورزش کشور محسوب می شوند. بنابراین باتوجه به موارد یادشده و مطالعات صورت گرفته حال این پرسش مطرح است که ورزش استان در چه وضعیتی است و چگونه می توان به استراتژی مطلوب در استان گیلان، به ویژه شهرستان لاهیجان دست یافت.
علیرغم توجهی که در تبلیغات به مسائل ورزشی می شود این عملکرد از نظر اختصاص سطوح لازم و نسبت به رده های مختلف تقسیمات فضایی شهر در وضعیت نامناسبی است و نحوه تخصیص اراضی و چگونگی استقرار اماکن ورزشی تا به حال مشمول مقررات خاصی نشده است.
با عنایت به پیشرفت، توسعه و اقبال عمومی مردم به تربیت بدنی و ورزش از سویی و وجود ظرفیت های مناسب و بالا در این بخش از سوی دیگر، مستلزم شناخت دقیق و صحیح وضع موجود و ارائه راهبرد اصولی و علمی نگاه بومی مطابق با سند توسعه تربیت بدنی و ورزش کشور برای تعیین چشم انداز ورزش استان و شهرستان های آن در افق برنامه کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت ضروری می باشد.
براساس مساله بیان شده و اهمیت و ضرورت موضوع، اهداف این تحقیق به صورت زیر ترسیم می گردد :
- تطبیق وضعیت موجود کاربری های ورزشی با میزان سرانه ورزشی پیشنهادی در طرح تفصیلی شهر لاهیجان
- تخمین جمعیت با مدل نمایی( (1390 -1375 برای جمعیت افق طرح سال 25 ) 1418 سال آینده )
- کمبود سرانه های کاربری ورزشی شهرستان لاهیجان
در رابطه با توزیع بهینه و سطح استانداردهای کاربری های ورزشی سوال های متعددی مطرح می شود که اهم آن را در این پژوهش میتوان اینگونه مطرح کرد که آیا سطح و سرانه اختصاص یافته به کاربری فضاهای ورزشی در شرایط کنونی شهر لاهیجان متناسب با رشد جمعیت و گسترش شهرکنونی بوده است؟ و آیا این سطح و سرانه برای افق طرح جمعیتی سال 1418 که مورد تحقیق قرار گرفته، کافی خواهد بود؟ و آیا می توان راهبرد درستی برای آن پیشنهاد داد؟
و متناسب با سوالات مطروحه، فرضیه این تحقیق در قالب این مورد مطرح می گردد که سطح و سرانه اختصاص یافته به کاربری فضاهای ورزشی احداث شده در شهر لاهیجان، متناسب با رشد و توزیع جمعیت و گسترش فیزیکی شهر نیست و در افق طرح با کمبود بیشتری مواجه خواهد شد.
3 روش انجام تحقیق :
این تحقیق به شکل کمی و از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که بصورت برداشت میدانی یعنی بر اساس اطلاعات و داده های آماری گرفته شده از سازمان های ذیربط و با توجه به جامعه و نمونه تحقیق مجموعه های ورزشی شهر، به تعیین مقدار سطوح و سرانه مورد نیاز فضاهای ورزشی درحال حاضر و برای برنامه ریزی افق طرح 1418، برای توسعه و توزیع مناسب تر اینگونه فضاها در شهر لاهیجان مبادرت گردیده است.
.4 تحلیل :
محدوده مورد مطالعه این پژوهش، شهر لاهیجان]عکس شماره : 1 ب [ از شهرهای بخش شرقی استان گیلان ]عکس شماره : 1 الف [ است. این شهر ازنظر موقعیت جغرافیایی در 50 درجه و صفر دقیقه شرقی طول جغرافیایی و 37 درجه و 11 دقیقه شمالی عرض جغرافیایی، بر سرزمینی هموار و جلگه ای که حاصل رسوبات به جای مانده از رودهای گیلان است قرار دارد. مساحت این شهر 1417 هکتار می باشد که 3/24 درصد از مساحت شهرستان لاهیجان را تشکیل می دهد. جمعیت این شهر مطابق آخرین سرشماری (سال 94051 (1390 نفر است.
با توجه به اطلاعات گرفته شده از سازمان های ذیربط، روند تغییرات جمعیت شهر لاهیجان طی سال های 1390-1335 و متوسط رشد جمعیت در این شهر ]با توجه به جدول شماره 1 و [ 2 رو به افزایش می باشد.
و با توجه به اطلاعات بدست آمده از سازمان تربیت بدنی کل استان گیلان، عرصه و اعیان فضاهای ورزشی در شهر لاهیجان به قرار زیر می باشد.] با توجه به جدول شماره 3 و [ 4 که در این جداول مساحت کل فضاهای ورزشی با مالکیت تربیت بدنی 110312/5 مترمربع و مساحت کل فضاهای ورزشی با مالکیت غیر از جمله شهرداری لاهیجان، آموزش و پرورش، دانشگاه آزاد وتعاون و رفاه 25822 مترمربع بوده که مجموعا مساحتی برابر 136134/5 مترمربع فضای ورزشی در وضع موجود سطح شهر وجود دارد.
تخمین جمعیت با مدل نمایی (1390-1375) برای جمعیت افق طرح سال 1418 (یعنی 25 سال آینده) :
اگر ارقام مربوط به تولد، مرگ، درون کوچی و برون کوچی مشخص نباشد و فقط تعداد جمعیت جامعه در دو زمان مختلف در دست باشد، در این صورت نرخ رشد جمعیت بر اساس فرمول زیر محاسبه میشود.
: Pn جمعیت سال مقصد(سال بعد); : Po جمعیت سال مبدأ (سال قبل); : r متوسط نرخ رشد جمعیت; : n فاصله زمانی دو سال مزبور را نشان می دهد.
: n فاصله زمانی دو سال مزبور (سال : Pn ; (1390 - 1375 = 15 جمعیت سال مقصد(سال بعد یعنی جمعیت سال 1390 برابر 94051 نفر); : Po جمعیت سال مبدأ (سال قبل یعنی جمعیت سال 1375 برابر 53122 نفر). ]مرکز آمار ایران[
بنابراین با توجه به :
- طبق مساحت کل وضع موجود کاربری ورزشی بامالکیت اداره تربیت بدنی درشهر لاهیجان]جدول شماره [1برابر با 110312/5مترمربع.
- طبق مساحت کل وضع موجود کاربری ورزشی بامالکیت ادارات دیگر درشهر لاهیجان]جدول شماره [2برابر با 25822 مترمربع.
- طبق مجموع مساحت کل وضع موجود کاربری ورزشی درشهر لاهیجان]جدول شماره 1 و[2 برابر با 136134/5 مترمربع.
- طبق استاندارد سرانه های فضاهای ورزشی، برای هر نفر برابر 4 مترمربع است.]شیعه،1393، ص [167
- طبق سرانه کاربری ورزشی شهرستان لاهیجان برای هر نفر برابر است با 68 سانتیمترمربع.
- و با تخمین جمعیت سال 1418 که برابر با 273060 نفر و تخمین جمعیت سال 1393 برابر با 105429 نفر است.
] (3)شیعه، 1393، ص [152
] (4)شیعه، 1393، ص [152
با توجه به فرمول های شماره (3) و (4) خواهیم داشت :
کمبود سرانه های کاربری ورزشی در شهر لاهیجان :
