بخشی از مقاله
چکیده
خشکی و خشکسالی با وجود شباهت هاي زیادي مترادف نیست . خشکی از ویژگی هاي بارز اقلیمی نواحی خشک و نیمه خشک دلالت برشرایطی دارد که میانگین بارش یا آب قابل دسترس،کم باشد درحالی که خشکسالی در هر منطقهاي و با هرنوع آب وهوایی می تواند روي دهد .خشکسالی ویژگی بازگشت و طبیعی اقلیم است و به تقریب در تمامی رژیم هاي اقلیمی رخ می دهد این پدیده ،علاوه بر مناطق با بارندگی کم ، در مناطق مرطوب نیز اتفاق می افتد بنابراین خشکسالی بر خلاف خشکی که یک خصومت دایمی است و به مناطق با بارش کم محدود می شود یک ناهنجاري موقت است.
بحران حادثه ایست که به طور طبیعی و یا به وسیله بشر، به طور ناگهانی و یا به صورت فزاینده به وجود آید که براي برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراري، اساسی و فوق العاده می باشد. راه کارهاي مقابله با بحران خشکسالی و کمبود تهیه برنامه ي مدیریت بحران آب براي کشور ما که داراي اقلیم خشک تا نیمه خشک است از اهمیت ویژه اي برخوردار است. گرچه تعاریف متعددي براي این پدیده ارائه شده لیکن در کل حاصل کمبود بارش در طی یک دوره ي ممتد زمانی به طور معمول یک فصل یا بیشتر می باشد این کمبود منجر به نقصان آب براي برخی فعالیت ها ، گروه ها و یا یک بخش زیست محیطی می شود.
همچنین دماي بالا ، باد شدید و رطوبت نسبی پاین تر در بسیاري از نقاط جهان با این پدیده همراه شده و به طرز قابل ملاحظه ایی برشدت آن می توانند بیفزایند . خشکسالی هاي اخیر درهرگروه کشورهاي توسعه یافته و درحال توسعه ، نتایج اقتصادي ، تاثیرات زیست محیطی و دشواري هاي شخصی به بار آورده که جملگی باعث شده اند که آسیب پذیري تمامی جوامع به این پدیده ي زیانبخش طبیعی مد نظر قرار گیرد. . - 3 - بحران حادثه ایست که به طور طبیعی ویا به وسیله بشر، به طور ناگهانی ویا به صورت فزاینده به وجود آید که براي برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراري، اساسی و فوق العاده می باشد.
راه کارهاي مقابله با بحران خشکسالی و کمبود:
تهیه برنامه ي مدیریت بحران آب براي کشورما که داراي اقلیم خشک تا نیمه خشک است از اهمیت ویژه اي برخوردار است و براي جبران کمبود بخش تأمین آب در شرایط بحرانی راهکارهاي پیشنهادي به شرح زیل می باشد:
.1بازسازي چاه هاي منابع تأمین آب شرب : بررسی آمار نشان می دهد 80تا 85 درصدي آب شرب کشور از منابع زیر زمینی تأمین می گردد و چاه هاي آب شرب از اهمیت ویژه اي برخوردار می باشند. با اجراي فرایند اصلاح و بازسازي چاه هاي آب شرب با انجام عملیات ویدئومتري، اسید شویی، ترمیم لوله جداره و.... امکان افزایش منابع تأمین تا سقف حداقل 10 درصد منابع تأمین قابل استحصال فراهم میگردد.
.2شناسایی منابع آبی در دسترس : منابع آبی در محدوده ي شهرها که متعلق به شهرداري، پادگان ها، موسسات و نهاد هاي دولتی ویا چاه هاي کشاورزي شناسایی و پس از انجام آزمایشات کنترل کیفی ودر صورت مناسب بودن کیفیت، از آنها جهت کمبود منابع آب شهري استفاده شود .
.3نگهداري و تعمیرات به موقع : در زمان بحران هاي کمبود آب، عموماً تأسیسات با حداکثر ظرفیت بهره برداري می شوند در نتیجه تعداد خرابی واز کار افتادگی تأسیسات افزایش می یابد. با انجام PM می توانیم ضریب آماده به کاري تأسیسات را افزایش دهیم.
.4مشکلات قطع برق: انرژي مورد نیاز تأسیسات استحصال و توزیع آب از شبکه ي توزیع برق سراسري تأ مین می گردد و مشکلات کمبود آب با قطع برق تشدید می گردد.لذا ضرورت دارد با انجام هماهنگی با شرکت توزیع برق، شرایطی فراهم گردد که خطوط انتقال برق رسانی به تأسیسات دچار قطع برق نگردند.
.5کاهش تلفات فیزیکی آب
تلفات فیزیکی آب در یک سیستم آب رسانی عموما بیش از 25 درصد حجم تولید آب را تشکیل می دهد. با یک مدیریت صحیح باید بتوانیم از هدر رفتن آب در تأسیسات آبرسانی از محل استحصال تا محل مصرف با روشهاي ذیل کاهش دهیم:
الف - توزیع آب از مخازن
با توجه به میزان نوسان هاي ساعتی مصارف آب شرب در طول شبانه روز که این نوسان تابعی از میزان جمعیت می باشد . بر اساس بررسی هاي به عمل آمده مصارف آب شرب از ساعت 12 تا 6 صبح حداقل خواهد بود. با پیش بینی حداقل جریان شبانه ي خروجی مخازن متناسب با آن تنظیم و آب به شبکه ي توزیع هدایت شود تا حداکثر ظرفیت ذخیره نمودن آب براي مصارف روز فراهم گردد . - 2 -
ب - تعدیل فشار آب در شبکه توزیع
تلفات فیزیکی آب در شبکه ي آبرسانی با فشار آب، رابطه ي مستقیم دارد هرچه فشار آب بیشتر باشد تلفات آب تشدید می گردد. لذا باید مدیریت تنظیم فشار متناسب با استاندارد هاي صنعت و در شرایط بحرانی کاهش فشار آب در شبکه تا حداقل فشار متعارف شبکه با استفاده از شیرهاي فشارشکن، تنظیم شیرهاي شبکه ي توزیع فراهم گردد. ج - کاهش تلفات تأسیسات با بازدید و بررسی میدانی از تأسیسات مشاهده می شود. درمحل تولید و استحصال آب، ایستگاه هاي پمپاژ، مخازن ذخیره و شبکه هاي توزیع نشت ها مشاهده می شود ورفع این نشت ها می تواند در کاهش تلفات آب موثر واقع شود.
د - کاهش زمان رفع حوادث و اتفاقات
پس از اطلاع حادثه در شبکه ي توزیع تا زمان رفع آن با انجام مدیریت صحیح می توان زمان ترمیم حوادث و اتفاقات را به حداقل رساند. .6 کنترل مصارف مشترکین پر مصرف لیست مشترکین پر مصرف اعم از صنعتی، خدماتی خانگی مشخص و با بررسی نیاز واقعی این مشترکین سهم مصارف براي آنها تعیین تا ملزم به مصرف در آن مقدار باشند.شایان ذکر است بعضی از مشترکین همچنین استخرها، مسجد، مدارس، .... از تعرفه هاي مخفف استفاده می کنند و عمومأ کنترلی بر میزان مصارف توسط مشترکین وجود ندارد. .7 اطلاع رسانی در زمان بحران کمبود آب اطلاع رسانی صحیح می تواند دامنه ي بحران را محدود نماید و شرایط را براي مشارکت مردم در صرفه جویی فراهم آورد.
بحران آب درجهان :
ایران تنها کشوري نسیت که در سال هاي اخیر با مساله ي بحران آب درگیر است بلکه جهان در حال تجربه بحران آب است . بیش از یک میلیارد از مردم جهان به آب سالم آشامیدنی و نیمی از مردم جهان به بهداشت مناسب دسترسی ندارند . بدون تغییرات اساسی ، بسیاري از مناطق جهان آب کافی براي تولید غذا ورشد جمعیت علی رغم اعمال سیاست هاي کنترل جمعیت ندارند . نابودي گونه هاي گیاهی و جانوري حقایق دیگري هستند که در بسیاري از نقاط جهان اتفاق افتاده و می توانند باعث تغییر روش زندگی نسل هاي آینده بشوند .
بحران آب جهان ، یک بحران مدیریتی است . - 4 آبیکی از ارکان اصلی حیات بشري است بطوري که حیات بدون آن براي موجوات زنده به هیچ وج قابل تصور نیست . اگر چه کل میزان آب جهان ثابت است اما توزیع نامناسب آب در سطح جهان و ازهمه مهمتر فقدان آب سالم در بسیاري از نقاط جهان نگرانی هاي زیادي را پیش روي بشرقرار داده است . حدود 70 درصد از سطح زمین را آب فرا گرفته است ولی متاسفانه بحران آب در بسیاري از کشورهاي جهان از جمله کشورهاي کمربند خشک زمین مثل ایران ، به عنوان یکی از دغدغه هاي اصل فراروي آینده ایی جوامع خواهد بود . نمایه هاي این بحران امروزه به ویژه در شرایط خشکسالی به خوبی نمایان می باشد .
بطور کلی در نقاط مختلف کشور کاهش منابع آبی مناسب و نیاز روز افزون بخش هاي مختلف به آب را می توان از اثرات این بحران دانست . اهمیت خشکسالی : خشکسالی به دوره یی از زمان اطلاق می شود که عرضه ي رطوبت در آن زمان در سطح مشخص کم تر از حد انتظار شرایط معمول آب وهوایی باشد و به طور کلی خشکسالی را از نظر جوي ، هیدولوژي و کشاورزي مورد بحث قرار می دهند وبعضی نیز اصطلاح خشکی از نظر جامعه شناسی را معرفی کرده اند که در آن آب در مقابل استحصال کم تر ازحد مورد انتظار براي فعالیت هاي اقتصادي و اجتماعی می باشد .
بطور کلی خشکسالی از دو جزء تشکیل شده است : جزء آب وهوایی که منجر به کاهش بارش و آب قابل استحصال می شود و جزء تقاضا براي مصرف آب به طور معمول دربرخورد با پدیده ي خشکسالی ، عمده فعالیت در جزء دوم ، یعنی کاهش تقاضا براي مصرف متمرکز می شود .ك با این حال اگر چه برنامه ریزي ها براي مواجه شدن با پدیده ي خشکسالی می تواند تا حد زیادي موثر باشد اما قبل از هر گونه برنامه ریزي باید مشکل هاي اساسی که مانع اجراي فعالیت مورد نظر می شود را شناسایی کرد . - 5 - بدون شک ، خشکسالی به عنوان یک پدیده ي آب وهوایی ممکن است هراز چند گاهی رخ دهد .
پیامدهاي وقوع خشکسالی:
فرسایش بادي و اثرات آن
از بینبردن پوشش گیاهی منطقه
کوچ پرندگان بر اثر خشک و یا کم آبی دریاچهها اثرات آن بر سلامت و بهداشت عمومی
