بخشی از مقاله
چکیده
مرور فرآیندهاي نوآوري نشان میدهد که این فرآیندها در طی زمان از نوع الگوهاي خطی به الگوهاي نظام مند متحول شده و امروزه به جاي مفهوم نوآوري، نظامهاي نوآوري رایج شده است. به دلیل اهمیت نظامهاي نوآوري در تحقیقات، به ویژه در زمینه کشاورزي، بررسی نظام هاي نوآوري با مشکلات روششناسی روبرو هستند از جمله؛ ارزشیابی و سنجش عملکرد نظام هاي نوآوري با نارسایی در تعیین شاخص هاي بومی سازگار سنجش عملکرد همراه است.این چالش تا کنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا پژوهش حاضر با بهره گیري از روش اسنادي و یک مطالعه دلفی میدانی در صنعت مرغداري استان فارس، در صدد است تا شاخص هاي بومی سازگار سنجش عملکرد نظام نوآوري کشاورزي صنعت مرغداري استان فارس را تبیین نماید. یافته ها مهمترین شاخص هاي بومی سنجش عملکرد را بیان می نمایند که در مقاله روش شناسی، بومی سازي آنها بحث می گردد.
واژه هاي کلیدي: نظام نوآوري کشاورزي، الگوي سنجش عملکرد، شاخص هاي بومی
مقدمه
در گذر زمان، الگوهاي نوآوري از نوع خطّی و سنّتی به نوع غیر خطّی و نوین تکامل یافته است. امروزه، مبحث نظام نوآوري کانون توجه به نوآوري است و به دلایلی مانند؛ اهمیتدهی به ماهیت و تولید دانش، برقراري ارتباطات دانشی درون سازمانی و تسهیل انتقال دانش با توجه به تفاوتهاي فرهنگ و زبان، مرزهاي این نوع نظام ها در سطح جهانی متفاوت شدهاند و همین ویژگی سبب شده است تا امروزه، به جاي نظام نوآوري واحد، شاهد "نظامهاي نوآوري" باشیم.نظامهاي نوآوري از نظر جغرافیایی گوناگون و شامل نظامهاي: ملّی، منطقهاي، بخشی یا فنآوریکی هستند - Chang & Chen, - 2004، اما وجه مشترك همه آنها در رهیافت نوآوري و توجه به کارکردي ساختن نظام به جاي ایجاد تغییر در آن است. - Geels, 2005 -
تحقیقات کشاورزي نیز به دلیل قرار گرفتن در مباحث جهانی در زمینه نوآوري، فنّاوري، سازمانها و توسعه، از دو جنبه درك و شکلدهی فرآیندهاي نوآوري، تحت تأثیر استفاده از نظامهاي نوآوري قرار گرفتهاند. - Sumberg, 2005 - نظامهاي نوآوري به شکل غیر رسمی در دهه 1980 و نیز به شکل رسمی در اوایل سده بیستم به حیطه کشاورزي و توسعه روستایی وارد شدند . - Beshah, 2008 - بنابراین تفکّر نظام نوآوري کشاورزي - Agriculural Innovation - system تفکّري است که تغییرات مهم از چارچوب رهیافتهاي خطّی رایج به سوي تحقیق و توسعه را دنبال میکند - Agwu et al., 2008 - و براي رفع مشکلات و انتقادات وارد بر نظام ملّی تحقیقات کشاورزي و نیز نظام دانش و اطلاعات کشاورزي به بخش کشاورزي مطرح شده است - اسدي و همکاران، . - 1388
نظام نوآوري کشاورزي شبکهاي از سازمانها، تشکیلات و افراد است که بر تولید محصولات جدید، فرآیندهاي جدید و اشکال جدید سازماندهی براي استفاده اقتصادي از آنان تمرکز یافتهاند - Spielman & Birner, 2008 - ؛ و چارچوبی جدید را براي بررسی نقش علم و فنّاوري، کنشگران و برهمکنش آنان در بخش کشاورزي پیشنهاد میدهد. این نوع نظام بر ارتباطات کنشگران عرصههاي مختلف و فرآیندهاي میان آنان تأکید زیادي دارد زیرا تاکنون هیچ الگوي ارتباطاتی فراگیري براي چنین مداخلهگريها و مشارکتهاي کنشگران تعریف نشده است - اسدي و همکاران، . - 1388 بر این اساس باید در برنامه ریزي ها و سیاست گذاري هاي نظام نوآوري کشاورزي به مشارکت همه کنشگران توجه داشت زیرا؛ نبود تعادل - از نظر توانایی، منابع و ظرفیتها - بین کنشگران نظام نوآوري کشاورزي یا استفاده از آن در فعالیتهاي توسعه روستایی که بر تجاريسازي تمرکز دارند، میتواند برخی از کنشگران را از برنامهها حذف کرده و یا منافع بهدست آمده از دستاورد آنها را به شکل نابرابر در میان آنها توزیع نماید . - Spielman & Birner, 2008 -
از این رو در آینده نیز، مفهوم نظام نوآوري به عنوان ابزاري سودمند براي کنترل نوآوري باقی میماند و چارچوبی است که براي فرآیندهاي پژوهش و تحلیل آینده ارزشمند است . - Lee & Park, 2006 - با این حال مرور بررسیهاي نظام نوآوري کشاورزي نشان می دهد که، روش-شناسی به طور کلی و سنجش عملکرد به طور ویژه، مهمترین موضوعات قابل طرح در مبحث نظام نوآوري و روند پژوهش هاي حال حاضر و آینده محسوب میشود و با توجه به این که؛ نوآوري مفهومی است که سنجش آن مشکل است - Beyhan et al., 2009 - از این رو، سنجش عملکرد نظام نوآوري کشاورزي موضوعی زیربنایی براي تداوم موفقیت آمیز بررسیهاي این نوع نظام محسوب می شود.بیشتر نظام هاي نوآوري با مشکلات تحلیلی و روششناسی روبرو هستند - جدول - 1 از این رو میتوان گفت که روش-
شناسی نظام نوآوري کشاورزي و ابزارهاي سنجش عملکرد آن، به ویژه درکشورهاي در حال توسعه، اولویت نخست و زیر بناي تحقیقات نظام نوآوري کشاورزي را تشکیل می دهد زیرا؛ روششناسی علمی، سرچشمه و سازنده پژوهش هاي علمی است براي مثال، در گزارش بانک جهانی - World Bank, 2007 - آمده است که نبود ابزارهاي مناسب سنجش عملکرد نظام نوآوري یک چالش عمده این نوع نظامها میباشد زیرا، بنیان تحقیقات آینده است و یا مثال دیگر، موضوع محوري کارگاه آموزشی روششناسی که در سال 2011 از سوي اتحادیه دانشگاههاي آفریقا در آفریقاي غربی و مرکزي برگزار شد، معرفی نظام ملّی نوآوري و چارچوب تحلیلی براي این نظامها است که دانشگاهها در پیریزي آن نقش اساسی دارند.
