بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به اهمیت اعتماد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها و پیش‌شرط‌های جذب مشارکتهای مردمی و با در نظر گرفتن این امر که نهاد کمیته امداد امام خمینی H به‌عنوان یک‌نهاد حمایتی و خدماتی نیازمند حمایت و مشارکتهای مردمی است و بدون مشارکت مردم و حمایت آنها قادر نخواهد بود به اهداف خود دست یابد، این مقاله با هدف بررسی روش‌ها و راه‌کارهای اعتمادسازی در جهت جلب مشارکتهای مردمی به مطالعه نظرات متفکرین مختلف حوزه اعتماد - گیدنز، افه، چلبی و زتومکا - و همچنین بهرهگیری از طرز سلوک و خلقیات ائمه معصوم b به‌عنوان الگویی در راستای جلب و افزایش اعتماد مردم، پرداخته است.
.2 مقدمه:
رشد و گسترش مشارکتهای مردمی در پیشبرد اهداف کمیته امداد امام خمینی H مطابق با سند چشم‌انداز بیست‌ساله، امری مسلم و اجتنابناپذیر است و اساسا بدون مشارکت عمومی و مردمی، امکان توسعه، رشد و تعالی کشور - در سطح کالن - ، سازمان‌ها و نهادها - در سطح خرد - امکان پذیر نیست؛ بهخصوص آن دسته از سازمان‌ها و نهاد‌هایی که مبنای اصلی کار و درآمد آنها مشارکتهای مردمی است.
کمیته امداد امام خمینی H از جمله این نهادها است. این نهاد ذاتا از نوع مؤسسات عامالمنفعه است که عمده منابع مالی آن مبتنی بر مشارکتهای مردمی است. توجه به مشارکتهای مردمی یکی از مهم‌ترین راهبرد‌های کاهش فقر و استراتژی توسعه از پایین است که با توجه به اندیشه‌ها و اهداف توسع‌های تودهی مردم و مشارکت دادن آنها در تمامی مراحل مربوط به برنامه‌ریزی برای توسعه و کاهش محرومیت تأکید میکند - راجرز، . - 2008 فعالیتهای کمیته امداد امام خمینی H در چهار حوزه حمایت و سالمت خانواده، اشتغال و خودکفایی، معاونت اداری و مالی و توسعه‌ی مشارکتهای مردمی شکل گرفته است.
حوزه توسعه‌ی مشارکتهای مردمی به استناد اسناد فرادستی کمیته امداد مکلف شده است تمهیدات الزم به‌منظور احیای فرهنگ انفاق و ایثار، نشر سنت‌های حسنه و جلب کمک‌های مردمی جهت حمایت از افراد و خانواده‌های نیازمند را فراهم نماید. در همین راستا و به‌منظور جلب مشارکتهای مردمی، بیش از 46 طرح اجرایی در این حوزه به مرحله اجرا درآمده است. بررسی طرحهای اجرایی در حوزه مشارکتهای مردمی نشان می‌دهد که اجرای بعضی از طرحها همراه با موفقیت و اجرای برخی دیگر با مشکل مواجه بوده است.
مشارکت اجتماعی هنوز جایگاه الزم را در رفتار‌های فردی ما ایرانیان پیدا نکرده است، نتایج بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که میزان مشارکت مردم در سازمان‌های اجتماعی بسیار کم است و افراد تمایل به کار‌های مشارکتجویانه ندارند. همچنان که در گزارش توسعه انسانی آمده است: احتماال کم‌تر از 10 درصد مردم جهان در زندگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود به‌طور کامل مشارکت میکنند و مابقی نظارتی بر زندگی خود ندارند - سعیدی، . - 12:1382 این کاهش یا عدم مشارکت میتواند ناشی از عوامل متعدد باشد. از جمله این عوامل میتوان به سطح اعتماد مردم به این سازمان‌ها و نهادها و عملکرد و فعالیتهای اجرایی آنها اشاره کرد.
اعتماد اجتماعی یکی از مؤلفه‌های بسیار مهم در جذب مشارکتهای مردمی است. با گسترش اعتماد افراد به نهادها، مردم بیشتر تمایل خواهند داشت تا در عرصه جامعه مشارکت داشته و درگیر شوند - کستیلو، - 2 :2011 و درصورتی‌که اعتماد اجتماعی در جامعه‌ای افزایش یابد منجر به ارتقای سطح روابط و مناسبات در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... میشود که درن‌هایت افزایش مشارکتهای مردمی، رشد، بالندگی و پویایی جامعه را به دنبال خواهد داشت.
درواقع اگر اعتماد اجتماعی در جامعه‌ای باال باشد، مردم به حکومت، قوانین و مجریان آن بهچشم حامی و خادم مینگرند و خود را نسبت به مشکالت اجتماعی مسئول دانسته و بیتفاوتی اجتماعی به حداقل خود کاهش می‌یابد. لذا اعتماد به دستگاه‌های اجرایی از مسائل اساسی بوده و نقش مدیران اجرایی این دستگاه‌ها در افزایش اعتماد مردم نیز اساسی و کلیدی خواهد بود. اعتماد در واقع یک نگرش مثبت به فرد یا امری خارجی است و مبین میزان ارزیابی، از پدید‌های است که با آن مواجهیم - عباس زاده، . - 269 :1383 اعتماد در بین صاحب‌نظران دارای کارکرد‌های مختلفی است.
به‌عنوان‌مثال گیدنز از اعتماد به‌عنوان وسیله‌ای برای تعامل در دنیای مدرن که حداکثرتعامالت و روابط اجتماعی را می‌طلبد، یاد میکند - گیدنز، . - 18:1378 بدون اعتماد، زندگی روزمره اجتماعی که ما برای خود فراهم میکنیم به‌سادگی امکان‌پذیر نیست - گود، . - 32 :2000 در حضور اعتماد است که کنشگران نگاه مثبت و خوش‌بینان‌های نسبت به نهاد‌های مدنی، مشارکت سیاسی و اجتماعی و مدیریت فرصت‌های زندگی خود دارند و از روند زندگی خود ابراز رضایت بیش‌تری میکنند - عبدالهی، . - 14 :1387 درکل وجود اعتماد اجتماعی در جامعه منجر به افزایش انسجام اجتماعی، تعاون و مشارکت، همبستگی ملی، توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، ارتقای ارزش‌های اخالقی و کاهش آسیب‌های اجتماعی میگردد.
بنابراین برای اینکه جامعه‌ای که قدم در راه مدرنیته گذاشته همچنان پویایی خود را حفظ کند و از حرکت به‌سوی توسعه و مدرن شدن بازنایستد، حضور اعتماد در روابط الزم و ضروری می‌نماید؛ بر همین مبنا در جوامع بزرگ‌تر و مدرن تر نیز با توجه به ویژگی‌های خاص آن - تراکم باالی جمعیت، گسترش روزافزون سازمان‌ها و نهادها، تخصصیتر شدن مشاغل، افزایش وابستگیها و نیاز به همکاری‌های بیشتر میان شهروندان با یکدیگر یا با نهادها - ، سبب گردیده تا اعتماد به نظام‌های انتزاعی و نهاد‌های اجتماعی به‌عنوان عاملی در جهت برقراری و افزایش مشارکتهای اجتماعی به یکی از ضرورتهای زندگی در جامعه مدرن تبدیل گردد.
ّاما علیرغم این ضرورت، «شواهد بسیاری دال بر کاهش اعتماد اجتماعی در تمام ابعاد و سوگیری عاطفی و خاصگرا در روابط کنشگران در تمام سطوح در جامعه ایران که به‌سرعت بزرگ شده است و حداقل شواهد زیادی مبنی بر مدرن شدن مناطق بزرگ آن موجود است، وجود دارد - چلبی، 1375، به نقل از جهانگیری، .» - 49 :1388 گواه وجود چنین کاهشی تحقیقات و پژوهش‌هایی است که تاکنون در این زمینه صورت گرفته است.
به‌عنوان‌مثال؛ پیمایشی در 28 استان کشور دربارۀ ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، در سال 1380 توسط دفتر طرحهای ملی صورت گرفته است که اعتماد گزارش شده در مورد اعتماد تعمیم یافته - اعتماد به نهادها و سازمان‌های دولتی - ، تقریبا 14 درصد و در سطح پایین است - وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی، . - 253 :1380 نظرسنجی‌های جدید نیز نشان می‌دهد که کم‌ترین مقدار اعتماد جامعه به سازمان‌ها و نهاد‌های تخصصی و فنی است.
در پژوهش خود با عنوان بررسی راه‌کارهای افزایش اعتماد اجتماعی میان مدیریت شهری شهروندان تهرانی، میزان اعتماد شهروندان تهرانی به مدیریت شهری را در حد متوسط و پایین گزارش میکند. گزارش‌های میزان سطوح اعتماد در جامعه - با در نظر گرفتن این امر که اعتماد از مؤلفه‌های مهم مشارکت اجتماعی است - نشاندهنده شرایط حاد جامعه بخصوص برای سازمان‌ها و نهاد‌های حمایتی همچون کمیته امداد امام خمینی H است که مبنای اصلی درآمد آنها مشارکتهای مردمی است.
