بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش، ارائه راهکارهایی برای افزایش خلاقیت است که دانشآموزان را از حالت انفعالی بصورت فعال در آورده و نسبت به تغییرات محیط کنجکاو کند، محیطی که یک فرد را خلاق کرده و فرد دیگر را بصورت غیر خلاق پرورش میدهد. خلاقیت افراد هر جامعه، پیشرفت آن جامعه را در بر دارد بنابراین توجه به بحث خلاقیت از ضروریات هر جامعهای است. روش مطالعه: پژوهش حاضر یک پژوهش کیفی با روش تجزیه و تحلیل محتوای مرسوم است تا بتواند چندین راهکار مفید را بیان کند. نتایج کار: عوامل مختلفی باعث رشد و یا رکود و سرکوبی خلاقیت میشود. پایه و اساس خلاقیت را تفکر واگرا تشکیل میدهد یعنی تفکری که در قید و بند نباشد و فرد بتواند آزادانه به حل مسائل بپردازد.
نتایج بدست آمده حاکی از آن است که آزاد اندیشی و قرار نگرفتن در معرض فشارهای محیطی برای بروز خلاقیت نهفته دانشآموزان مفید است و با خلاق شدن آنها، پیشرفت جوامع پیش بینی می شود. بحث و نتیجه گیری: تشویق دانشآموزان برای بیان هر آنچه راه حل به ذهن میرسد باعث بالا رفتن خلاقیت و ارضاء شایستگی در دانشآموزان میشود که با سلامت روانی رابطه مستقیم دارد. نظام آموزشی فعلی کشور آنچنان که باید از خلاقیت دانشآموزان حمایت نمیکند بنابراین آموزش به معلمان جهت عدم تأکید بر تفکر قالبی و تفکر بسته میتواند باعث آزادی بیشتر برای دانشآموز در کلاس و شکوفایی خلاقیت شود.
واژههای کلیدی: خلاقیت، معلمان، دانشآموزان، آموزش
-1 مقدمه
یکی از مهمترین کارکرد های آموزش و پرورش، نوآوری، تغییر و ایجاد خلاقیت و پرورش نیروی انسانی است اما متأسفانه در کشور ما سدی به نام کنکور چنان دانش آموزان را تحت سیطره خود قرار داده است که چیزی به نام خلاقیت در آن نیست. محیط های آموزشی رسمی، مخصوصاً مدارس سهم بسزایی در رشد و یا سرکوبی خلاقیت در یادگیرندگان ایفاء می کنند. چگونگی تعامل، روابط عاطفی و اداره کردن محیط کلاس با خلاق بودن یادگیرنده مرتبط است. امروزه، آموزش و پرورش رسمی برخی کشورهای جهان مانند ایران، به یک شیوه غلط تکیه داده اند و آن چیزی جز تلاش برای جهت دادن به تفکر یادگیرنده و همگرا نمودن تفکر او نیست که تفکر همگرا و قالبی فکر کردن رابطه معکوس با خلاقیت دارد - قاسم زاده، . - 1381
در سال 1995 روانشناس مشهور، دکتر جی. پی. گیلفورد، تأکید کرد که: » مانند غالب رفتارها، فعالیت های خلاق احتمالاً تا حد زیادی نمایانگر تعداد زیادی مهارت های قابل یادگیری است. ممکن است از طریق توارث محدودیت هایی در زمینه این مهارت ها وجود داشته باشد، لیکن من قانع شده ام که از طریق آموزش، انسان می تواند در قالب این محدودیت ها، مهارت ها را گسترش دهد .« تحقیقات اکنون ادعای دکتر گیلفورد را، مبنی بر اینکه استعداد خلاقیت را می توان به نحوی سنجیده و آگاهانه پرورش داد، به اثبات رسانده است - قاسم زاده، . - 1381
اکثر پژوهشهای انجام شده در زمینه آموزش خلاقیت به این نتیجه رسیدهاند که خلاقیت را میتوان هم آموزش داد و هم پرورش داد. "تورنس" اشاره میکند طی پانزده سال تجربه در مطالعه و آموزش تفکرات خلاق به شواهدی رسیده است که نشان میدهد خلاقیت را میتوان آموزش داد. متداولترین برداشت از خلاقیت عبارت است از این که فرد خلاق، فکری نو و متفاوت ارائه میدهد. اهمیت این فکر نوین یا راهحل ابتکاری صرفاً به غیرمعمول بودن آن نیست بلکه به علاوه به این خاطر است که از نظر دیگران نیز ارزشمند و مناسب با موضوع ارزیابی می شود. - فضلی، - 1389 حال چهارچوب روانشناسی به ما اثبات کرده است، خلاقیت و پرورش آن رفتاری اکتسابی است نه ذاتی، بنابراین میتوان آن را آموزش داد - قاسم زاده، . - 1381
-2 روش های افزایش خلاقیت در شیوه های تدریس
بلوم در طبقه بندی های خود در دو حیطه عاطفی و شناختی، در سطح بالای حیطه شناختی، یعنی پس از دانش، درک و فهم، کاربرد، تجزیه و تحلیل، صحبت از ترکیب می کند که مترادف با خلاقیت 1است. در طبقه بندی که در مراحل یادگیری توسط رابرت گانیه انجام گرفته است، آخرین مرحله یادگیری را مرحله حل مسئله می داند و خلاقیت را در این مرحله جستجو می کند و با تأمل در طبقه بندی های یادگیری از نظر بلوم و گانیه متوجه می شویم حل مسئله و ترکیب هر دو اجزاء مسأله از قبل وجود دارند، تنها ترکیب جدید و تحلیل و روش جدید در حل مسأله، خلاقیت تلقی شده است - میکانی، . - 1389
جان کوان در تعریف خود از تدریس، تأکید قابل ملاحظه ای بر هدف دارد و به نظر وی هدف است که تعلیم و تربیت را از یکدیگر موقعیت هایی که در آنها یادگیری رخ ی دهد متمایز می کند - جان کوان، . - 1386 با دقت در تعریف تدریس از زبان جان کوان در می یابیم که هدف تدریس چیزی فراتر از یادگیری صرف است، هدف باید رشد خلاقیت در یادگیرندگان باشد یعنی پاسخ های متنوع به مسئله، نه پاسخ های خاص و یادگیری طوطی وار. در عمق مطالعات انجام شده، خلاقیت معلمان نادر هستند، هر چند که اهمیت آن به طور گسترده در مربیان امروز پذیرفته شده است - چنگ2 ، . - 2001 دکتر »علیرضا شریفی« عضو پژوهشگر تعلیم وتربیت در این باره به اهمیت و نحوه چیدمان کتب درسی اشاره کرده و میگوید:
»معلمان ما در دورههای ضمن خدمت از 2 دهه قبل با این مقوله آشنا هستند، اما آنچه در عمل دیده میشود این است که تقریباً تمامی مواد درسی ما فاقد امر پرورش خلاقیت هستند، این خلأ بویژه در دوره راهنمایی و متوسطه بیشتر دیده می شود. البته انتخاب مشاور وزیر آموزش و پرورش در امر پرورش خلاقیت از گامهای مثبتی است که میتواند به این نکته مهم اشاره کند که توجه به این امر در نظام آموزشی ما شروع شده است. - «نشریه ایران، . - 88/4/23 احتمالاتی که در رابطه با حذف کنکور می رود اگر تحقق یابد باعث رشد خلاقیت خواهد شد، زیرا افراد در این رقابت خلاقیت کش بصورت بیرونی با انگیزه شده و با یکدیگر رقابت می کنند و یکی از مهمترین هدف آنها پیروزی در این رقابت است و اغلب مطالب را حفظ کرده و دید انتقادی ندارند - عسگری، . - 1386
