بخشی از مقاله
چکیده
گسترش روش های تدریس جدید فرآیند یاددهی- یادگیری را متحول ساخته است. از جمله این روش های تدریس، استفاده از روش تدریس بایبی در فرآیند تعلیم و تربیت است. هدف از انجام این پژوهش بررسی روش تدریس بایبی در فرآیند یاددهی-یادگیری است. این پژوهش به روش کتابخانه ای و با استفاده از تکنیک فیشبرداری انجام شد. با توجه به اثربخشی روش تدریس بایبی بر فرآیند یاددهی یادگیری، بکارگیری این روش تدریس به مجریان آموزش توصیه میشود.
-1 مقدمه
بکارگیری صرف روشهای آموزش سنتی، پاسخگوی نیاز تعلیم و تربیت امروزه نیست؛ نظامهای آموزشی امروزی، باید نیروهایی را تربیت کند که توانمند و مبتکر باشند. امروزه شیوههای جدید و فعال در فرآیند یاددهی- یادگیری مورد توجه بسیار قرار گرفته است. دانشجویان آموزش دیده با روشهای سنتی به جای تمرکز بر درک مفاهیم و بکارگیری آن ها، به حفظ طوطیوار مطالب پرداخته و تنها دریافت کننده اطلاعات از جانب مدرس خواهند بود.
چنین دانشجویانی در بالین تنها به اجرای ناآگاهانه کارهای عادتی اکتفا نموده و با موقعیتهای جدید به صورت انفعالی برخورد مینمایند و هیچ گونه تلاشی در جهت نوآوری و تفکر بر اساس شناسایی و برآورده ساختن نیازهای موجود نخواهد نمود . - 1 - به نظر میرسد روشهای سنتی آموزش، که در حال حاضر اجرا میشود، پاسخ گوی حرکت سریع قافله علم و دانش و تغییر مداوم نیازهای جوامع در دنیای امروزه نباشد. بنابراین، آشنایی با روشهای نوین آموزش اهمیت خود را نشان می دهد. کاربرد شیوههای نوین آموزش به اندازهای مهم است که بعضی از صاحبنظران علوم تربیتی تسلط به روشهای مذکور را با اهمیتتر از دانش علمی و اطلاعات علمی یک مدرس دانستهاند . - 2 -
برای تربیت افراد توانمند و فعال باید شرایطی ایجاد شود. از جمله این شرایط توجه به الگوی تدریس برای ارائه آموزش در کلاس برای یادگیرندگان است. بنابراین، توسعه آموزش و ایجاد تحول در آن نیازمند شناخت فرآیند آموزش و آگاهی از شیوههای نوین اجرای آن است.تدریس فعالیتی است که در کانون و نقطه تلاقی همه عناصر آموزشی قرار دارد و مهمترین عملکرد معلم در کلاس درس محسوب میشود که زمینه را برای یادگیری فراهم میسازد. از آنجا که با هر روشی نمیتوان هر موضوعی را تدریس کرد، بنابراین برای تدریس موضوعات گوناگون روشهای تدریس مناسب نیاز است . - 3 -
روشهای آموزشی را میتوان در دو دسته قرار داد؛ یکی روش آموزشی معلممحور1 یا مستقیم و دیگری، روش آموزشی یادگیرندهمحور یا غیرمستقیم. منظور از آموزش معلم محور، آموزشی است که در آن فعالیتهای آموزش و یادگیری عمدتاً به وسیله معلم هدایت می شود . - 4 - در این روش معلم به عنوان مجری آموزش، ارائه کننده محتوا و یادگیرنده به عنوان پذیرنده محتوا است. منظور از آموزش یادگیرندهمحور2، آموزشی است که در آن یادگیرندگان به کمک معلم، مسئولیت درک و فهم مطالب را خود به عهده میگیرند . - 4 - آموزش یادگیرندهمحور در رویکرد روانشناسی سازنده گرایی ریشه دارد. نظریه سازنده گرایی بیشتر بر ایجاد و طراحی محیطهای یادگیری تأکید دارد.
محیطهایی که دانشآموز محور، مشارکتی، مبتنی بر تکالیف اصیل و ارزشیابی زمینهای باشد و با تصورات شناخت موقعیتی، آموزش پیوندی، انعطاف پذیری شناختی و استاد شاگردی شناختی همخوانی داشته باشد. این رویکرد که در عصر حاضر مورد توجه دستاندرکاران تعلیم و تربیت قرار گرفته است، یادگیری را به صورت خطی در نظر نمیگیرند. بلکه آنها یادگیری را به شکل یکپارچه و در عین حال پیچیده میبینند که فعالیت ذهنی یادگیرندگان را موجب میشود.
در کلاس درس سازندهگرایی، یادگیرندگان خودشان یادگیری را توسعه میبخشند، ابداع می کنند و البته مسائلی را که در یادگیری با آن مواجه میشوند، خلاقانه حل میکنند. - 5 - روش تدریس پنجمرحلهای بایبی - یا - 5E از روشهای تدریس یادگیرندهمحورِ ساختن گرایانه به شمار میرود. این روش تدریس در ابتدا توسط Karplus و - 6 - Their مطرح و سپس توسط - 7 - Rajer Bybee اصلاح شد. این روش آموزشی در ابتدا شامل سه مرحله کاوش3، اختراع4 و کشف5 بر اساس اصول رشد شناختی پیاژه بود و توسط Rajer Bybee در جهت سازنده گرایی تغییر یافت. این روش تدریس پیامدهای یادگیری را برای دانشآموزان با سطوح شناختی متفاوت، افزایش می دهد . - 8 - این روش تدریس شامل پنج مرحله به شرح زیر است؛
1. فعالسازی - درگیرکردن - :1 در این مرحله معلم به عنوان مجری آموزش، دانش پیشین یادگیرنده را ارزیابی میکند و به آنها کمک میکند که با انجام فعالیت جدید، هم درگیر مفاهیم جدید شوند و هم برانگیخته شوند.
2. اکتشاف: در این مرحله برای دانشآموزان تجارب اکتشافی فراهم می شود. دانشآموزان از دانش قبلی خود نیز استفاده میکنند و با استفاده از سوالات اکتشافی و انجام آزمایش به تعمیم دانش قبلی خود می پردازند.
3. شرح دادن:2 در این مرحله یادگیرندگان، درکشان را از مفاهیم توضیح میدهند و معلم با توضیحات خود میتواند یادگیرندگان را به یادگیری عمیقتر راهنمایی کند.
4. شرحوبسط:3 یادگیرندگان به گسترش مفاهیمی که یادگرفتهاند می پردازند و آموختههای خود را بکار میگیرند.
5. ارزشیابی:4 در این مرحله هم یادگیرندگان خود را ارزیابی می کنند و هم معلم پیشرفت یادگیرندگان را ارزیابی می کند . - 9 - روش تدریس بایبی دارای مزایایی بدین شرح است؛ یادگیرندهمحور، فعالیتهای یادگیری معنیدارتر، جلوگیری از محفوظات صرف اطلاعات، به یادگیرندگان اجازه میدهد که به جذب و انطباق اطلاعات از طریق حل مسئله و کسب اطلاعات بپردازند، همچنین یادگیرندگان را به فعالیت بیشتر، انتقادی و خلاق بودن تشویق میکند . - 10 -
حیدری - 2006 - در پژوهشی با عنوان »مقایسه روش تدریس بایبی با روش تدریس سخنرانی در پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی دانشآموزان پسر پنجم شهرستان قائمشهر« به این نتیجه دست یافت که؛ روش تدریس بایبی در مقایسه با روش تدریس سخنرانی در میزان پیشرفت تحصیلی دانشآموزان مؤثرتر است . - 11 - شکوهی - 2012 - ، در پژوهشی با عنوان »مقایسه تأثیر روش تدریس پودمانی و بایبی بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دختر در درس علوم تجربی پایه پنجم دبستان شهر تهران« به این نتیجه دست یافت که روش تدریس بایبی تأثیر بیشتری بر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان دارد . - 12 -
