بخشی از مقاله
چکیده
فساد یکی از مظاهر رفتار ضداجتماعی است که مزایایی را خارج از قاعده و برخلاف هنجارهای اخلاقی و قانونی به مرتکبین خود میدهد و در مقابل قدرت بهبود شرایط زندگی سایرین را تضعیف میکند. این بدان معناست که کارمندان برای کسب درآمدهای ناشی از فساد اداری به عنوان یکی از کارکردهای موقعیت انحصاری خود برای یک خدمت یا عمل، قدرتشان در تصمیم گیری نسبت به این که چه کسی باید چقدر بگیرد و درجهای که تا آن درجه، اعمال آنها پاسخگو میباشد، موقعیت دارند. فساد پدیده ای نیست که بتوان تنها از طریق حسابرسی و شفاف سازی به مقابله با آن برخاست، اما اجرای مجموعه ای از روش ها و راهکارهای اجتماعی، اقتصادی و حسابرسی می تواند بستر مناسبات فساد را خشک سازد یا محدوده عملیات آنرا به حداقل رساند. به نظر می رسد در یافتن راهکارهای مبارزه با فساد باید از دو منظر مسوولان و حسابرسان به این قضیه نگریست.
مقدمه
جرم یا تخلف یک واقعیت انسانی و اجتماعی است. از بعد انسانی شناخت این واقعیت کنجکاوی پزشکان، روان پزشکان، روان شناسان و حتی ادیبان و نویسندگان را بر انگیخته و از بعد اجتماعی ذهن جامعه شناسان و حقوقدانان را به خود مشغول ساخته است. از نظر قانونی، جرم عبارت است از عمل یا ترک عملی که قانون آن را پیش بینی نموده و برای ترک یا ارتکاب آن، مجازات تعیین نموده باشد. به عبارت دیگر جرم، عمل یا خودداری از عملی است که مخالف نظم و صلح و آرامش اجتماع بوده و از همین حیث مجازاتی برای آن تعیین نموده باشند. در عرف دستگاه¬های اداری از اصطلاح دیگری به عنوان »تخلف اداری« نیز استفاده میشود که آن عبارت از تجاوز مأمور دولت از مقررات اداری در حین انجام وظیفه است.
فساد اداری
طبق تعریف بیان شده در فرهنگ وبستر، » فساد، پاداش نامشروعی است که برای ورود فرد - کارگزار دولتی - به تخلف از وظیفه پرداخت می شود» .«گونار میردال«1 عقیده دارد که فساد اداری به موارد گوتناگون از انحراف یا اعمال قدرت شخصی و استفاده نامشروع از مقام و موقعیت شغلی قابل اطلاق است. - عباس زادگان، 1383؛ - 15 »جی.اس.نای«2 فساد را رفتاری می داند که به دلیل جاه طلبی های شخصی، معرف انتحراف از شیوه عادی انجام وظبیفه باشد و به صورت تخلف از قوانین و مقررات و انحامن دادن اعمالی از قبیل ارتضاء پارتی بازی و اختالاف تجلی می کند. - قرنی، 1389؛ » - 334مک مولن«3 معتقد است فساد، زمانی رخ می دهد که یک مأمور دولت به ازای اتنجام دادن کاری که از آن نهی شده، رشوه ای نقدی و یا جنسی قبول کند.
- همان - فساد تواند به گونه ای باشد که دو گروه یا دو نفر با مشارکت یکدیگر در انجام آن دخالت داشته باشند - مانند ارتشا و اخاذی - ویا اینکه توسط یک مقام دولتی به تنهایی صورت پذیرد - مانند اختلاس - .از این تعریف نباید چنین برداشت کرد که فساد منحصر به بخش دولتی است، بلکه در فعالیت های بخش خصوصی نیز فساد وجود دارد .بنابراین، امکان وقوع فساد در هر دو بخش دولتی و خصوصی قابل تصور است. - رهبر، 1381؛ - 112 در نهایت، بانک جهانی و سازمان شفافیت بین الملل، فساد را سوء استفاده از اختیارات دولتی - قدرت عمومی - برای کسب منافع شخصی - خصوصی - می دانند، - شفیع زاده، 1389؛ - 123 این تعریف مورد توافق عمومی در جهان است. عباس زادگان، 1383؛ - 16
انواع فساد اداری
تقسیم بندی انواع فساد امری دشوار به حساب آید؛ زیر ا صرف نظر از اختلاف نظرهایی که هر جامع های را از جامعه دیگر به دلیل تفاوت در ارزش های فرهنگی و اخلاقی متمایز می سازد، میان نخبگان و توده های مردم نیز به دلیل گوناگونی دیدگاه های عمومی در طرز تلقی از فساد اختلاف نظر وجود دارد .همچنین در داخل یک جامعه نیز ارزش های ممدوح و اخلاقی در طول زمان تغییر م ییابد .برخی از محققان معتقدند »فساد اداری« را باید با توجه به دیدگا ههای عمومی مردم تعریف کرد .از این رو، اقدامی در چارچوب فعالیت های اداری دولتی، مصداق فساد را می یابد که از دید مردم جامعه غیراخلاقی و مضر باشد.
هیدن همیر4، سه نوع فساد؛ فساد اداری سیاه - یعنی عملی که هم از نظر توده مردم و هم از نظر نخبگان سیاسی منفور است و عامل آن باید تنبیه شود، مثل دریافت رشوه برای نادیدهگرفتن استاندارد و معیارهای ایمنی در احداث مسکن - ، فساد اداری خاکستری - یعنی کاری که از نظر اکثر نخبگان منفور است، اما توده مردم در مورد آن بی تفاوت هستند - و فساد اداری سفید - یعنی کاری که ظاهراً مخالف قانون است اما اکثر اعضای جامعه نخبگان سیاسی و اکثر مردم عادی آن را آن قدر مضر و با اهمیت نمیدانند که خواستار تنبیه عامل آن باشند.
